Koloseum – symbol i największa atrakcja Rzymu

Rzym pełen jest miejsc o znaczeniu historycznym, religijnym czy też symbolicznym. Długą listę miejsc, które po prostu trzeba odwiedzić podczas pobytu w stolicy Włoch, znajduje się Amfiteatr Flawiuszów, znany bardziej jako Koloseum.

Powstanie Koloseum

Historia największego na świecie starożytnego amfiteatru sięga 70 lub 72 roku naszej ery. Po objęciu w 69 roku władzy, cesarz Wespazjan postanowił zbudować w Rzymie nowy, olbrzymi amfiteatr. Jako miejsce budowy wybrano tereny, na których w latach 64-68 budowany był pałac Domus Aurea (jego budowę zainicjował cesarz Neron, ale prace przerwano po jego śmierci). Tereny te były płaskie i idealnie nadawały się do wykorzystania pod budowę amfiteatru oraz odpowiedniej infrastruktury.

Koloseum około 1870 roku

Prace rozpoczęto w 70 lub 72 roku i zakończono w 80 lub 81 roku. Większość prac wykonywali niewolnicy żydowskiego pochodzenia, którzy pracowali zarówno przy konstrukcji samego obiektu, jak i w kamieniołomach, z których dostarczano trawertyn i tuf wulkaniczny, będące głównym budulcem wykorzystanym podczas budowy. Część konstrukcji amfiteatru wykonano również z cegieł, a elementy łączono za pomocą żelaznych wzmocnień lub betonu.

Amfiteatr nazwany został Amfiteatrem Flawiuszów, od nazwy dynastii, za czasów której budowla powstała. Z czasem zaczęto jednak stosować nazwę Koloseum, nawiązującą do olbrzymiego posągu, który stał obok amfiteatru. Konstrukcja na planie owalu miała 189 m długości i 156 m szerokość, a zewnętrzne ściany miały 48 m wysokości. Cała budowla zajmowała natomiast powierzchnię około 24 000 m². Znajdująca się w centrum arena miała 87 m długości i 55 m szerokości.

Widok na Koloseum z Ołtarza Ojczyzny (fot. Michał Banach)

Według różnych przekazów, obiekt mógł pomieścić nawet 80 000 osób na trzech głównych poziomach, odpowiadających różnym klasom społecznym. Współcześni badacze uważają jednak, że amfiteatr w praktyce mógł pomieścić około 50-60 tys. osób. Cała konstrukcja obiektu była bardzo przemyślana, o czym świadczy skomplikowany system korytarzy i przejść, który umożliwiał szybkie opuszczenie dolnych poziomów trybun (szacuje się, że zajmowało to 5-6 minut). Na szczycie amfiteatru zbudowano natomiast specjalny system zadaszenia, które rozciągano w razie potrzeby nad trybunami.

Krótko po zbudowaniu, amfiteatr przeszedł pierwsze modernizacje, w trakcie których pod areną umieszczono dwupoziomowe podziemia, w których znajdowały się klatki z zwierzętami, cele, pomieszczenia techniczne i system zapadni i wind, pozwalających na wprowadzanie na arenę zwierząt i ludzi. Można spotkać się z informacjami, że w początkowym okresie funkcjonowania obiektu, arena była zalewana wodą, co umożliwiało odtwarzanie walk na wodzie. Jeśli takowe miały miejsce, to tylko i wyłącznie do czasu zbudowania podziemi pod areną. Amfiteatr wykorzystywano bardzo intensywnie do organizowania inscenizacji walk, walk gladiatorów, polowań na zwierzęta oraz egzekucji więźniów.

Koloseum (fot. Michał Banach)

Dalsze losy

Koloseum zostało poważnie uszkodzone w 217 roku przez pożar, a remont ukończono dopiero około 240 roku. W 250 i 320 roku przeprowadzono dalsze remonty, natomiast w 484 i 508 roku przeprowadzono kolejne prace modernizacyjne i rekonstrukcyjne. Ostatnie wzmianki na temat walk gladiatorów w amfiteatrze pochodzą z 435 roku, a ostatnie informacje o polowaniach na zwierzęta pochodzą z 523 roku.

W kolejnych latach budynek zaczął tracić swoją rolę obiektu rozrywkowego, stając się magazynem, a w jego arkadach zbudowano sklepy. W kolejnych wiekach, trzęsienia ziemi nawiedzające Rzym doprowadziły do częściowego zawalenia się zewnętrznych murów. Mieszkańcy miasta również wpłynęli na pogorszenie stanu budowli, wykorzystując pochodzący z niej kamień do budowy innych obiektów. W 1200 roku Koloseum przekształcono na pewien czas w twierdzę.

Koloseum (fot. Michał Banach)

Dopiero w XVI i XVII wieku zaczęto podejmować działania mające na celu zachowanie charakterystycznego obiektu. Inicjatorem pierwszych prac rekonstrukcyjnych był papież Sykstus V. Zainteresowanie kościoła katolickiego amfiteatrem spowodowane było informacjami, że za czasów rzymskich, na jego arenie dokonywano egzekucji chrześcijan. Chociaż nie ma na to dowodów (prawdopodobnie egzekucje te przeprowadzano na pobliskich, mniejszych amfiteatrach), przez lata Koloseum uznawane było za miejsce pamięci.

XIX wiek przyniósł Koloseum pierwsze poważniejsze prace archeologiczne oraz rekonstrukcyjne, w trakcie których wzmocniono konstrukcję, zaczęto usuwać roślinność pokrywającą konstrukcję, oraz stopniowo przekształcano go w atrakcję turystyczną. W latach 30. XX wieku odkopano podziemia areny, przysypane wcześniej piaskiem i gruzem.

Koloseum (fot. Michał Banach)

Największe prace remontowe i modernizacyjne w ostatnich latach przeprowadzono w 1993 i 2000 roku. Ich koszt wyniósł około 20 mln euro. Obecnie Koloseum jest jedną z największych atrakcji turystycznych Rzymu, przyciągającą co roku miliony turystów, którzy chcąc dostać się do jego wnętrza muszą odstać swoje w długich kolejkach.