Japońskie pancerniki typu Ise – od pancernika do lotniskowca

Japońskie pancerniku typu Ise zbudowano podczas I wojny światowej jako rozwinięcie wcześniejszych pancerników typu Fusō. Okręty przetrwały do II wojny światowej, jednak z racji ich wieku, uznano je za przestarzałe, a po Bitwie o Midway przebudowano je na pancerniki lotnicze.

Następca Fusō

Prace nad pancernikami typu Ise ruszyły jeszcze zanim ukończono wszystkie okręty typu Fusō. Według założeń, nowe okręty miały być bardzo podobne do wcześniejszych konstrukcji, jednak ich projekty zmodyfikowano tak, aby wyeliminować wady wcześniejszych jednostek. Największymi zmianami było przekonstruowanie opancerzenia okrętów oraz zmiana artylerii pomocniczej na działa mniejszego kalibru, co przełożyło się na wzrost szybkostrzelności.

Prace projektowe nad okrętami rozpoczęto w 1913 roku, jednak fundusze na rozpoczęcie prac zebrano dopiero w lipcu 1914 roku. Budowę dwóch okrętów – Ise i Hyūga rozpoczęto odpowiednio 10 maja 1915 roku i 6 maja 1915 roku w stoczniach Kawaski w Kobe i Mitsubishi w Nagasaki. Ise został zwodowany 2 listopada 1916 roku, a do służby wszedł 15 grudnia 1917 roku. Hyūga zwodowano 27 stycznia 1917 roku, a do służby jednostka weszła 30 kwietnia 1918 roku.

W momencie wejścia do służby pancerniki miały 208 m długości i wyporność 31 760 ton. Napęd stanowiły dwa zespoły turbin parowych o mocy 45 000 KM, zapewniające prędkość maksymalną 23 węzłów i zasięg 17 930 km przy prędkości 14 węzłów. Pancerz okrętów był typowy dla dreadnoughtów z tego okresu i miał grubość 299 mm w pasie burtowym, 85 mm na pokładzie, 254 mm na wieżach, 305 mm na barbetach i mostku oraz 199-224 mm na grodziach. Uzbrojenie okrętów było pokaźne i składało się z 12 dział kalibru 356 mm w sześciu wieżach zgrupowanych po dwie na dziobie, śródokręciu i rufie. Uzbrojenie dodatkowe składało się z 20 pojedynczych dział kalibru 140 mm, a uzbrojenie przeciwlotnicze z czterech dział kalibru 80 mm. Dodatkowo pancerniki posiadały 6 wyrzutni torped kalibru 533 mm. Załoga okrętów liczyła 1360 oficerów i marynarzy.

Ze względu na sytuację międzynarodową, służba pancerników w pierwszych latach eksploatacji była mało ciekawa, a same okręty zaczęły się szybko starzeć, ponieważ projektowano je według planów z przed I wojny światowej. W zaistniałej w sytuacji w latach 30. oba pancerniki poddano gruntownej modernizacji. Prace przeprowadzono w latach 1934-1936 na pancerniku Hyūga i 1935-1937 na pancerniku Ise.

W wyniku przebudowy, długość okrętów wzrosła do 216 m, a wyporność do 42 675 ton. Przebudowano nadbudówki, znacząco zwiększając ich wysokość i liczbę pomieszczeń oraz dodano bąble przeciwtorpedowe. Wymieniono całą siłownię, instalując cztery nowe turbiny parowe o łącznej mocy 80 000 KM, zapewniające prędkość maksymalną 25 węzłów i zasięg 14 580 km przy prędkości 16 węzłów. Zmianie uległo również uzbrojenie dodatkowe, ponieważ zainstalowano 6 podwójnych dział kalibru 140 mm i 16 pojedynczych dział tego typu, cztery uniwersalne podwójne działa kalibru 127 mm i 10 podwójnych działek przeciwlotniczych kalibru 25 mm. Usunięto równocześnie wyrzutnie torped, oraz dodano katapultę dla samolotów na wieży (zmieniano jej położenie między wieżami), a grupa lotnicza składała się z 3 maszyn.

Mimo dużego nakładu pracy, możliwości bojowe okrętów zwiększyły się tylko nieznacznie i w momencie wybuchu II wojny światowej oba pancerniki uznano za przestarzałe. Mimo to oddelegowano je zadań pomocniczych, a w grudniu 1941 roku oba okręty były częścią sił zapewniających daleką osłonę dla grupy bojowej, która dokonała ataku na Pearl Harbor. Następnie oba pancerniki brały udział w operacjach, których celem było przechwycenie amerykańskich zespołów lotniskowców, które prowadziły działania zaczepne przeciwko Japonii. Żadna z operacji nie zakończyła się spotkaniem z amerykańskimi jednostkami.

Z pancernika w lotniskowiec

5 maja 1942 roku podczas treningu artyleryjskiego, na pokładzie pancernika Hyūga doszło do wypadku i eksplozji pocisku w piątej wieży. Zniszczenia były tak duże, że podjęto decyzję o jej zdjęciu i zaślepieniu otworu płytą pancerną. Wydarzenia te zbiegły się z klęską japońskiej floty w Bitwie o Midway, gdzie zatopiono 4 japońskie lotniskowce. W zaistniałej decyzji, dowództwo Nippon Kaigun (Cesarskiej Marynarki Wojennej Wielkiej Japonii) wpadło na pomysł przebudowania przestarzałych pancerników na lotniskowce pomocnicze.

Na pierwszy ogień trafiły pancerniki typu Ise, ponieważ były to dwa okręty należące do jednego typu, a Hyūga i tak wymagał kosztownego remontu. Zanim okręty poddano modernizacji, dokonano doraźnych napraw (na pancerniku Ise doszło wcześniej do zalania jednej z maszynowni), w trakcie których okręty wyposażono w prototypowe radary. Następnie pancerniki przeniesiono do rezerwy i pozostawiono w stanie gotowości, aż do rozpoczęcia prac modernizacyjnych.

Przebudowa pancernika Ise rozpoczęła się 23 lutego 1943 roku w stoczni Marynarki Wojennej w Kure i zakończyła 5 września 1943 roku, a modernizacja Hyūga rozpoczęła się 2 maja 1943 roku w stoczni Sasebo i zakończyła się 30 listopada. W toku prac usunięto dwie rufowe wieże artylerii głównej i cześć nadbudówki, które zastąpiono 70-metrowym pokładem startowym z dwiema katapultami, oraz hangarem dla 22 maszyn. Usunięto również działa kalibru 140 mm i całkowicie przeorganizowano artylerię przeciwlotniczą.

Długość okrętów wzrosła do 219,6 m, a wyporność do 43 360 ton. Dzięki dodaniu dodatkowym zbiorników paliwa, zasięg wzrósł do 17 600 km przy prędkości 16 węzłów. Ostatecznie uzbrojenie obu okrętów składało się z czterech podwójnych wież z działami kalibru 356 mm, ośmiu podwójnych dział kalibru 127 mm, 31 potrójnych i 11 pojedynczych działek przeciwlotniczych kalibru 25 mm i sześciu wyrzutni niekierowanych rakiet przeciwlotniczych. Grupa lotnicza miała składać się z 11 bombowców nurkujących Yokosuka D4Y Suisei oraz 11 samolotów rozpoznawczych Aichi E16A. Ze względu na długość pokładu startowego, samoloty miały po zakończeniu misji lądować w bazach na lądzie.

Po zakończeniu modernizacji oba pancerniki ponownie weszły do służby, ale z powodu problemów technicznych trapiących oba typy wykorzystywanych na nich samolotów, nigdy nie były w stanie wystawić pełnej grupy lotniczej. Początkowo wykorzystywano je jako transportowce, a 1 maja 1944 roku włączono je w skład Czwartej Dywizji Lotniskowców. Jedyną większą operacją, w której oba pancerniki lotnicze, jak zaczęto je określać, wzięły udział była bitwa u przylądka Engaño w październiku 1944 roku. W trakcie walk oba okręty doznały lekkich uszkodzeń.

Sytuacja na Pacyfiku była pod koniec 1944 roku bardzo trudna dla japońskiej floty. W związku z zapotrzebowaniem na jednostki transportowe, oba pancerniki ponownie oddelegowano do zadań transportowych, które wypełniały do 1 marca 1945 roku, gdy rozwiązano Czwarty Dywizjon Lotniskowców. Ise i Hyūga trafiły wówczas do portu w Kure, gdzie przekształcono je w pływające baterie przeciwlotnicze. Niestety nie uchroniło ich to przed amerykańskimi atakami, które miały miejsce 19 marca (okręty doznały wówczas lekkich uszkodzeń), a następnie w lipcu. Lipcowe ataki doprowadziły do znacznych uszkodzeń na obu okrętach, które zatonęły w płytkich wodach portu Kure. Pozostawione własnemu losowi, pancerniki lotnicze zostały rozebrane i zezłomowane dopiero po II wojnie światowej.

Podsumowanie

O ile japońskie pancerniki typu Ise były typowymi okrętami swojej klasy, wyróżniającymi się silnym uzbrojeniem artyleryjskim, tak ostatnie lata ich eksploatacji wyraźnie pokazywały, że czas pancerników dobiegł końca. Przestarzałe okręty nie były w stanie nawiązać walki z amerykańskimi okrętami liniowymi, a po przebudowie na pancerniki lotnicze, stały się dziwacznymi hybrydami, które ciężko było zagospodarować.

O ile przynajmniej w teorii pomysł budowy tego typu jednostek miał sens z punktu widzenia japońskiej taktyki walk obronnych, tak w praktyce okazał się ślepą uliczką. Okręty utraciły swoją siłę ognia jako pancerniki, a ich grupa lotnicza nie mogła prowadzić działań bojowych przeciwko jednostkom wspieranym przez pełnoprawne lotniskowce. Grupa lotnicza z okrętów typu Ise nigdy nie przeprowadziła znaczących działań bojowych, co tym bardziej pokazuje, jak ślepą uliczką były te okręty.