W latach 50., zanim powstał tunel pod kanałem La Manche, jedynym sposobem na przejechanie samochodem z Wielkiej Brytanii na kontynent było skorzystanie z promu. Niestety podróż drogą morską była czasochłonna, a same samochody narażone na uszkodzenia. W związku z tym na początku lat 60. zainteresowano się pomysłem transportu samochodów drogą lotniczą. Tak rozpoczęła się historia samolotu Aviation Traders ATL-98 Carvair.
Geneza
Wraz z zakończeniem II wojny światowej ruch samochodowy w Europie, zwłaszcza Zachodniej zaczął się bardzo szybko rozwijać. Mieszkańcy Wielkiej Brytanii mieli jednak spory problem z przedostaniem się na kontynent, ponieważ jedynym dostępnym środkiem transportu były statki. Podróż drogą morską była czasochłonna, a sam załadunek i rozładunek samochodów na tyle skomplikowany, że często dochodziło do uszkadzania pojazdów.
W związku z tym kilku przewoźników lotniczych zainteresowało się wykorzystaniem samolotów do przewożenia samochodów przez kanał La Manche. Początkowo zaczęto wykorzystywać zaprojektowano pod koniec wojny samoloty Bristol 170 Freighter. Samoloty te miały jednak sporo wad, z których największą była mała ładowność – w wydłużonej wersji mogły zabierać maksymalnie 3 samochody, a w latach 50. z powodu wzrostu długości nowych aut już tylko 2.
Tak niewielka ładowność sprawiała, że loty mimo popytu często były nieekonomiczne, ponieważ wystarczyło, że zabrakło jednego samochodu, aby cała podróż traciła rentowność. Potrzebny był nowy, znacznie większy samolot. Wyczuwając okazję do interesu, Freddie Laker, twórca firmy Aviation Traders, zajmującej się obsługą samolotów eksploatowanych przez brytyjskie linie lotnicze wpadł na pomysł przebudowy samolotów DC-4, wycofywanych z eksploatacji na specjalne samolotu do transportu samochodów.
ATL-98 Carvair
DC-4 i ich wojskowa wersja C-54 Skymaster wyposażone w cztery silniki tłokowe były tanie w eksploatacji i co istotne tanie w zakupie, ponieważ pamiętające połowę lat 40. samoloty właśnie kończyły żywot w liniach lotniczych i były masowo wycofywane z eksploatacji. Laker zakupił 18 samolotów typu DC-4 i C-54, a 3 kolejne otrzymał od jednego z klientów (łącznie 19 C-54 i 2 DC-4), które poddano gruntownej przebudowie. Nowe maszyny otrzymały nazwę Aviation Traders ATL-98 Carvair.
Całkowicie przekonstruowano przednią część kadłuba i wnętrze kabiny. Kokpit przeniesiono nad kadłub, a z przodu zamontowano otwierane na bok drzwi. W tylnej części kadłuba znajdowała się kabina pasażerska dla 22 osób, którą można było powiększyć aż do 55 miejsc, kosztem znajdującego się z przodu przedziału transportowego, w którym mieściło się 5 samochodów. Pozostawiono przy tym oryginalne silniki Prattt & Whitney R-2000 Twin Wasp.
Samolot miał 35,8 m rozpiętości skrzydeł, 31,2 m długości i masę własną 18,7 ton i startową 33,4 ton. Prędkość maksymalna wynosiła 402 km/h a przelotowa 296 km/h. Zasięg z maksymalnym ładunkiem wynosił 3700 km.
Pierwszy lot prototypu miał miejsce 21 czerwca 1961 roku a oblot ostatniego zbudowanego egzemplarza miał miejsce 12 lipca 1968 roku. Koszt przebudowanego samolotu wynosił około 150 000 funtów. Oficjalnie ATL-98 otrzymał certyfikat dopuszczający do eksploatacji 31 stycznia 1962 roku. Pierwsza maszyna weszła do eksploatacji już w lutym 1962 roku. Wszystkie maszyny szybko znalazły nabywców – 18 ATL-98 trafiło do British United Air Ferries, a 3 do Ansett Australia.
Samoloty BUAF wykorzystywano do obsługi regularnych połączeń między Wielką Brytanią a Holandią i Francją. W latach 70. zaczęto je jednak częściej wykorzystywać do transportu zwykłych ładunków (ostatni lot pasażersko-samochodowy miał miejsce w 1977 roku), a w 1978 roku wycofano je z eksploatacji i przekazano innym odbiorcom odbiorców. Chociaż same samoloty były bardzo użyteczne i ekonomiczne, coraz większe samochody szybko przestały się mieścić w ładowni ATL-98.
Wiele samolotów trafiło do mniejszych linii lotniczych na całym świecie, gdzie wykorzystywano je do lat 90. w roli zwyczajnych samolotów transportowych. Z 21 zbudowanych ATL-98 8 uległo katastrofom (w tym kilka już po zakończeniu eksploatacji, w trakcie lotów na pokazach lotniczych). Ostatecznie większość pozostałych egzemplarzy została zezłomowana. Obecnie tylko jeden samolot – ostatni zbudowany egzemplarz ATL-98 przetrwał w w miarę dobrym stanie i znajduje się w RPA.
Prawie dobry pomysł
Pomysł transportu samochodów drogą lotniczą był dobry, ale tylko przez krótki czas. W latach 70. samoloty o napędzie tłokowym nie był już zbyt popularne i ustępowały nowszym maszynom. Chociaż istniały plany przebudowy kolejnych, większych samolotów – DC-6 i DC-7, projekt nie był ekonomiczny.
Przy stosunkowo małej ładowności, koszty biletów musiały być wysokie, co zniechęcało wielu klientów. Również transport morski w latach 70-tych systematycznie się rozwijał i zaczęły pojawiać się dedykowane promy samochodowe, dzięki którym podróż samochodem przez kanał La Manche przestała być problemem.
