Rozpoczęty w latach 50. podbój kosmosu wszedł w swoją decydującą fazę w drugiej połowie lat 60., kiedy Amerykanie rozpoczęli program Apollo. Niestety pierwsza misja programu zakończyła się tragicznie zanim astronauci opuścili ziemię. 27 stycznia 1967 roku w czasie prób przed startem doszło do pożaru w module dowodzenia Apollo 1. Wszyscy trzej astronauci na pokładzie zginęli.
Misja AS-204
Pierwsza misja programu Apollo otrzymała nazwę AS-204, ponieważ miała ona być jedynie próbą systemów przed rozpoczęciem testów właściwych statków programu Apollo. Prace nad modułem dowodzenia, który zamierzano przetestować w jej ramach rozpoczęto już w 1966 roku.
W toku prac wyszło na jaw wiele wad konstrukcji oraz liczne nieporozumienia na linii NASA – North American Aviation. Nawet sami astronauci wybrani do udziału w programie mieli wątpliwości co do rozwiązań zastosowanych w rakiecie i module dowodzenia.
Mimo to 26 sierpnia 1966 roku dostarczono moduł dowodzenia do bazy NASA na przylądku Cape Canaveral. Nie był on jednak w pełni ukończony i przez kolejne miesiące wprowadzano w nim liczne poprawki – oprócz 113 niezrealizowanych wcześnie zmian, doszło do aż 623 zupełnie nowych poprawek.
Największymi kwestiami spornymi związanymi z misją były atmosfera wewnątrz modułu dowodzenia składające się z 100% tlenu (zwiększająca ryzyko zapłonu i rozprzestrzeniania się pożaru) oraz brak awaryjnie otwieranych drzwiczek w module. Z tych ostatnich zrezygnowano w związku z obawami o samoistne ich otwarcie (tak jak w przypadku misji Mercury 4). Mimo to nie poprawiono tych elementów przed rozpoczęciem prób.
Feralne testy
Na 27 stycznia 1967 roku zaplanowano symulację startu rakiety. Sama rakieta nie była zatankowana, ale w ramach prób przygotowywaną ją do całej procedury przedstartowej. Astronauci weszli do modułu dowodzenia o godzinie 13.00, ale dopiero około 14.42 zamknięto właz.
Powodem opóźnienia był niezidentyfikowany zapach wewnątrz kapsuły. Przez kolejne godziny prowadzono przygotowania przedstartowe, ale o 18.30 doszło do krótkiego zaniku napięcia. Zaledwie kilka sekund później astronauci poinformowali o pożarze wewnątrz modułu dowodzenia.
Po kilkunastu sekundach panicznych krzyków łączność z modułem dowodzenia została całkowicie zerwana. Dopiero po 5 minutach od pierwszego sygnału o pożarze ratownicy otworzyli właz. Do tego czasu pożar sam się wypalił. Znajdujący się na pokładzie astronauci – Virgil „Gus” Grissom, Edward Higgins White i Roger Chafee zginęli. Pożar był tak intensywny, że ich nylonowe skafandry dosłownie się stopiły. Natychmiast podjęto decyzję o przerwaniu programu Apollo i rozpoczęto drobiazgowe śledztwo, które miało wykazać przyczynę śmierci astronautów.
Długa lista problemów
Po kilku miesiącach śledztwa komisja przygotowała raport w którym wskazano na wiele nieprawidłowości przy organizacji lotu. Przede wszystkim zwrócono uwagę na obecność w module dowodzenia materiałów, które w atmosferze zawierającej 100% tlenu stawały się łatwo palne.
To w połączeniu z złym zabezpieczeniem kabli, które nie powinny były przejść kontroli jakości stwarzało ryzyko spięcia i wybuchu pożaru. Wysokie ciśnienie panujące wewnątrz modułu dowodzenia tylko pogarszało sytuację. Same skafandry astronautów były też problemem. Wykonano je z nylonu, przez co zwiększało się ryzyko ich naelektryzowania.
Kolejnym problemem były drzwiczki modułu dowodzenia, których nie dało się szybko otworzyć. Co gorsza, otwierały się one do wewnątrz, przez co w panującej w momencie wypadku atmosferze nie można ich było otworzyć.
Przez prawie dwa lata po feralnej misji AS-204 (nazwę zmieniono na Apollo 1 po wypadku, aby uhonorować astronautów) prowadzono prace nad modernizacją modułu dowodzenia, procedur i wyposażenia astronautów. Pierwsza po wypadku misja załogowa miała miejsce 11 października 1968 roku. Nigdy jednak nie podano jednej konkretnej przyczyny katastrofy.
Bohaterowie
Mimo iż misja Apollo 1 była katastrofą, NASA przekuła śmierć astronautów w bohaterstwo. Odwiedzając Kennedy Space Center na przylądku Canaveral spotkać można wiele informacji na temat tej misji. Zachowano zniszczony moduł dowodzenia CM 012, który obecnie znajduje się w magazynach NASA. Platforma startowa LC-34, na której umieszczono rakietę Saturn V z misją Apollo 1 również zachowano (większość platform burzono).
Była to najtragiczniejsza misja w historii programu Apollo i aż do 1986 roku i katastrofy promu Challenger była to najtragiczniejsza katastrofa.
