Mleczne krowy – okręty podwodne typu XIV

Niemieckie okręty podwodne typu XIV pozornie wyglądały jak normalne okręty podwodne. W praktyce były to specjalistyczne jednostki zaopatrzeniowe, których zadaniem było dostarczanie zapasów i amunicji u-bootom działającym z dala od własnych baz. Okręty te nazywano „Mlecznymi krowami”.

Narodziny Mlecznych krów

Niemieckie okręty podwodne budowane jeszcze przed wybuchem wojny w latach 30. w praktyce były nieznacznie rozwiniętymi konstrukcjami pamiętającymi technologicznie czasy końcówki I wojny światowej. W związku z tym okręty te dysponowały stosunkowo małym zasięgiem, oraz mogły przenosić ograniczoną ilość zapasów i torped.

Zdając sobie z tego sprawę, dowodzący niemiecką flotą podwodną Karl Dönitz już w 1934 roku zasugerował powstanie specjalnego, podwodne okrętu zaopatrzeniowego typu IV. Ze względu na ograniczone możliwości produkcyjne i priorytet jaki nadano budowie okrętów bojowych, projektu nie zrealizowano. Sytuacja zmieniła się we wrześniu 1939 roku, gdy dysponująca kilkudziesięcioma okrętami podwodnymi niemiecka flota została rzucona do walki przeciwko alianckiej żegludze na Atlantyku.

Konstruktorzy dostali zadanie zaprojektowania okrętu, który dysponowałby wystarczającą przestrzenią ładunkową oraz zasięgiem, aby dotrzeć na Atlantyk, przekazać zaopatrzenie potrzebującej (lub nawet kilku) jednostkom, a następnie wrócić niezauważenie do bazy. Aby przyśpieszyć prace, jako bazę wybrano projekt okrętów podwodnych typu IXD. Skrócono kadłub, zmieniono układ pokładu, oraz pogłębiono kadłub wewnętrzny, aby zmieścić dodatkowe ładownie.

Tak powstały okręty podwodne typu XIV. Zamówiono łącznie 24 jednostki tego typu, ale do zakończenia produkcji w 1943 roku zbudowano jedynie 10 z nich. Okręty te miały 67,1 m długości, wyporność nawodną 1688 ton i podwodną 1932 ton. Napęd zapewniały dwa silniki diesla o mocy 2800-3200 KM (w zależności od okrętu, ponieważ różniły się one między sobą wyposażeniem), oraz dwa silniki elektryczne o mocy 740 KM.

Prędkość maksymalna okrętów wynosiła około 14,4 węzła na powierzchni i 6,2 węzła pod wodą. Zasięg na powierzchni wynosił 12 350 mil morskich (22 870 km) przy prędkości 10 węzłów, a podwodny 55 mil morskich (102 km) przy prędkości 4 węzłów. Testowa głębokość zanurzenia wynosiła 120 m, a głębokość zgniecenia 240 m.

Okręt pozbawione były uzbrojenia torpedowego, aby maksymalnie zwiększyć możliwości transportowe. Zainstalowano jedynie uzbrojenie przeciwlotnicze, składające się z dwóch działek kalibru 37 mm i jednego kalibru 20 mm. Załoga liczyła 6 oficerów i 47 marynarzy, wśród których znajdowali się mechanicy i lekarz (standardowo na niemieckich u-bootach nie było oddzielnego stanowiska dla lekarza, co oznaczało, że jeśli nikt z załogi nie posiadał odpowiednich umiejętności, pomoc medyczna mogła być udzielona tylko przez lekarza z innej jednostki).

Wewnątrz okrętu znajdował się warsztat, pozwalający na dokonywanie nawet skomplikowanych napraw (zwłaszcza silników). Dodatkowo okręty posiadały lodówki, pozwalające na transport świeżej żywności oraz piekarnię, dzięki czemu możliwe było dostarczenie świeżego pieczywa. Łącznie okręty te mogły zabrać 613 ton paliwa, 13 ton oleju, 4 zapasowe torpedy i prowiant.

Eksploatacja

Pierwszy okręt podwodny typu XIV wszedł do służby 15 listopada 1941 roku. Kolejne jednostki wchodziły do służby zwykle w odstępie 1-2 miesięcy. Służba na tych jednostkach nie należała do bezpiecznych, ponieważ Alianci szybko dowiedzieli się o ich istnieniu i zaczęli na nie polować. Zadanie było o tyle łatwe, iż operacja przekazania zaopatrzenia na morzu musiała być koordynowana drogą radiową i odbywać się na powierzchni.

Alianckie stacje nasłuchowe namierzały źródła sygnałów radiowych i nawet bez potrzeby rozkodowywania wiadomości, były w stanie podać przybliżony rejon, w którym miało dojść do spotkania. W 1943 roku dzięki złamaniu szyfrów Enigmy, Alianci wiedzieli o każdym spotkaniu z Mleczną Krową z wyprzedzeniem. Formowano wówczas specjalne grupy bojowe, które miały dotrzeć w rejon spotkania i zatopić oba okręty.

Ostatnia Mleczna krowa została zatopiona 12 czerwca 1944 roku. Utrata tych ważnych jednostek oznaczała, że zadania zaopatrzeniowe zaczęto zlecać oceanicznym okrętom typu IX, które nie były jednak przystosowane do przenoszenia znacznie większych ilości zaopatrzenia.

W toku wojny w Niemczech opracowano kilka projektów transportowych okrętów podwodnych, jednak nie rozpoczęto ich budowy. Z drugiej strony, dzięki znaczącemu dopracowaniu konstrukcji używanych okrętów zarówno typu VIIC jak i IX, zapotrzebowanie na okręty zaopatrzeniowe nie było tak duże jak pierwotnie zakładano.

Okręty typu XIV