Wśród wielu tradycji związanych z Świętami Bożego Narodzenia bez wątpienia choinka jest jedną z bardziej charakterystycznych i popularnych. Udekorowana bombkami, światełkami i innymi ozdobami, żywa lub sztuczna, pojawia się w domach, w miastach, kościołach itp. Chociaż nieodłącznie kojarzy nam się z tym świętem, jej historia jest nieco bardziej skomplikowana.
Od pogańskiego drzewka do symbolu chrześcijaństwa
Ciężko jednoznacznie stwierdzić kiedy choinka stała się jednym z symboli Świąt Bożego Narodzenia. Na pewno zielone zimą drzewka świerku, jodły albo sosny były ważnym symbolem wielu kultur i religii przedchrześcijańskich. Symbolizowały życie oraz boską moc. Według zapisków z 723 roku Święty Bonifacy podczas pobytu na terenach współczesnych Niemiec przedstawił małą choinkę jako symbol Boga.
W kolejnych wiekach choinka zaczęła przyjmować się w niektórych kulturach chrześcijańskich jako symbol rajskiego drzewa, dlatego dekorowano je m.in. jabłkami. Punktem zwrotnym w popularyzacji choinki w chrześcijaństwie był okres reformacji i postaci Marcina Lutra. Zaczął on popularyzować choinkę jako symbol świąt wśród protestantów, zwłaszcza w Niemczech. Z czasem zaczęła ona zyskiwać popularność w innych krajach protestanckich. W XIX wieku choinki pojawiały się już w wielu krajach, ale w Watykanie, po raz pierwszy choinka bożonarodzeniowa pojawiła się w… 1982 roku i to w atmosferze sprzeciwu wielu członków kościoła katolickiego.
Można więc powiedzieć, że choinka była pogańskim symbolem, stopniowo przyjmowanym przez chrześcijan, ale to protestanci zapewnili jej rosnącą popularność. Z czasem będąca religijnym symbolem Świąt Bożego Narodzenia zaczęła jednak tracić swoje typowe znaczenie i zyskała bardziej świeckie znaczenie, zupełnie nie wiązane z religią.
Dekoracje i tradycje
Na przestrzeni wieków i w różnych kulturach choinki zmieniały swój wygląd i formę. Początkowo dekorowano je jabłkami i wstążkami. Z czasem pojawiły się na nich świeczki, a później różne inne ozdoby. Do XIX wieku bardzo popularne było wieszanie na choinkach również orzechów i słodyczy, jednak był to stosunkowo drogi zwyczaj. W związku z tym w 1847 roku zaczęły pojawiać się pierwsze bombki. Ich twórcą był Hans Greiner, który według legendy miał zacząć wytwarzać szklane bombki bo nie było go stać na orzechy, słodycze i jabłka.
Bardzo szybko bombki spopularyzowały się w Polsce. Obecnie nasz kraj jest jednym z największych producentów ręcznie robionych szklanych bombek. Prawie cała produkcja trafia na eksport. Wygląd bombek również zmieniał się przez lata. Na początku nawiązywały swoim kształtem do wcześniejszych ozdób, ale z czasem zaczęto je formować w coraz bardziej wymyślne kształty.
Ciekawie wygląda historia choinki w Rosji. Wraz z rewolucją październikową i narodzinami komunizmu, wszelkie wydarzenia religijne zostały zakazane lub zmarginalizowane. Mimo to w 1935 roku władze wprowadziły zwyczaj “noworocznego świerku, na szczycie którego pojawiła się gwiazda, która zamiast symbolizować gwiazdę betlejemską, symbolizowała… ZSRR. Bombki i dekoracje miały natomiast nawiązywać do dokonań ZSRR w różnych dziedzinach – np. militarnych, lotniczych a później również kosmicznych.
Do końca XIX wieku choinki stawiane były głównie w domach, jednak XX wiek przyniósł zmianę. Coraz częściej choinki stawiano w miastach, na placach oraz przed kościołami. Z czasem zaczęły się one również pojawiać w biurach, sklepach i centrach handlowych. Jedną z najbardziej znanych choinek na świecie stała się ta, stawiana przed Rockefeller Center w Nowym Jorku. Po raz pierwszy ustawiono ją w 1931 roku. Drzewko z 1933 roku miało 15 m wysokości, a w 2020 roku postawiono drzewko o wysokości 23 m (najwyższe umieszczone w tym miejscu drzewko miało 29 m wysokości).
Różnie wygląda też kwestia samego momentu dekorowania choinki. Przez lata popularna tradycją w wielu krajach było dekorowanie drzewka w Wigilię, jednak obecnie coraz częściej robi się to na kilka dni przed Świętami, a samo drzewko stoi do Święta Objawienia Pańskiego (Trzech Króli) lub nawet dłużej.
Tradycyjnie już, pod choinką umieszczane są bożonarodzeniowe prezenty. W różnych krajach tradycja ta wygląda jednak inaczej. W Polsce prezenty umieszcza się pod choinką już 24 grudnia, ale np. w USA tradycyjnie prezenty umieszczane są w nocy z 24 na 25 grudnia.
Podsumowanie
Choinka bożonarodzeniowa ma długą, skomplikowaną i bogatą historię. Praktycznie w każdym kraju, a często nawet w różnych regionach danego kraju wiążą się z nią inne tradycje i symbole. Obecnie jest ona jednak bardziej świeckim, niż religijnym symbolem, jednak w przeciwieństwie do Świętego Mikołaja, nie jest aż tak skomercjalizowana.