Święta Bożego Narodzenia pełne są symboli i tradycji charakterystycznych i typowych dla różnych części świata, jednak jednym z ich największych, współczesnych symboli jest postać ubranego w czerwony płaszcz i charakterystyczną czapkę z pomponem, nieco grubszego starszego mężczyzny z białą brodą. Mało kto jednak wie, że postać ta jest sama w sobie zlepkiem symboli i tradycji z całego świata, a swój współczesny wygląd zawdzięcza długiej ewolucji.
Postać Świętego Mikołaja to zarówno postać typowo popkulturowa jak i historyczna. Wszystko zaczęło się od Św. Mikołaja, biskupa Miry, który według różnych legend pomagał ubogim, zwłaszcza dzieciom – istnieje wiele różnych wersji jego historii, przez co nie można jednoznacznie powiedzieć która jest najbardziej bliska prawdzie. Pierwsze konkretne informacje na jego temat pojawiły się w VI wieku. Według nich urodził się w 270 roku n.e. i zmarł 6 grudnia 345 lub 352 roku. Z czasem, w tradycji chrześcijańskiej dzień 6 grudnia, zaczęto obchodzić jako dzień pamięci o nim. Tradycją stało się wręczanie tego dnia dzieciom prezentów.
Sinterklaas i Zwarte Piet (fot. Tenorio81/Wikimedia Commons)
Według tradycji, grzeczne dzieci otrzymują tego dnia prezenty umieszczone w skarpecie lub bucie, albo pod poduszką. Niegrzeczne dzieci otrzymują natomiast rózgę. Tradycja ta wiąże się z legendą o Św. Mikołaju, który postanowił pomóc człowiekowi, który z powodu braku pieniędzy chciał sprzedać swoje trzy córki do domu publicznego. Dowiedziawszy się o tym, wrzucił przez komin trzy sakiewki z pieniędzmi, które wpadły do pończoch i butów suszących się przy kominku (warto dodać, że legenda ta pojawiła się w IX wieku).
Z czasem postać Św. Mikołaja zaczęła ewoluować, a wraz z wprowadzeniem kalendarza gregoriańskiego, różniącego się od kalendarza juliańskiego, tradycje z 6 grudnia zaczęto łączyć z dniem Bożego Narodzenia – ze względu na to, że daty te w obu kalendarzach wypadały koło siebie. Duży wpływ na postać Świętego Mikołaja miała również tradycja holenderska i postać Sinterklaasa, który pod pewnym względem wywodził się z legendy o Św. Mikołaju.
Święty Mikołaj współcześnie
Tradycje holenderskie z czasem zaczęły przenikać do kultury anglosaskiej, a w XVIII wieku zyskały popularność po drugiej stronie Atlantyku, w Ameryce. To właśnie wówczas zaczęła rodzić się współcześnie znana nam postać Świętego Mikołaja. W opublikowanym w 1823 roku wierszu “Noc wigilijna” Święty Mikołaj po raz pierwszy pojawił się na saniach ciągniętych przez renifery (wcześniej w kulturze holenderskiej jego pomocnikiem był ciemnoskóry Zwarte Piet). 1 stycznia 1881 roku w gazecie Harper’s Weekly pojawił się natomiast rysunek przedstawiający Świętego Mikołaja w charakterystycznej czapce z pomponem zamiast mitry, będącej cechą charakterystyczną postaci biskupa Św. Mikołaja.
W kolejnych latach, głównie za sprawą Amerykanów, Święty Mikołaj zaczął zyskiwać kolejne atrybuty znane nam współcześnie – charakterystyczny czerwony płaszcz, czarny pas, duży brzuch oraz pomocnicy w postaci elfów. Duży wpływ na popularyzację takiego wyglądu miały firmy promujące się w okresie świątecznym właśnie takimi postaciami. Jedną z nich był koncern Coca-Cola, który od 1930 roku korzystał w swoich reklamach z wizerunku Świętego Mikołaja stworzonego przez artystów Freda Mizena i Haddona Sundbloma.
Święty Mikołaj współcześnie
Z czasem wizerunek popkulturowy Świętego Mikołaja całkowicie zastąpił jego historyczny pierwowzór i zyskał popularność nie tylko w krajach anglosaskich, ale również w całej Europie. Każdy z krajów dokładał do niego swoje własne tradycje i cechy, dzięki którym powstały “lokalne wersje Świętego Mikołaja”. Dobrym przykładem może być występujący w Wielkopolsce, Ziemi Lubuskiej, Kujawach i na Warmii Gwiazdor.
Obecnie Święty Mikołaj w popkulturowym znaczeniu zaczął stawać się ważniejszą częścią Świąt Bożego Narodzenia niż obchodzona tego dnia rocznica narodzin Jezusa Chrystusa, przez co święto to zaczęło tracić religijne znaczenie. Nie zmienia to jednak faktu, że Święty Mikołaj wywodzi się z tradycji chrześcijańskiej, która ewoluowała i zyskiwała świeckie cechy, zachowując jednak najważniejszy elementem, jakim było obdarowywanie innych prezentami.
Święty Mikołaj (fot. Jonathan Meath)
