Kostka Rubika to chyba jedna z najbardziej znanych zabawek logicznych na świecie. Znana nam dzisiaj wersja powstała w drugiej połowie lat 70. na Węgrzech, a jej twórcą był Ernő Rubik. Początkowo magiczna kostka jak ją nazywano miała być pomocą naukową, ale ostatecznie stała się wyjątkowo popularną i ponadczasową zabawką.
Chociaż twórcą znanej nam współcześnie kostki jest Węgier, Ernő Rubik, już w 1970 roku Larry D. Nichols zaprojektował, a w 1972 roku opatentował kostkę w układzie 2x2x2, która chociaż różniła się mechaniką, w założeniu była podobna do Kostki Rubika. Również w 1970 roku wniosek patentowy na podobną kostkę złożył Brytyjczyk, Frank Fox. Jego kostka w układzie 3x3x3 została opatentowana w Wielkiej Brytanii w 1974 roku.
Obie kostki chociaż w ogólnej koncepcji były podobne do wynalazku Rubika, nigdy nie zdobyły zainteresowania. Dopiero w 1974 roku powstała ta właściwa, oryginalna kostka. Zaprojektował ją Ernő Rubik, węgierski wykładowca, pracujący na Uniwersytecie Sztuki Stosowanej im. Moholy-Nagy w Budapeszcie.
Chcąc pomóc swoim studentom w zrozumieniu koncepcji przestrzeni, tworzył zagadki, dzięki którym studenci mogli rozwijać swoje umiejętności postrzegania wymiarów i geometrii trójwymiarowej. Po wielu nieudanych próbach udało mu się zaprojektować kostkę składającą się z 26 sześcianów w układzie 3x3x3, zamocowanych na specjalnym przegubie. Każda z stron kostki miała inny kolor, a po obróceniu kilku elementów w różnych kierunkach kolory mieszały się. Zadaniem studentów było ponowne ułożenie kostki.
Sam Ernő Rubik po raz pierwszy układał kostkę przez prawie miesiąc. Widząc zainteresowanie studentów postanowił opatentować swój wynalazek. Nie było to łatwe zadanie w komunistycznych Węgrzech, ale w 1975 roku jego Magiczna Kostka (po węgiersku Bűvös kocka) została opatentowana pod numerem HU170062.
Widząc potencjał swojego wynalazku, w 1977 roku Rubik wyprodukował pierwszą, testową partię kostek, które trafiły do sklepów z zabawkami w Budapeszcie. Szybko okazało się, że był to strzał w dziesiątkę. Szybko uruchomiono produkcję seryjną, a w 1979 roku biznesmen Tibor Laczi zabrał kilka kostek na targi zabawek w Norymberdze, gdzie również zdobyły dużą popularność. Dzięki nawiązaniu współpracy z firmą Ideal Toy Company, Magiczna Kostka mogła trafić w 1980 roku do sprzedaży na całym świecie.
Firma uznała, że oryginalna nazwa kostki nie jest zbyt chwytliwa, w związku z czym przemianowali ją na Kostkę Rubika. W ciągu kilku lat sprzedaż osiągnęła taki poziom, że fabryki (zarówno na Węgrzech jak i pracujące na licencji w innych krajach) nie nadążały z produkcją.
Wraz z wzrastającą popularnością kostki, zaczęto organizować zawody w układaniu ich na czas. Szukając sposobu na szybkie ułożenie kostki odkryto, że kostkę niezależnie od układu można ułożyć w 20-29 ruchach. W 2010 roku matematycy oszacowali, że każdą kostkę da się ułożyć maksymalnie w 20 ruchach, ale możliwe jest jej szybsze ułożenie.
Oprócz oryginalnej kostki w układzie 3x3x3 w sprzedaży szybko pojawiło się zarówno podróbki jak i odmiany w innych układach, w tym dwunastościenne, ośmiościenne itd. Szacuje się, że sprzedano już grubo ponad 300 mln oryginalnych kostek.
Jako ciekawostkę warto dodać, że istnieją 43 tryliony kombinacji różnych ułożeń standardowej kostki – dokładnie 43 252 003 274 489 856 000. Pierwszy zanotowany rekord w układaniu Kostki Rubika wyniósł 54 sekundy, ale obecnie rekord wynosi 4.59 sekundy (rekord należy równolegle do SeungBeom Cho (조승범) i Feliksa Zemdegsa. Rekord Europy wynosi 4.74 sekundy, a rekord Polski 5.50 sekundy.
