Chociaż HMS Unicorn na pierwszy rzut oka wygląda jak typowy brytyjski lotniskowiec z czasów II wojny światowej, w rzeczywistości był okrętem naprawczym i wsparcia dla lotniskowców. Wyposażono go jednak w normalny pokład startowy. Zbudowano go podczas II wojny światowej, a w eksploatacji z przerwami pozostawał do końcówki lat 50.
Geneza
Każdy lotniskowiec standardowo posiada warsztat pozwalający na bieżącą obsługę samolotów, naprawy i dosłownie łatanie części uszkodzeń. Niektóre lotniskowce przenosiły też dodatkowe samoloty, które należało dopiero złożyć. W latach 30. i podczas II wojny światowej często zdarzało się bowiem, że zamiast naprawiać bardzo uszkodzone samoloty, bardziej opłacało się je wyrzucić za burtę, zwalniając miejsce dla nowego samolotu.
Podejście to oznaczało jednak, że wiele maszyn nadających się jeszcze do naprawy, ale wymagających większych prac i lepiej wyposażonych warsztatów, po prostu lądowało w morzu. Podczas kryzysu abisyńskiego w latach 1934-1935 dowództwo Royal Navy zauważyło, że bardziej opłacalne byłoby posiadanie okrętu-bazy, który posiadałby dobrze wyposażony warsztat i przyjmowałby uszkodzone samoloty i je naprawiał.
Royal Navy i wiele innych flot posiadało wówczas okręty pełniące podobną funkcję, ale dla okrętów podwodnych i niszczycieli. Za sprawą admirała Reginalda Hendersona projekt okrętu-bazy dla lotniskowców zaczął się materializować. Stępkę pod taką jednostkę położono 29 czerwca 1939 roku. Okręt otrzymał nazwę HMS Unicorn (I72).
Prawie lotniskowiec
Wybuch wojny sprawił, że prace nad okrętem przebiegały powoli, ponieważ większy priorytet miały pełnoprawne lotniskowce. Unicorn nie miał przenosić grupy bojowej ani specjalnie silnego uzbrojenia obronnego. Zakładano bowiem, że będzie on operować poza rejonem intensywnych walk.
Ostatecznie kadłub okrętu zwodowano 20 listopada 1941 roku, a po przedłużających się pracach wyposażeniowych, prawie ukończony okręt wszedł do służby 12 marca 1943 roku. HMS Unicorn miał 195 m długości i wyporność 16 770 ton. Napęd stanowiły dwie turbiny parowe Parsonsa o mocy 40 000 KM, zapewniające prędkość maksymalną 24 węzłów i zasięg 7000 mil morskich (13 000 km) przy prędkości 13,5 węzła. Uzbrojenie obronne składało się z 8 dział kalibru 102 mm umieszczonych w 4 dwudziałowych stanowiskach, 4 poczwórne zestawy działek kalibru 40 mm, dwa podwójne stanowiska działek kalibru 20 mm i 8 pojedynczych. Oficjalnie grupa lotnicza mogła składać się 36 samolotów gotowych do lotu. Załoga liczyła natomiast 1200 osób.
HMS Unicorn początkowo wspierał operacje Royal Navy na Morzu Północnym, a następnie wziął udział w operacji Avalanche, czyli lądowaniu Aliantów w Salerno. Na okręcie przyjmowano uszkodzone samoloty które poddawano remontom, lub składowano w celu przetransportowania na ląd, jeśli skala napraw była zbyt duża – w tym okresie warsztat nie był jeszcze w pełni wyposażony.
Pod koniec 1943 roku HMS Unicorn został wysłany na Daleki Wschód, gdzie wspierał działania Royal Navy oraz utworzonej później Floty Dalekiego Wschodu. W tym czasie wykorzystywano go również jako okręt szkolny, na którym prowadzono szkolenia z startów i lądowań na pokładzie lotniskowca. Na Pacyfiku HMS Unicorn pozostawał aż do grudnia 1945 roku, uczestnicząc jako wsparcie w wielu operacjach Royal Navy.
W styczniu 1946 roku, po powrocie do Wielkiej Brytanii okręt przeniesiono do rezerwy, w której pozostał do 1949 roku. Wysłano go wówczas ponownie na Daleki Wschód, gdzie wspierał działania brytyjskiej floty w początkowym etapie wojny koreańskiej. Z racji stanu technicznego, poddano go remontowi w Singapurze, po czym oddelegowano do zadań transportowych.
Unicorn pozostał na Dalekim Wschodzie aż do końca wojny koreańskiej, przechodząc w międzyczasie kolejny remont w 1952 roku. W tym czasie dowództwo Royal Navy zdawało już sobie sprawę z przestarzałej konstrukcji okrętu, uniemożliwiającej przyjmowanie samolotów o napędzie odrzutowym. Rozważano jego modernizację, ale ostatecznie zamiast Unicorna, zmodernizowano normalne lotniskowce.
W 1957 roku przeniesiono go ponownie do rezerwy, ale tym razem z zamiarem sprzedaży. Z racji braku chętnych, w 1958 roku wycofano go ostatecznie z eksploatacji, a w czerwcu 1959 roku sprzedano na złom. Prace zakończono w 1960 roku.
Podsumowanie
Pomysł budowy okrętów-baz dla lotniskowców okazał się na tyle dobry, że Brytyjczycy zbudowali jeszcze dwie podobne jednostki. Okręty tego typu przydawały się zwłaszcza przy operacjach z dala od własnych baz, gdzie nie było możliwości zastępowania uszkodzonych samolotów nowymi.
Wraz z wzrostem popularności samolotów o napędzie odrzutowym rola Unicorna zaczęła jednak spadać. Wymagający modernizacji okręt stawał się za mały, aby obsługiwać coraz większe samoloty. Dodatkowo do naprawy samolotów odrzutowych potrzebne były jeszcze lepsze warsztaty.
