H.L. Hunley był konfederackim okrętem podwodnym, którego budowę rozpoczęto w 1863 roku. Jego koncepcję stworzyli cywile, Horacy L. Hunley (od jego nazwiska wzięła się nazwa okrętu), James McClintock i Baxter Watson. Jednostka zapisała się w historii pierwszym udanym atakiem okrętu podwodnego na inny okręt.
Geneza
Podczas wojny secesyjnej konfederacka marynarka wojenna przez cały czas ustępowała flocie Unii. W związku z tym jej dowódcy szukali sposobu na zniwelowanie tej przewagi poprzez wykorzystanie bardzo oryginalnych rozwiązań. Najpierw były to okręty pancerne, a później również torpedowe i okręty podwodne. O ile te pierwsze były całkiem skuteczne, z okrętami podwodnymi było dużo problemów. Dopiero w 1863 roku gdy rozpoczęto prace nad H.L. Hunley miał pojawić się udany okręt podwodny.
Konstrukcja
H.L. Hunley miał 12 m długości i wyporność 6,8 tony, a jego załoga liczyła 8-9 osób. Kadłub wykonano z żelaza. Napęd okrętu stanowiła jedna śruba, obracana ręcznie. Siedmiu członków załogi odpowiedzialnych było za kręcenie korbą obracającą śrubę a dwóch pozostałych za obsługę jednostki i kontrolę pracy złogi. Prędkość maksymalna jednostki według różnych źródeł wynosiła około 2,5 – 4 węzłów. Uzbrojeniem Hunleya była jedna mina, początkowo holowana, później wytykowa wyposażona w harpun, dzięki któremu możliwe było jej wbicie w kadłub wrogiego okrętu. Okręt wyposażony był w zbiorniki balastowe i ster kierunku oraz głębokości, a pod kadłubem znajdowało się żelazne obciążenie, przykręcone śrubami, które można było odrzucić w sytuacji awaryjnej..
Zapas powietrza pozwalał na przebywanie pod wodą przez kilkadziesiąt minut, jednakże podczas prób załoga wytrzymała w zanurzonym okręcie ponad 2,5 godziny. Do sprawdzania zapasu tlenu wykorzystywano świecę. Gdy gasła, był to znak, że należy wyjść na powierzchnię w celu wymiany powietrza.
Okręt miał konstrukcję żelazną, a kadłub miał częściowo cylindryczny kształt z opływowym dziobem i osłoną śruby napędowej na rufie. Do jego budowy wykorzystano okrętowy kocioł parowy, który rozcięto na dwie części, między które wstawiono stalowy pas, dzięki czemu możliwe było jego powiększenie. Okręt wyposażono w dwa włazy na dziobie i na rufie, służące do wchodzenia na jego pokład. Wyposażono je w niewielkie wzierniki zakryte grubym szkłem, umożliwiające obserwację otoczenia. Gdy okręt był na powierzchni, znajdowały się one kilkanaście centymetrów nad powierzchnią wody.
Eksploatacja
Koncepcję okrętu stworzyli Horace L. Hunley, James McClintock i Baxter Watson. Sfinansowali oni też jego powstanie w Składzie Artykułów Żelaznych Park and Lyons w Mobile w Alabamie. Projekt okrętu opracował James McClintock i por. William Alexander. Początkowo okręt nosił nazwę „Fish Boat” lub „Fish Torpedo Boat”, ale ostatecznie zmieniono ją na H.L. Hunley. Ze względu na to, że okręt powstał z inicjatywy prywatnej, nie otrzymał przedrostka CSS, jak inne okręty konfederackie.
Okręt ukończono w kwietniu 1863 rok. Już w drodze ze stoczni do miejsca odbioru przez załogę jednostka prawdopodobnie zatonęła. Mimo to próby kontynuowano, a następnie przedstawiono propozycję wykorzystania okrętu generałowi Pierre G.T. Beauregardowi. Ten uznał, że w zatoce Mobile jednostka nie będzie przydatna i nakazał jej przetransportowanie koleją do Charleston. Ostatnie, udane próby w Mobile przeprowadzono 31 lipca 1863 roku.
Do Charlestone H.L. Hunley dotarł 15 sierpnia 1863 roku. Początkowo zakładano, że okręt podwodny posłuży do zatopienia okrętu pancernego USS New Ironsides, ale uznano, że atak na taki ważny cel i dodatkowo opancerzony okręt jest niemożliwy. Podjęto więc próbę ataku na monitory Unii 23 sierpnia, ale operacja ta zakończyła się fiaskiem, a sam okręt trafił w ręce… konfederackiej armii. Następnie okręt zwrócono marynarce wojennej, ale aby ułatwić dowodzenie jednostką, dowódcą został por. John A. Payne.
W kolejnych dniach zaczęto szkolenie nowej, ochotniczej załogi. W trakcie szkolenia doszło jednak do pierwszej dużej tragedii z udziałem Hunleya. 29 sierpnia 1863 roku okręt zatonął z powodu błędu załogi. Zginęło 5 marynarzy, a 3, w tym Payne przeżyło. Okręt wydobyto i kontynuowano próby. W tym czasie Horacey L. Hunley chciał ponownie objąć dowództwo okrętem i wybrać własną, doświadczoną załogę, ale ostatecznie nowym dowódcą został George Dixon, który sformował własną, ochotniczą załogę.
15 października doszło do drugiego zatonięcia okrętu. Tym razem tymczasowo dowodził nim Hunley. Z powodu utraty kontroli nad okrętem, zatonął on podczas próbnego ataku na barkę-cel. Zginęli wszyscy na pokładzie, włączenie z twórcą okrętu. Wrak wydobyto i ponownie przywrócono do służby pod dowództwem Dixona.
Przez kolejne tygodnie dowództwo konfederackiej floty nie miało pomysłu jak wykorzystać dosyć kłopotliwy okręt podwodny. Ostatecznie 14 grudnia 1863 roku wydano rozkaz, na mocy którego okręt miał zacząć atakować cele w zatoce Charlestone, a dowódcy innych jednostek mieli udzielać wszelkiej pomocy dowódcy Hunleya, Georgowi Dixonowi.
W styczniu 1864 roku podjęto decyzję o zmianie listy potencjalnych celów Hunleya. Zamiast atakowania okrętów pancernych, jednostka miała skupić się na drewnianych okrętach. Dodatkowo zamiast holowanej miny zamierzano wykorzystać minę wytykową, wbijaną w kadłub. 17 lutego 1864 roku H.L. Hunley wyruszył w rejs, a jego celem był parowy slup USS Housatonic. W tym czasie flota Unii wiedziała o obecności okrętu podwodnego w tym rejonie, w związku z czym załogi prowadziły dodatkową obserwację.
USS Housatonic był 62-metrowym slupem o napędzi parowo-żaglowym. Zwodowano go 20 listopada 1861 roku, a do służby okręt wszedł 29 sierpnia 1862 roku. Napęd stanowił silnik parowy o mocy 715 KM, zapewniający prędkość maksymalną 12 węzłów. Załoga liczyła 160 oficerów i marynarzy. Uzbrojenie okrętu składało się z 11 dział różnych kalibrów – 1 działo 100-funtowe Parrotta, 3 działa 30-funtowe (114 mm) Parotta, 1 działo kalibru 280 mm Dahlgren, 2 działa 32-funtowe (162,5 mm), 2 haubice 24-funtowe (147,3 mm), 1 haubica 12-funtowa (118 mm) i 1 działo 12-funtowe (93 mm).
Podczas podchodzenia do celu, H.L. Hunley został zauważony przez obserwatorów na USS Housatonic, ale zanim udało się otworzyć ogień z dział, okręt podwodny zbliżył się tak bardzo, że nie można było bardziej opuścić luf. Dodatkowo okręt z racji swojej konstrukcji był odporny na ostrzał z broni ręcznej. Dixonowi udało się zaczepić minę na kadłubie slupa i rozpocząć proces wycofywania się. Po oddaleniu się na kilkadziesiąt metrów, zgodnie z planem mina eksplodowała, doprowadzając dodatkowo do eksplozji magazynu amunicji na USS Housatonic. Okręt przełamał się na pół i zatonął, ale na jego pokładzie zginęło tylko 5 członków załogi. Tym samym był to pierwszy w historii udany atak okrętu podwodnego na inny okręt wojenny.
Dalszy los H.L. Hunley jest nie do końca pewny. Według relacji świadków, jego załoga nadała sygnał o skutecznym ataku, ale okręt z niewyjaśnionych przyczyn zatonął wraz z całą załogą. Dopiero po odnalezieniu i wydobyciu w 2000 roku wraku Hunleya, możliwe było przeprowadzenie badań i analiz, które pozwoliły na określenie losów jednostki.
Wrak Hunleya został odnaleziony w maju 1995 roku przez NUMA. Przeprowadzono następnie badania dna morskiego, dzięki którym uznano, że wrak można wydobyć. Operacja została przeprowadzona 8 sierpnia 2000 roku. Po wydobyciu dokładnie go przebadano, a dodatkowo przeprowadzono eksperymenty, które miały odpowiedzieć na pytanie co spowodowało zatonięcie okrętu.
Ostatecznie uznano, że wybuch miny wytworzył falę uderzeniową, która uderzyła w okręt podwodny i odbiła się w jego wnętrzu, a wytworzone ciśnienie doprowadziło do śmierci załogi. Okręt przepłynął jeszcze pewien dystans bez kontroli, po czym zatonął. Po zakończeniu badań, 17 kwietnia 2004 roku miał miejsce oficjalny pogrzeb całej, 8-osobowej załogi Hunleya.
