Wojenna prostota – samochód pancerny AEC Armoured Car

Na początku II wojny światowej brytyjska armia posiadała sporo lekkich samochodów pancernych. Pojazdy te spisywały się dobrze w zadaniach rozpoznawczych, ale brakowało im siły ognia. W 1941 roku firma AEC postanowiła na własna rękę opracować nowy, znacznie cięższy i lepiej uzbrojony samochód pancerny. Tak powstał AEC Armoured Car. Zbudowano 629 pojazdów tego typu w trzech wersjach.

Geneza

Pod koniec lat 30. samochody pancerne stanowiły istotny element uzbrojenia różnych jednostek wojskowych. Ich głównym zadaniem było prowadzenie rozpoznania i ewentualnie wspieranie piechoty lekkim uzbrojeniem, najczęściej w postaci karabinów maszynowych lub działek automatycznych. W niektórych armiach wprowadzano do uzbrojenia nieco lepiej uzbrojone samochody pancerne, posiadające działa kalibru 37 mm. W Wielkiej Brytanii na początku II wojny światowej wykorzystywano wiele różnych, często pamiętających początek lat 20. a nawet starsze samochody pancerne.

Były one słabo opancerzone, dysponowały niewielką siłą ognia i nie najlepiej radziły sobie w terenie. W związku z tym opracowano dwa nowe typy samochodów pancernych – Daimler Armoured Car uzbrojony w działo kalibru 40 mm oraz Humber Armoured Car uzbrojony początkowo w wielkokalibrowy karabin maszynowy Besa kalibru 15 mm.

Pojazdy te weszły do produkcji w połowie 1941 roku, chociaż prace nad nimi rozpoczęto przed wybuchem wojny. Chociaż oba pojazdy był całkiem dobre, brakowało im siły ognia opancerzenia i zdolności terenowych. Niewielkie rozmiary dodatkowo utrudniały dalsze ich rozwijanie. Brytyjczycy potrzebowali jednak jakichkolwiek pojazdów, nawet nie do końca spełniających ich oczekiwania, ponieważ trzeba było po pierwsze uzupełnić straty poniesione w 1940 roku we Francji, a po drugie uzbroić nowe oddziały wysyłane do walki na różnych frontach.

Projekt wewnętrzny AEC

W tym czasie firma AEC (ang. Associated Equipment Company)produkowała bardzo udaną, ciężarówkę i ciągnik artyleryjski AEC Matador 4×4 (wcześniej produkowano ciężarówki z napędem 4×2 o tej samej nazwie). Podwozie tej ciężarówki było solidne i podatne na modernizacje. W związku z tym, inżynierowie AEC podjęli decyzję o opracowaniu na własną rękę dużego samochodu opancerzonego, wykorzystującego podwozie Matadora.

Prace nad pojazdem ruszyły w 1940 roku, a pierwszy prototyp zaprezentowano publicznie w 1941 roku. Stosunkowo prosty pojazd wyposażony był nieznacznie zmodyfikowaną wieżę czołgu Valentine, który wchodził wówczas do masowej produkcji. Dzięki temu możliwe było znaczne zunifikowanie konstrukcji samochodu pancernego z innymi już produkowanymi pojazdami.

Pojazd otrzymał standardowe dla brytyjskich samochodów pancernych oznaczenie AEC Armoured Car. Podczas prezentacji zrobił on bardzo dobre wrażenie na przedstawicielach władz, w tym na samum Winstonie Churchillu, który nakazał wprowadzenie go do produkcji. Równocześnie w AEC zaczęto prace nad dopracowaniem pojazdu.

Dalszy rozwój

Pierwsze AEC Armoured Car w wersji Mk I trafiły do jednostek walczących w Afryce Północnej w drugiej połowie 1942 roku. Nas miejscu okazało się, że ich armaty kalibru 40 mm są już przestarzałe, więc w zakładach remontowych część pojazdów zmodyfikowano instalując na nich wieże z czołgów Crusader Mk VI z armatami kalibru 57 mm. Pomysł ten zainteresował firmę AEC, która opracowała kolejny wariant samochodu oznaczony jako Mk II i uzbrojony w większą wieżę z armatą kalibru 57 mm oraz nieco przeprojektowanym przodem kadłuba.

Na podstawie doświadczeń z eksploatacji tych pojazdów, opracowano jeszcze jedną wersję – Mk III, którą wyposażono w całkowicie nową wieżę z armatą kalibru 75 mm. Powstała również koncepcja pojazdu przeciwlotniczego w wersji AA z dwoma działkami Oerlikon kalibru 20 mm, ale nie wprowadzono jej do produkcji seryjnej.

Łącznie do 1944 roku wyprodukowano 629 samochodów pancernych AEC Armoured Car w trzech wersjach. Powodem przerwania produkcji były masowe dostawy amerykańskich samochodów pancernych Staghound T17E1, mających zbliżone, a nawet lepsze osiągi. Mimo to, AEC Armoured Car wykorzystywano w jednostkach liniowych przez całą wojnę, a po jej zakończeniu używano ich aż do 1958 roku, kiedy to zostały zastąpione samochodami pancernymi Alvis FV601 Saladin. Pewną liczbę wycofanych pojazdów sprzedano do Libanu, który wykorzystywał je przynajmniej do 1976 roku.

Brytyjscy żołnierze chwalili AEC Armoured Car za solidną konstrukcję i dobre uzbrojenie, ale krytykowali je równocześnie za stosunkowo niską prędkość jazdy i zwrotność. Powodem było zastosowanie ciężkiego podwozia z ciągnika artyleryjskiego, który z zasady nie musiał być szybki.

Dane taktyczno-techniczne

AEC Armoured Car miał 5,2 m długości, 2,7 m szerokości i 2,54 m wysokości. Masa pojazdu wynosiła 11 ton w wersji Mk I i 12,9 ton w wersjach Mk II i Mk III. Napęd początkowo stanowił silnik diesla AEC 195 o mocy 105 KM, zastąpiony wersji Mk II i Mk III silnikiem EAC 197 o mocy 158 KM. Zapewniały one prędkość maksymalną około 58-66 km/h oraz zasięg 400 km.

Uzbrojenie składało się w wersji Mk I z armaty QF 2 kalibru 40 mm oraz karabinów maszynowych Besa i ewentualnie Bren. W wersji Mk II zmieniono działo na QF 6 kalibru 57 mm, a w Mk III na QF 75 kalibru 75 mm. Uzbrojenie pomocnicze pozostawiono bez zmian. Pancerz miał grubość do 30 mm z przodu kadłuba. Załoga liczyła 3 żołnierzy w wersji Mk I i 4 w wersji Mk II oraz Mk III.

Podsumowanie

AEC Armoured Car był ciekawym pojazdem, który powstał w odpowiedzi na zapotrzebowanie brytyjskiej armii na lepiej uzbrojone i opancerzone samochody pancerne na początku II wojny światowej. Chociaż zaprojektowano go bez konsultacji z wojskiem, okazał się udaną konstrukcją, ale nie pozbawioną wad. Mimo to eksploatowano go przez wiele lat i to po zakończeniu wojny.