Z wielu zamków w Polsce, Zamek Książ jest jednym z największych – zaraz po Zamku w Malborku oraz Zamku Królewskim na Wawelu, oraz jednym z najbardziej malowniczych. Zlokalizowany w pięknym Książańskim Parku Krajobrazowym zamek przyciąga turystów zarówno swoim urokiem jak i tajemniczą historią.
Historia Zamku Książ do XX wieku
Historia Zamku Książ sięga XIII wieku, chociaż współczesną formę zyskał znacznie później. Pierwsze wzmianki na temat budowli obronnej w miejscu, w którym współcześnie znajduje się zamek pojawiły się 25 lutego 1293 roku. Według zachowanych dokumentów z epoki, Zamek Książ budowano w latach 1288-1292 na miejscu dawnego drewnianego grodu, który został zniszczony w 1263 roku. Wybór lokalizacji podyktowany był jej strategicznym znaczeniem. Ówczesnym właścicielem zamku i okolicznych terenów był książę Jaworski Bolko I.
Przez kolejne lata twierdza zarządzana była przez burgrabiów. W 1355 roku doszło do buntu jednego z nich, w wyniku którego zamek został odbity przez księcia jaworskiego Bolko II. W 1386 roku zamek został jednak sprzedany, co zapoczątkowało okres licznych zmian właścicieli i zarządców zamku. Pod koniec XV wieku powoli zaczęło się zmieniać przeznaczenie zamku. Kolejne pomieszczenia obronne zaczęto przekształcać w mieszkalne, a inicjatorem największych zmian w tym okresie był starostwa Jerzy von Stein.
Punktem zwrotnym w historii Zamku Książ był 11 czerwca 1509 roku. Ówczesny właściciel (a dokładnie dzierżawca) zamku Piotr Haugwitz sprzedał prawa do zamku wraz z sąsiadującymi ziemiami rycerzowi Kunzowi von Hohbergowi (w 1714 roku rodzina zmieniła nazwisko na Hochberg), którego rodzina zajmowała Zamek Książ aż do lat 40 XX wieku. W latach 1548-1555 dokonano pierwszej dużej przebudowy zamku, w wyniku której nadano mu styl renesansowy.
5 kwietnia 1605 roku cesarz Rudolf II Habsburg, do którego należały tereny na których znajdował się Zamek Książ, przekazał pełne prawa do zamku (zamiast dotychczasowego prawa do dzierżawy) Konradowi III von Hochberg (Hohberg). Dzięki temu rodzina Hochbergów mogła zarządzać zamkiem według własnego uznania przez bardzo długi czas.
W pierwszej połowie XVII wieku Zamek Książ był wielokrotnie atakowany i częściowo niszczony oraz plądrowany. W 1646 roku znaczną część umocnień zniszczyli najeżdżający te tereny Szwedzi. Umocnień nie odbudowano, tylko zamieniono je na tarasy ogrodowe w stylu francuskim. W 1688 roku dokonano przebudowy północnego skrzydła zamku.
W latach 1705-1732 z inicjatywy Konrada Ernesta Maximiliana von Hochberga przeprowadzono pierwszą zakrojoną na olbrzymią skalę przebudowę Zamku Książ. Architektem odpowiedzialnym za prace był Feliks Antoni Hammerschmidt. W ramach prac usunięto pozostałości fortyfikacji, dodano nowe pomieszczenia gospodarcze, zmieniono bramy wjazdowe, dodano tarasy ogrodowe oraz małą architekturę. Wraz z całkowitą rezygnacją z funkcji obronnych zamku, w jego wnętrzach zaczęto wówczas gromadzić zbiory książek i dzieł sztuki. W trakcie prac powstało wiele dodatkowych zabudowań, które miały wspierać mieszkalny charakter zamku. Utworzono również tzw. pawilon letni w pobliżu zamku, który z czasem stał się mauzoleum rodziny Hochbergów. Kolejną znaczącą przebudowę tym razem okolicznych terenów wokół zamku przeprowadzono w latach 1789-1833 z inicjatywy Jana Henryka VI von Hochberg. Projekt nowych zabudowań przygotował Christian Wilhelm Tischbein. W 1844 roku rozpoczęto budowę stajni i masztalni.
Okres największych zmian zarówno w samym Zamku Książ jak i okoliczny terenach przypadł na drugą połowę XIX wieku. Zamek został wówczas przejęty przez Jana Henryka XI von Hochberga, który w ramach zakrojonych na olbrzymią skalę prac całkowicie zmienił wygląd okolicznych terenów. Przy okazji zmian wizualnych, Jan Henryk XI inwestował znaczne sumy pieniędzy w reformy socjalne, dzięki którym wspierał okolicznych mieszkańców.
Historia Zamku Książ od XX wieku
W latach 1909-1923 miała miejsce tzw. druga przebudowa zamku. Jej inicjatorem był Jan Henryk XV Hochberg. W ramach prac dobudowano nowe skrzydło oraz przebudowano tarasy i fontanny. Znacznie zmieniła się również fasada zamku, który uzyskała eklektyczny styl z dwoma cylindrycznymi wieżami i wieżą główną o wysokości 47 m. Do 1914 roku wybudowano również palmiarnię w Lubiechowie oraz ogród japoński.
Na początku lat 40. Zamek Książ został znacjonalizowany przez władze III Rzeszy, a rodzina Hochbergów ostatecznie opuściła zamek. Ze względu na jego położenie, oraz rozbudowę okolicznych sztolni i kopalni, początkowo w zamku gromadzono liczne dzieła sztuki i przygotowywano go do pełnienia roli rezydencji i kwatery Adolfa Hitlera. Gdy w 1943 roku ruszył Projekt Riese, Zamek Książ stał się jednym z ważniejszych elementów projektu.
W podziemiach zamku zaczęto kopać tunele i pomieszczenia, oraz przygotowano plany doprowadzenia do zamku podziemnej drogi i tunelu kolejowego. Prac nie dokończono, a dokumentację w większości zniszczono wraz z zakończeniem II wojny światowej. Nie wiadomo więc jakie było faktyczne przeznaczenie podziemi Zamku Książ – czy miały to być pomieszczenia dla kwatery Adolfa Hitlera, magazyny czy też podziemne fabryki lub laboratoria.
Po wojnie przez krótki czas w Zamku Książ stacjonowały wojska radzieckie, które doprowadziły do znacznego zdewastowania obiektu. Po wycofaniu się wojska, obiekt stał niezabezpieczony aż do połowy lat 50. kiedy lokalne władze zaczęły stopniowo zabezpieczać porzucona budowlę. Do tego czasu okoliczni mieszkańcy jeszcze bardziej zdewastowali wnętrza, rozkradając pozostałe jeszcze w zamku przedmioty.
W 1967 roku zasypano wybudowany podczas wojny szyb windowy przed zamkiem. W 1971 roku w podziemiach zamku swoją siedzibę znalazło Dolnośląskie Obserwatorium Geofizyczne. W 1973 roku Zamek Książ został oficjalnie włączony w granice miasta Wałbrzych, dzięki czemu możliwe było rozpoczęcie rok później zakrojonych na szeroką skalę prac remontowych. Po przemianach politycznych w Polsce, w 1991 roku właścicielem zamku została gmina Wałbrzych, która z czasem przekazała zarządzanie zamkiem firmie Zamek Książ w Wałbrzychu sp. z o.o. Dzięki temu Zamek Książ stał się atrakcją turystyczną.
Kolejny etap prac remontowych w zamku ruszył w 2005 roku. Wyremontowano część elewacji, tarasy i kompleks parkowy. W kolejnych latach kontynuowano prace remontowe w różnych częściach zamku, stopniowo udostępniając zwiedzającym kolejne pomieszczenia. Obecnie co roku zamek odwiedza ponad 300 000 turystów.
Podsumowanie
Zamek Książ znajduje się w Wałbrzychu, w dzielnicy Książ na Pogórzu Wałbrzyskim. Zbudowano go na wzgórzu wysokim na 395 m i otoczony jest lasami Książańskiego Parku Krajobrazowego. Posiada ponad 400 pomieszczeń o łącznej powierzchni użytkowej 16 822 m². Sam Zamek ma 5 kondygnacji oraz rozbudowane podziemia, które od 2018 roku można zwiedzać.
Tereny wokół zamku są pięknym parkiem, w którym znalazło się wiele punktów widokowych pozwalających na oglądanie zamku z daleka. Na południe od Zamku Książ znajdują się ruiny Zamku Stary Książ, który powstał w latach 1794-1797 w oparciu o ruiny dawnego zamku piastowskiego z XIII wieku.
Zamek Książ obok Zamku w Malborku, Zamku Królewskiego na Wawelu, Zamku Czocha i Pałacu w Mosznej jest jednym z najbardziej znanych, najładniejszych i najciekawszych zamków w Polsce. Przez swoje położenie uznawany jest nawet za najbardziej malowniczy z tych zamków.
Discover more from SmartAge.pl
Subscribe to get the latest posts sent to your email.
