Moai – posągi z Wyspy Wielkanocnej

W południowej części Oceanu Spokojnego, około 2000 km od najbliższej zamieszkanej wyspy i 3600 km od wybrzeża Ameryki Południowej znajduje się Wyspa Wielkanocna. Jest to jedna z najbardziej odizolowanych, zamieszkanych wysp na świecie. Wyróżniają ją niesamowite posągi Moai wykonane z tufu wulkanicznego i mające do 10 m wysokości. Setki takich posągów rozmieszczono w różnych miejscach na wyspie.

Wyspa Wielkanocna należy do Chile i ma 163,6 km² powierzchni i obecnie jest zamieszkana przez blisko 8000 osób. Historycy nie są zgodni co do dokładnej historii zasiedlenia wyspy przez pierwszych osadników. Według części źródeł, pierwsi mieszkańcy dotarli na wyspę z Hawajów w IV wieku n. e., ale inni uważają, że nastąpiło to dopiero w VIII wieku n.e. Najczęściej przyjmuje się, że wyspę zasiedlili Polinezyjczycy około 1200 roku, ale w późniejszych latach na wyspę mieli dotrzeć mieszkańcy Ameryki Południowej.

Od 1250 roku mieszkańcy wyspy zaczęli wznosić olbrzymie, mierzące kilka metrów wysokości posągi, tzw. Moai. Tworzono je głównie z tufu wulkanicznego, wydobywanego z kamieniołomu Rano Raraku znajdującego się w kraterze wulkanicznym o średnicy około 700 m. Posągi miały formę wysokich rzeźb przedstawiających wydłużoną głowę i tułów z rękoma, ale bez nóg. Niektóre posągi otrzymywały również pukao, zwieńczenie w formie cylindrycznego bloku wykonanego z czerwonego tufu wulkanicznego. Przypominało ono czapkę. Niektóre Moai otrzymywały również oczy z koralu i obsydianu.

Do 1500 roku powstało około 1000 takich posągów, z których znaczna część waży około 18 ton i ma ponad 6 m wysokości. Największy znany Moai – Paro, ma 10 m wysokości i waży 75 ton. W kamieniołomie natrafiono jednak na niedokończony posąg o wysokości 21 m i masie około 270 ton. Około połowy odnalezionych współcześnie posągów rozstawiono na platformach nazywanych ahu w różnych częściach wyspy. Reszta pozostała w kamieniołomie, który według współczesnych badań został około 1500 roku nagle porzucony.

Moai wzbudziły duże zainteresowanie Europejczyków, którzy przybyli na wyspę w 1722 roku. Kolejne organizowane ekspedycje prowadziły liczne badania archeologiczne na wyspie, starając się poznać historię posągów. Równolegle, trwające na wyspie lokalne konflikty miedzy mieszkańcami sprawiły, że do 1868 roku wszystkie Moai zostały przewrócone (za wyjątkiem kilku częściowo zakopanych). Część z nich mogła się przewrócić z powodu działania sił natury.

Od samego początku historia posągów jak i sam proces ich budowy oraz przede wszystkim transportu budził gorące dyskusje wśród archeologów i historyków. Według dostępnych informacji ustalono, że Moai miały znaczenie polityczne, religijne oraz kulturowe. Według miejscowych wierzeń, miała się w nich gromadzić magiczna energia – mana. Im większy posąg, posiadający również pukao, tym więcej gromadzącej się w nim many.

Lokalni władcy wznosili coraz większe Moai chcąc pokazać swoją siłę i zapewnić sobie przychylność bogów. Dodatkowo rozmieszczano je tak, aby były skierowane ku wioskom i wyspie, a nie morzu. Oznacza to, że miały również zapewniać bezpieczeństwo mieszkańcom i czuwać nad nimi.

Najbardziej interesujący był proces przenoszenia Moai z kamieniołomu Rano Raraku do miejsc ich ustawienia. Początkowo sądzono, że przetaczano je w pozycji leżącej po drewnianych kłodach. Miało to doprowadzić do wycięcia większości lasów na wyspie. Bardziej współczesne badania, połączone z analizą dawnych przekazów od lokalnych mieszkańców sugerują, że transportowano je pionowo. Do posągów przywiązywano liny, za pomocą których przechylano je na boki i do przodu. Dzięki temu wydawało się, że posągi chodzą, co pokrywało się z dawnymi przekazami, według których twórcy posągów zmuszali posągi do chodzenia dzięki magi. Czasami pod posągami były położone drewniane kłody, aby ułatwić transport.

Ze względu na swój niesamowity wygląd i pełną tajemnic historię, posągi z Wyspy Wielkanocnej stały się znane na całym świecie. Kilkanaście posągów wywieziono z wysp i umieszczono w różnych muzeach. Ponadto cały czas prowadzone są prace archeologiczne na wyspie, dzięki którym odkrywane są kolejne, zakopane wcześniej Moai. Według najświeższych danych odnaleziono 887 w pełni skończonych posągów oraz dziesiątki fragmentów, które mogą sugerować, że było ponad 1000 posągów. Przynajmniej 394 Moai znajdują się cały czas w kamieniołomie Rano Raraku. Około 50 posągów ponownie ustawiono na swoich podstawach. Jeden z niedokończonych posągów, jaki znaleziono, po ukończeniu mógł ważyć nawet 165 ton. Warto dodać, że 13 Moai wykuto z skał bazaltowych, 22 z trachitu, oraz 17 z scorii.

Źródło zdjęć: Depositphotos.com