Przygotowując listy największych statków lub okrętów wojennych często trafia się na mało znane i nietypowe jednostki. Inaczej wygląda kwestia listy największych pancerników w historii. Listy te zawsze zawierają te same okręty, ale ich rozmieszczenie mocno zależy od przyjętych kryteriów.
Tworząc listę największych okrętów wojennych w historii można skorzystać z dwóch kryteriów. Pierwszym, najpopularniejszym i najbardziej odpowiednim kryterium jest wyporność całkowita. Uwzględnia ona wyporność okrętu z pełnym uzbrojeniem, wyposażeniem, zapasami oraz paliwem. Drugim kryterium, często stosowanym, ale mającym swoje wady jest długość całkowita. Wadą tego kryterium jest to, że często krótsze okręty był potężniejsze od dłuższych i tym samym były od nich znacznie cięższe. Zwłaszcza widać to przy porównaniu pancerników typu Yamato i Iowa.
W zależności od wybranego kryterium, kolejność jednostek na liście może być różna. W niektórych przypadkach przy kryterium pełnej wyporności ze względu na sposób pomiaru, albo przeprowadzane w toku eksploatacji modernizacje, niektóre okręty zwłaszcza w środkowej części listy mogą zamieniać się miejscami. Dlatego przyjęta wartość pełnej wyporności odnosi się do wyporności w momencie wejścia do służby pierwszych okrętów danego typu, ponieważ w kolejnych jednostkach często wprowadzano zmiany powodujące wzrost wyporności. Również w toku służby okręty modernizowano co zwiększało ich wyporność.
Poniższa lista zawiera tylko i wyłącznie okręty, które zbudowano i wprowadzono do służby. W związku z tym nie ma tu jednostek, których budowy nie zakończono. Wszystkie wymienione na liście okręty powstały i weszły do służby w okresie II wojny światowej – tuż przed nią, w jej trakcie, albo zaraz po jej zakończeniu. Większość z nich była ostatnimi pancernikami jakie kiedykolwiek zbudowano. Mimo to prezentowały zupełnie inne możliwości bojowe, a ich los był bardzo różny. Duży wpływ na powstanie wielu z nich miały traktaty waszyngtoński i londyński podpisane w okresie międzywojennym – wpływały one na ograniczone rozmiary niektórych z tych okrętów, albo przyjęte nietypowe rozwiązania techniczne i układ konstrukcji.
1. Pancerniki typu Yamato (Japonia)
- Liczba okrętów: dwa – Yamato i Musashi (trzeci okręt ukończony jako lotniskowiec)
- Pełna wyporność: 72 800 ton
- Długość całkowita: 263 m
- Położenie stępki: 4 listopada 1937 roku i 29 marca 1938 roku
- Wodowanie: 8 sierpnia 1940 roku i 1 listopada 1940 roku
- Wejście do służby: 16 grudnia 1941 roku i 5 sierpnia 1942 roku
Pancerniki typu Yamato były ostatnimi japońskimi pancernikami kiedykolwiek skonstruowanymi. Okręty te wyróżniały się największą wypornością z wszystkich pancerników w historii oraz działami artylerii głównej o największym kalibrze jaki stosowano na okrętach – dziewięć dział kalibru 460 mm w trzech wieżach.
Zbudowano je z myślą o stoczeniu decydującej bitwy z amerykańską flotą. Pierwotny plan zakładał budowę aż 5 okrętów tego typu, ale wybuch wojny przerwał prace. Kadłub trzeciego okrętu wykorzystano do budowy lotniskowca Shinano, a kadłub czwartego okrętu zezłomowano w trakcie wojny. Piątej jednostki nie zaczęto budować.
Oba pancerniki zostały zatopione pod koniec wojny – Yamato 7 kwietnia 1945 roku, a Musashi 24 października 1944 roku.
Więcej informacji: Pancerniki typu Yamato
2. Pancerniki typu Iowa (USA)
- Liczba okrętów: cztery – USS Iowa, USS New Jersey, USS Missouri, USS Wisconsin (dwa kolejne nie zostały ukończone)
- Pełna wyporność: 58 460 ton
- Długość całkowita: 265,5 m
- Położenie stępki: 27 czerwca 1940 roku, 16 września 1940 roku, 6 stycznia 1941 roku i 25 stycznia 1941 roku
- Wodowanie: 27 sierpnia 1942 roku, 7 grudnia 1942 roku, 29 stycznia 1944 roku i 7 grudnia 1943 roku
- Wejście do służby: 22 lutego 1943 roku, 23 maja 1943 roku, 11 czerwca 1944 roku i 16 kwietnia 1944 roku
Pancerniki typu Iowa były ostatnimi amerykańskimi pancernikami jakie weszły do służby, ale nie ostatnimi jakie zaczęto budować. W oparciu o nie powstały jeszcze pancerniki typu Montana, ale nigdy ich nie ukończono.
Iowy były rozwinięciem tzw. szybkich pancerników, które budowano w USA tuż przed wybuchem II wojny światowej. Projektowano je jako jednostki mające współpracować z lotniskowcami i tworzyć część szybkich zespołów bojowych.
Kariera okrętów nie zakończyła się wraz z końcem II wojny światowej. Były to najdłużej eksploatowane pancerniki. Cztery ukończone okręty pozostawały w służbie z przerwami do początku lat 90. Co istotne, wszystkie okręty zachowano jako muzea. Dwóch pancerników nigdy nie skończono, zezłomowano je po wojnie.
Więcej informacji: Pancerniki typu Iowa
3. HMS Vanguard (Wielka Brytania)
- Liczba okrętów: jeden – HMS Vanguard
- Pełna wyporność: 52 250 ton
- Długość całkowita: 248 m
- Położenie stępki: 2 października 1941 roku
- Wodowanie: 30 listopada 1944 roku
- Wejście do służby: 12 maja 1946 roku
HMS Vanguard był ostatnim brytyjskim pancernikiem jaki zbudowano. Prace nad nim ruszyły podczas wojny, ale z powodu braku mocy przerobowych, dokończono go krótko po wojnie. Na etapie prac projektowych znacznie zmieniała się koncepcja okrętu. Co istotne, był to ostatni pancernik jaki kiedykolwiek zbudowano, ale nie ostatni jaki wprowadzono do służby.
Okręt nigdy nie wziął udziału w walce. Po wojnie eksploatowano go jako jednostkę flagową Royal Navy. W latach 50. przeniesiono go do rezerwy, a w 1960 roku sprzedano na złom. HMS Vanguard podzielił los innych brytyjskich pancerników, z których żaden nie został zachowany.
Ze względu na sposób budowy i liczne zmiany w projekcie, ciężko ocenić możliwości okrętu. Z jednej strony zaprojektowano go w oparciu o pewne ograniczenia istniejące jeszcze przed wojną, ale już po rozpoczęciu budowy projekt zmieniano. Z perspektywy czasu ciężko ocenić ten okręt, zwłaszcza na tle amerykańskich i japońskich pancerników z końca wojny. Brytyjska jednostka ustępowała im pod względem uzbrojenia i opancerzenia, ale z drugiej strony w trakcie budowy wprowadzano wiele zmian konstrukcyjnych, które zwiększały bezpieczeństwo okrętu.
Więcej informacji: HMS Vanguard
4. Pancerniki typu Bismarck (Niemcy)
- Liczba okrętów: dwa – Bismarck i Tirpitz
- Pełna wyporność: 50 300 ton i 52 600 ton
- Długość całkowita: 251 m
- Położenie stępki: 1 lipca 1936 roku i 2 listopada 1936 roku
- Wodowanie: 14 lutego 1939 roku i 1 kwietnia 1939 roku
- Wejście do służby: 24 sierpnia 1940 roku i 25 lutego 1941 roku
Pancerniki typu Bismarck były ostatnimi niemieckimi pancernikami jakie weszły do służby. Niemcy planowali jeszcze budowę kilku jednostek o znacznie większych rozmiarach, ale prace nad nimi przerwano w trakcie wojny ze względu na ich małą przydatność i wysokie koszty materiałowe.
Bismarck został zatopiony w trakcie swojego pierwszego rejsu bojowego, a Tirpitz spędził wojnę w norweskich fiordach. Co istotne, chociaż w obawie o jego utratę, nie wykorzystywano go bojowo, sama jego obecność sprawiała, że Alianci utrzymywali zespół okrętów liniowych gotowy do nawiązania z nim walki. Ostatecznie pancernik również został zatopiony.
Oba pancerniki powstały w oparciu o rozwiniętą ideę i koncepcję okrętów tego typu stworzoną w Niemczech w okresie I wojny światowej, dostosowaną oczywiście do nowych rozwiązań technicznych. Z drugiej strony, okręty te miały być wykorzystywane zupełnie inaczej. Zamiast walki w zespołach okrętów wojennych, zamierzano wykorzystać je jako olbrzymie rajdery zwalczające konwoje i pojedyncze statki. Ze względu na swoją konstrukcję nie były jednak dobrze przygotowane do takich zadań.
Więcej informacji: Pancerniki typu Bismarck
5. Pancerniki typu North Carolina (USA)
- Liczba okrętów: dwa – USS North Carolina i USS Washington
- Pełna wyporność: 45 500 ton
- Długość całkowita: 222 m
- Położenie stępki: 27 października 1937 roku i 14 czerwca 1938 roku
- Wodowanie: 13 czerwca 1940 roku i 1 czerwca 1940 roku
- Wejście do służby: 9 kwietnia 1941 roku i 15 maja 1941 roku
Pancerniki typu North Carolina klasyfikuje się jako pierwsze amerykańskie szybkie pancerniki. Zapoczątkowały one serię łącznie 10 pancerników tego rodzaju w 3 różnych wersjach. Okręty te mimo różnych projektów posiadały taki sam układ uzbrojenia w postaci 9 dział kalibru 406 mm w trzech trzydziałowych wieżach.
Pancerniki typu North Carolina zaprojektowano z uwzględnieniem ograniczeń traktatowych, w związku z czym miały swoje wady w postaci ograniczonego opancerzenia. Mimo to dzięki przemyślanej konstrukcji i potencjałowi modernizacyjnemu były z powodzeniem wykorzystywane przez całą wojnę.
Po zakończeniu II wojny światowej przez krótki czas okręty te pozostawały w eksploatacji, ale ostatecznie wycofano je do rezerwy, z której nigdy nie przywrócono ich do służby. USS North Carolina zachowano i przekształcono w okręt-muzeum, a USS Washington zezłomowano.
Więcej informacji: Pancerniki typu North Carolina
6. Pancerniki typu Littorio (Włochy)
- Liczba okrętów: trzy – Littorio, Vittorio Veneto i Roma
- Pełna wyporność: 45 236 ton
- Długość całkowita: 240 m
- Położenie stępki: 28 października 1934 roku i 18 września 1938 roku
- Wodowanie: 22 sierpnia 1937 roku, 25 lipca 1937 roku i 9 czerwca 1940 roku
- Wejście do służby: 6 maja 1940 roku, 15 maja 1940 roku i 14 czerwca 1942 roku
Pancerniki typu Littorio były ostatnimi włoskimi pancernikami. Planowano 4 jednostki, ale ostatecznie ukończono tylko 3. Zbudowano je jako przeciwwagę dla francuskich pancerników typu Dunkerque. CO istotne, odpowiedzią na włoskie okręty stały się francuskie pancerniki typu Richelieu.
Włoskie okręty wzięły ograniczony udział w działaniach wojennych, po czym zostały poddane Aliantom w 1943 roku. Dwa pierwsze przetrwały wojnę, a Vittorio Veneto pozostawał w eksploatacji przez krótki czas po jej zakończeniu. Roma został zatopiony w drodze na Maltę, gdzie miał zostać poddany. Czwartego okrętu nigdy nie dokończono.
Pancerniki typu Littorio były największymi i najpotężniejszymi włoskimi pancernikami, oraz ostatnimi jednostkami tego typu, które weszły do uzbrojenia Regia Marina. Pod względem możliwości bojowych były całkiem niezłymi jednostkami, dobrze dopasowanymi do warunków panujących na Morzu Śródziemnym. Nigdy jednak nie mogły wykazać się w boju, ponieważ Włoska Marynarka Wojenna nie była w stanie przeprowadzić żadnych skutecznych działań floty nawodnej podczas trwania wojny.
Więcej informacji: Pancerniki typu Littorio
7. Pancerniki typu South Dakota (USA)
- Liczba okrętów: cztery – USS South Dakota, USS Indiana, USS Massachusetts i USS Alabama
- Pełna wyporność: 45 233 tony
- Długość całkowita: 207 m
- Położenie stępki: 5 lipca 1939 roku, 20 września 1939 roku, 20 lipca 1939 roku i 1 lutego 1940 roku
- Wodowanie: 7 czerwca 1941 roku, 21 listopada 1941 roku, 23 września 1941 roku i 16 lutego 1942 roku
- Wejście do służby: 20 marca 1942 roku, 30 kwietnia 1942 roku, 12 maja 1942 roku i 16 sierpnia 1943 roku
Okręty powstały według tych samych ograniczeń co jednostki typu North Carolina, ale były od nich mniejsze i posiadały bardziej zwartą konstrukcję. Dzięki temu możliwe było zwiększenie opancerzenia bez ryzyka przekroczenia ograniczeń traktatowych. Również posiadały uzbrojenie w postaci 9 dział kalibru 406 mm w trzech trzydziałowych wieżach.
Ich kariera była taka sama jako pozostałych okrętów. Wykorzystywano je intensywnie przez całą wojnę, a po jej zakończeniu przeniesiono do rezerwy. Dwa z nich zezłomowano, a dwa zachowano jako okręty-muzea – USS Massachusetts i USS Alabama.
Pancerniki te miały duże znaczenie dla podtrzymania zdolności ofensywnych amerykańskiej floty po ataku na Pearl Harbor, który wyłączył ze służby na pewien czas kilka starszych pancerników. Dzięki lepszym osiągom i uzbrojeniu od wcześniejszych okrętów, pancerniki te przejęły rolę remontowanych okrętów.
8. Pancerniki typu Richelieu (Francja)
- Liczba okrętów: dwa – Richelieu i Jean Bart
- Pełna wyporność: 44 700 ton
- Długość całkowita: 247,85 m
- Położenie stępki: 22 października 1935 roku i 12 grudnia 1936 roku
- Wodowanie: 17 stycznia 1939 roku i 6 marca 1940 roku
- Wejście do służby: 1 kwietnia 1940 roku i 19 stycznia 1949 roku
Pancerniki typu Richelieu powstały jako rozwinięcie okrętów typu Dunkerque. Początkowo planowano budowę 4 okrętów, ale wybuch wojny przerwał prace. Również i dwa pierwsze okręty nie były w pełni gotowe na początku wojny. Okręty zostały przejęte przez Flotę Vichy, przy czym Richelieu mógł być eksploatowany, a Jean Bart wymagał jeszcze wielu prac wykończeniowych.
Po przejęciu przez oddziały Wolnych Francuzów, oba pancerniki wyremontowano i dokończono. Richelieu powrócił do służby jeszcze w trakcie wojny i był wykorzystywany bojowo. Jean Bart wymagał o wiele większych prac, które zakończono dopiero po wojnie. Tym samym, był to ostatni pancernik jaki kiedykolwiek wszedł do służby, ale nie ostatni jaki zbudowano, ponieważ okręt zwodowano przed brytyjskim HMS Vanguard.
Oba francuskie pancerniki wyróżniały się uzbrojeniem umieszczonym na dziobie w dwóch czterodziałowych wieżach. Rozwiązanie te zapożyczono z wcześniejszych jednostek. Taki układ miał ułatwiać budowę okrętu mieszczącego się w ograniczeniach traktatowych, a równocześnie nadającego się do zadań pościgowych.
Więcej informacji: Pancerniki typu Richelieu
9. Pancerniki typu King George V (Wielka Brytania)
- Liczba okrętów: pięć – HMS King George V, HMS Prince of Wales, HMS Duke of York, HMS Anson i HMS Howe
- Pełna wyporność: 44 500 ton
- Długość całkowita: 227 m
- Położenie stępki: 1 stycznia 1937 roku, 5 maja 1937 roku, 20 lipca 1937 roku i 1 czerwca 1937 roku
- Wodowanie: 21 lutego 1939 roku, 3 maja 1939 roku, 28 lutego 1940 roku, 24 lutego 1940 roku i 9 kwietnia 1940 roku,
- Wejście do służby: 1 października 1940 roku, 19 stycznia 1941 roku, 19 sierpnia 1941 roku, 14 kwietnia 1942 roku i 17 czerwca 1942 roku
Pancerniki typu King George V były pierwszymi nowoczesnymi pancernikami jakie zaprojektowano przed wybuchem II wojny światowej. Ich projekt nie był w pełni ograniczony traktatami, w związku z czym konstruktorzy mogli pozwolić sobie na bardziej optymalne zaprojektowanie tych okrętów.
Pod względem zarówno konstrukcji jak i układu uzbrojenia, okręty te znacznie różniły się od wcześniejszych brytyjskich pancerników. Uzbrojono je w 10 dział kalibru 356 mm w dwóch czterodziałowych i jednej dwudziałowej wieży.
W toku działań wojennych utracono jeden z okrętów – HMS Prince of Wales. Pozostałe przetrwały wojnę i pozostawały w eksploatacji do lat 50. Po ich wycofaniu, zezłomowano je podobnie jak inne brytyjskie pancerniki. Ich następcą miały być pancerniki typu Lion, ale nigdy ich nie zbudowano. W związku z tym ich następcą w praktyce stał się HMS Vanguard.
10. Pancerniki typu Nagato (Japonia)
- Liczba okrętów: dwa – Nagato i Mutsu
- Pełna wyporność: 39 100 ton
- Długość całkowita: 215 m
- Położenie stępki: 28 sierpnia 1917 roku i 1 czerwca 1918 roku
- Wodowanie: 9 listopada 1919 roku i 31 maja 1918 roku
- Wejście do służby: 25 listopada 1920 roku i 24 października 1921 roku
Pancerniki typu Nagato zaczęto budować pod koniec I wojny światowej w ramach programu rozbudowy japońskiej floty w celu utrzymania równowagi między Japonią a USA. Budowę okrętów dokończono już po wojnie, ale przed podpisaniem traktatu waszyngtońskiego, przez co były to ostatnie japońskie pancerniki przedtraktatowe. Były to również pierwsze okręty uzbrojone w działa kalibru 410 mm.
W toku służby okręty przeszły zakrojoną na szeroką skalę modernizację. Podczas II wojny światowej Nagato był okrętem flagowym japońskiej floty, a Mutsu był intensywnie wykorzystywany. Ostatecznie Mutsu zatonął 8 czerwca 1943 roku w wyniku eksplozji magazynu amunicyjnego podczas pobytu w porcie. Winą za eksplozję obarczono załogę. Co ciekawe, wieża Mutsu została zachowana i obecnie znajduje się w japońskiej bazie w Etajima.
Nagato przetrwał wojnę i był wykorzystywany podczas prób atomowych. Ostatecznie silnie napromieniowany i uszkodzony podczas Operacji Crossroads okręt zatonął.
Wart wspomnienia
Krążownik liniowy HMS Hood (Wielka Brytania)
- Liczba okrętów: jeden – HMS Hood
- Pełna wyporność: 47 430 ton
- Długość całkowita: 262 m
- Położenie stępki: 1 września 1916 roku
- Wodowanie: 22 sierpnia 1918 roku
- Wejście do służby: 15 maja 1920 roku
Wartym wspomnienia jest również brytyjski krążownik liniowy HMS Hood. Chociaż klasyfikowany był jako krążownik liniowy, ze względu na wprowadzone w projekcie zmiany, był bardziej pancernikiem. Był to najpotężniejszy okręt tej klasy i ostatni zbudowany dla Royal Navy.
Przez wiele lat okręt ten był dumą Royal Navy i największym okrętem wojennym na świecie. Niestety jego kariera dobiegła końca w 1941 roku, kiedy wspólnie z pancernikiem HMS Prince of Wales został wysłany na spotkanie z niemieckim pancernikiem Bismarck i krążownikiem Prinz Eugen. Podczas walki jeden z pocisków Bismarcka trafił bezpośrednio w magazyn amunicyjny brytyjskiego okrętu, doprowadzając do gwałtownej eksplozji i zatonięcia Hooda wraz z praktycznie całą załogą.
Okręt nie został wymieniony w liście największych pancerników ponieważ formalnie był krążownikiem liniowym, chociaż pod wieloma względami przypominał pancernik.
Więcej informacji: HMS Hood – duma Royal Navy zatopiona jednym pociskiem
Discover more from SmartAge.pl
Subscribe to get the latest posts sent to your email.
