O ile samoloty szturmowe znakomicie nadają się do atakowania konkretnych celów, tak nie do końca są w stanie przez długi czas zapewniać wsparcie oddziałom lądowym. Było to widoczne zwłaszcza w trakcie wojny w Wietnamie. To właśnie wówczas Amerykanie wprowadzili do eksploatacji tzw. gunshipy, czyli samoloty transportowe, wyposażone w silne uzbrojenie, mogące przez długi czas wspierać oddziały lądowe. Pierwszym tego typu samolotem był Douglas AC-47 Spooky.
Geneza
W 1964 roku oddziały amerykańskie działające w Wietnamie zaczęły skarżyć się na brak odpowiedniego wsparcia lotniczego. O ile samoloty szturmowe wystarczały do atakowania punktów oporu i zgrupowań oddziałów północnowietnamskich i Wietkongu, tak przy działaniach obronnych, nie były one w stanie zapewnić wystarczającego wsparcia. W związku z tym kapitan John C. Simons zainicjował program, który otrzymał nazwę Project Tailchaser, którego celem było opracowanie samolotu wsparcia ogniowego, który miał służyć do zapewniania wsparcia z powietrza oddziałom lądowym przez długi czas.
W ramach prac wykorzystano samolot Convair C-131B, który uzbrojono w karabin obrotowy GAU-2/A Minigun. Maszynę poddano próbom, które wykazały, że może on skutecznie atakować cele naziemne. Brak funduszy oraz niewystarczające osiągi C-131B sprawiły jednak, że projektu nie kontynuowano. Krótko po zakończeniu tego programu, inny amerykański wojskowy, kapitan Ron W. Terry również rozpoczął prace nad projektem samolotu wsparcia.
W październiku 1964 roku zespół pod kierownictwem Terriego rozpoczął program Project Gunship. Jako bazę i nosiciel uzbrojenia wybrano samolot Douglas C-47D, których spore ilości pozostawały jeszcze w rezerwie. Po stworzeniu koncepcji i zebraniu potrzebnego wyposażenia, zespół udał się do Wietnamu, gdzie 2 grudnia 1964 roku rozpoczęto prace nad przebudową dwóch C-47D do roli samolotów wsparcia ogniowego.
Douglas AC-47 Spooky
Pierwszy z samolotów ukończono już 11 grudnia, a drugi 15 grudnia. Samoloty wyposażono w 3 karabiny obrotowe GAU-2/A Minigun na specjalnych podstawach zbudowanych lokalnie (dwa strzelające przez okna, a jeden przez drzwi ładowni). Samoloty wyposażono ponadto w wyrzutnie flar oświetlających. Z racji tego, że samoloty miały spore możliwości transportowe i udźwig, mogły zabrać zapas 24 000 naboi do minigunów i 45 flar. Załoga liczyła 7 osób – dwóch pilotów, nawigatora, inżyniera pokładowego, ładowniczego i dwóch strzelców. Pozostałe osiągi i dane techniczne były takie same jak w przypadku C-47. Po przebudowie nadano im nazwę FC-47D. Już pod koniec grudnia samoloty odniosły pierwsze istotne sukcesy, wspierając posterunki wojskowe, atakowane przez oddziały Wietkongu. Dzięki dużemu zasięgowi, FC-47D mogły przebywać w powietrzu przez kilka godzin, zapewniając cały czas wsparcie oddziałom lądowym.
Analiza pierwszy misji wykonywanych przez FC-47D wykazała, że są one wyjątkowo skuteczne i stosunkowo tanie w budowie oraz eksploatacji. W tej sytuacji jeden z prototypów wysłano do Stanów Zjednoczonych, gdzie miał być wykorzystywany do szkolenia kolejnych załóg. Równocześnie rozpoczęto budowę kolejnych samolotów tego typu.
W toku eksploatacji przetestowano inne konfiguracje uzbrojenia – m.in. 10 karabinów maszynowych Browning M2HB kalibru 12,7 mm, ale ostatecznie uznano, że miniguny zapewniają najlepszą siłę ognia. Łącznie przebudowano 53 samoloty, z których 41 służyło w Wietnamie. Wykorzystywano je bardzo intensywnie, w związku z czym aż 12 utracono w walce, a 19 z powodu wypadków i katastrof. W 1965 roku zmieniono również ich nazwę na AC-47 Spooky. Powodem były… protesty pilotów myśliwców, którym nie odpowiadał fakt, iż stare samoloty transportowe mają oznaczenie zaczynające się od litery F, przypisanej do myśliwców.
W 1967 roku rozpoczęto program Project Gunship II, który ostatecznie doprowadził do powstania samolotów Lockheed AC-130. Po licznych modernizacjach i zmianach pozostają one cały czas w eksploatacji. Wraz z postępami prac nad następcami AC-47D, maszyny, które przetrwały walki, do końca 1969 roku zostały przekazane siło powietrznym Republiki Wietnamu. Wykorzystywano je do 1975 roku. Podczas walk w Wietnamie AC-47 wzięły udział w obronie 3926 wiosek, osad, posterunków i fortów. Łącznie wystrzeliły około 97 mln pocisków, zabijając blisko 5300 żołnierzy Wietkongu. Mówi się, że żadna wioska ochraniana przez te maszyny nie została utracona.
Kilka egzemplarzy AC-47D zostało przekazanych Kambodży, Laosowi i Salwadorowi. Ponadto w Kolumbii, Indonezji, Południowej Afryce, Urugwaju, Filipinach i Tajlandii powstały lokalne wersje AC-47D, które pełniły również rolę samolotów wsparcia, ale uzbrojone były w różne typy uzbrojenia.
Bardzo ciekawie wygląda kwestia Kolumbii, która wykorzystuje samoloty AC-47T Fantasma w liczbie 6 egzemplarzy. Samoloty te powstały na bazie Baslera BT-47, czyli C-47D z silnikami turbośmigłowymi. Maszyny te otrzymały systemy noktowizyjne ułatwiające działanie w nocy, komputerowy system sterowania karabinem obrotowym GAU-19 kalibru 12,7 mm (podobno jedna maszyna otrzymała działko kalibru 20 mm). Załoga liczy 7 osób – dwóch pilotów, nawigator, inżynier pokładowy i 3 strzelców. Z racji zastosowania nowocześniejszych silników, samoloty te mogą przebywać w powietrzu nawet przez 10 godzin.
Podsumowanie
Samoloty Douglas AC-47D Spooky zapoczątkowały długą linię gunshipów w amerykańskich siłach powietrznych. Obecnie USAF wykorzystuje bardzo unowocześnione wersje AC-130 (od 2019 roku AC-130W/J). Samoloty te uzbrojone są w działka obrotowe kalibru 30 mm, haubicę kalibru 105 mm, pociski rakietowe oraz pociski AGM-114 Hellfire.
W porównaniu do samolotów szturmowych, gunshipy oferują zupełnie inne możliwości wspierania oddziałów lądowych. Samoloty te przez ługi czas mogą krążyć nad danym obszarem zapewniając zarówno wsparcie ogniowe jak i rozpoznanie z powietrza. Pierwsze AC-47D były łatwym celem dla obrony przeciwlotniczej, w związku z czym ograniczono ich eksploatację do lotów nocnych (chociaż i to nie uchroniło ich przed stratami). Współczesne gunshipy mogą operować na znacznie większych wysokościach, a komputerowe systemy kierowania ogniem ułatwiają celowanie.