Na szczycie Pop Iwan w Beskidach Wschodnich, znajdującym się obecnie na terytorium Ukrainy, w 1938 roku polskie władze zbudowały Obserwatorium Astronomiczno-Meteorologiczne. Ze względu na nie do końca zrozumiałe przeznaczanie obiektu, nazywano go „Białym Słoniem”.
Szczyt Pop Iwan w paśmie Czarnhory w Beskidach Wschodnich ma 2022 m wysokości. Ze względu na swoją wysokość i położenie, miejsce to uznawane było w latach 30. za bardzo dobry punkt do umieszczenia obserwatorium astronomiczno-meteorologicznego. Polskie władze podjęły decyzję o budowie obiektu w 1936 roku, a jednym z najważniejszych inicjatorów projektu był generał Leon Barbecki.
![Obserwatorium Astronomiczno-Meteorologiczne na szczycie Pop Iwan (fot. Wikimedia Commons)](https://www.smartage.pl/wp-content/uploads/2019/05/2-28-600x400.jpg)
W trakcie prac, wszystkie materiały budowlane – łącznie około 800 ton m.in. piaskowca transportowano z oddalonej o 120 km stacji kolejowej Kołomyja w rejon szczytu najpierw ciężarówkami i wozami, a następnie na koniach huculskich. Niektóre elementy wyposażenie przenoszone były natomiast przez ludzi.
Projekt obserwatorium wzorowano na zamku w Przemyślu. Budynek w kształcie litery L z wieżą miał 5 pięter, 43 pomieszczenia i 57 okien. Wyposażono go w podwójny refraktor (trójsoczewkowy astrograf o średnicy obiektywu 33 cm i ogniskowej 200 cm, sprzężony z 25 cm refraktorem wizualnym o ogniskowej 300 cm) produkcji angielskiej firmy Sir Howard Grubb-Parsons and Co.. Zasilanie zapewniał generator elektryczny zasilany silnikiem diesla, a wodę pobierano z odległego o 5 km źródła.
![Obserwatorium Astronomiczno-Meteorologiczne na szczycie Pop Iwan (fot. Khoroshkov/Wikimedia Commons)](https://www.smartage.pl/wp-content/uploads/2019/05/4-22-600x250.jpg)
Oprócz naukowców, w budynku znajdował się garnizon Korpusu Ochrony Pogranicza. Kierownikiem uruchomionego oficjalnie 29 lipca 1938 roku obserwatorium został Władysław Midowicz. Oficjalna nazwa obiektu to Obserwatorium Astronomiczno-Meteorologiczne na szczycie Pop Iwan. Do wybuchu II wojny światowej był to najwyżej położony w całej Polsce stale zamieszkany budynek. Koszt całego projektu wyniósł 1 mln zł.
Mimo swojego znaczenia naukowego, obserwatorium uznawane było przez społeczeństwo za niezbyt przydatne, przez co zaczęto je nazywać „Białym Słoniem”. Nazwa dodatkowo odnosiła się podobno do koloru ścian budynku.
![Obserwatorium Astronomiczno-Meteorologiczne na szczycie Pop Iwan (fot. Khoroshkov/Wikimedia Commons)](https://www.smartage.pl/wp-content/uploads/2019/05/3-26-600x359.jpg)
Kariera budynku była jednak krótka, ponieważ po wybuchu wojny, 18 września 1939 roku obsługa zdemontowała najważniejsze wyposażenie i wraz z garnizonem opuściła obserwatorium, które zostało później przejęte przez Rosjan. Z czasem strategicznie ulokowany obiekt stał się placówką NKWD, a na przełomie 1939 i 1940 roku przywrócono go do funkcji obserwatorium instalując brakujące wyposażenie.
Po agresji Niemiec na ZSRR w czerwcu 1941 roku obserwatorium przejęli Węgrzy, którzy wraz z lokalnymi mieszkańcami rozgrabili większość wyposażenia. W 1942 roku Niemcy próbowali odtworzyć obserwatorium, ale mimo podjętych działań, nie udało się przywrócić dawnego stanu. Pod koniec wojny kompleks został poważnie zniszczony, a po wojnie znalazł się na terytorium ZSRR.
![Obserwatorium Astronomiczno-Meteorologiczne na szczycie Pop Iwan (fot. Wikimedia Commons)](https://www.smartage.pl/wp-content/uploads/2019/05/1-30-600x338.jpg)
Ze względu na zły stan techniczny obiektu, nigdy nie przywrócono go do dawnego stanu. Dopiero po upadku ZSRR polscy i ukraińscy naukowcy wspólnie z władzami podjęli decyzję o chociaż częściowym wyremontowaniu obiektu i odtworzeniu w tym miejscu obserwatorium i w miarę możliwości utworzeniu schroniska. W 2012 roku rozpoczęto prace budowlane, po zakończeniu których, w 2016 roku przekształcono obiekt w stację ratownictwa górskiego, kierowaną początkowo przez Ukraińców, a obecnie wspólnie przez GOPR i Ukraińców.
Discover more from SmartAge.pl
Subscribe to get the latest posts sent to your email.