Niemiecki transatlantyk Kaiser Wilhelm der Grosse – początek rewolucji

Zbudowany w 1897 roku niemiecki transatlantyk SS Kaiser Wilhelm der Grosse (niem. Kaiser Wilhelm der Große) zapoczątkował rewolucję w transporcie transatlantyckim, oraz na krótki czas przełamał brytyjską hegemonię na wodach Atlantyku. Niestety jego kariera zakończyła się podczas I wojny światowej.

Geneza

W drugiej połowie XIX wieku brytyjskie linie żeglugowe Cunard i White Star królowały na wodach Atlantyku i obsługiwały najważniejsze rejsy między Europą a Stanami Zjednoczonymi. Chociaż niektórzy przewoźnicy próbowali z nimi konkurować, żaden statek nie był w stanie dorównać takim jednostkom jak np. RMS Teutonic czy też RMS Lucania.

W 1889 roku niemiecki cesarz Wilhelm II podczas pobytu w Wielkiej Brytanii miał okazję przyjrzeć się brytyjskie flocie wojennej i pasażerskiej. Jego zainteresowanie wzbudził przede wszystkim liniowiec RMS Teutonic, który oprócz znaczących rozmiarów wyróżniał się możliwością przebudowania go w krążownik pomocniczy. Będący pod dużym wrażeniem niemiecki przywódca wyraził chęć posiadania podobnych jednostek.

W odpowiedzi, linie żeglugowe Norddeutscher Lloyd chcąc przypodobać się przywódcy, zainicjowały prace nad zupełnie nowym transatlantykiem, który miał stać się „superliniowcem”. Według założeń statek miał otrzymać nazwę Kaiser Wilhelm der Grosse na cześć Wilhelma I, a pod względem konstrukcji miał być najbardziej największym i najlepszym liniowcem na świecie.

Początek rewolucji

Budowę nowego liniowca zlecono stoczni AG Vulcan w Stettinie (współcześnie Szczecin). Stępkę położono w 1896 roku, a wodowanie miało miejsce 4 maja 1897 roku. Wilhelm der Große miał 200 m długości i wyporność 24 700 ton, dysponując przy tym tona żem 14 349 BRT. Napęd stanowiły dwa silniki parowe o mocy 33 000 ihp, zapewniające prędkość maksymalną 22,5 węzła. Luksusowo urządzone wnętrza mogły pomieścić 1506 pasażerów w trzech klasach (206 w pierwszej, 226 w drugiej i 1074 w trzeciej) oraz 488 członków załogi (po przebudowie w 1913 roku załoga wzrosła do 800 osób). W momencie wejścia do eksploatacji Kaiser Wilhelm der Grosse był największym liniowcem na świecie (chociaż ustępował rozmiarami Great Eastern, ale ten został wcześniej zezłomowany).

Liniowiec przystosowano do montażu ośmiu dział kalibru 150 mm, czterech kalibru 120 mm i czternastu karabinów maszynowych. Wnętrze statku urządzono bardzo luksusowo, a za projekt w stylu barokowym odpowiadał Johann Poppe. Nowością były zakryte pokłady spacerowe oraz potężna jadalnia, która mieściła wszystkich pasażerów za jednym razem (sic!).

Jednak najbardziej charakterystyczną cechą liniowca były cztery kominy zamiast dotychczas stosowanych zwykle dwóch, maksymalnie trzech. Był to pierwszy transatlantyk wyposażony w cztery kominy. Ta drobna z punktu widzenia wizualnego zmiana, miała olbrzymie znaczenie marketingowe, ponieważ wielu pasażerów zaczęło utożsamiać liczbę kominów z… bezpieczeństwem statku.

W swój pierwszy rejs Kaiser Wilhelm der Grosse wyruszył 19 września 1897 roku. Rejs do Nowego Jorku trwał 5 dni i 20 godzin, a średnia prędkość wyniosła 22,29 węzła, dzięki czemu niemiecki liniowiec zdobył Błękitna wstęgę. Podczas rejsu powrotnego, który trwał 5 dni, 17 godzin i 23 minuty transatlantyk również zdobył Błękitną wstęgę. W lutym 1900 roku na pokładzie liniowca zainstalowano również bezprzewodowy telegraf Marconiego, który umożliwił nawiązywanie łączności z portami a w późniejszych latach również z innymi statkami.

W ciągu kilku kolejnych lat niemieckie stocznie opuściły jeszcze cztery liniowce bardzo podobne do Kaisera Wilhelma der Grosse, które zdominowały Atlantyk aż do pojawienia się w 1907 roku Lusitanii i Mauretanii. Nowe brytyjskie transatlantyki pod każdym względem przewyższały niemieckie jednostki i były wyraźną odpowiedzią na próbę zdominowania tras transatlantyckich przez Niemców. Tym samym dobrze zapowiadająca się kariera niemieckich czterokominowców z Kaiserem Wilhelmem der Grosse na czele dobiegła końca.

Warto dodać, że kariery niemieckiego liniowca nie przebiegały tak idealnie jak zakładano. W czerwcu 1900 roku podczas pobytu w Nowym Jorku na pokładzie wybuchł pożar w wyniku którego zginęło 100 członków załogi próbujących ugasić pożar. Kolejny incydent miał miejsce 21 listopada 1906 roku, gdy niemiecki statek zderzył się z brytyjskim RMS Orinoco w Cherbourgu, a pięciu pasażerów i trzech członków załogi zginęło. Kolejny incydent miał miejsce 9 sierpnia 1910 roku, kiedy to podróżujący liniowcem burmistrz Nowego Jorku, William Jay Gaynor został postrzelony.

Aby całkowicie nie utracić zysków, Kaiser Wilhelm der Grosse został w 1913 roku przebudowany z myślą o obsłudze ruchu imigracyjnego. Usunięto luksusowe wyposażenie i przystosowano go do przewożenia jedynie pasażerów trzeciej klasy. Chociaż było to dochodowe, liniowiec całkowicie utracił swój prestiż. Był to początek końca słynnego liniowca, który w praktyce stał się ofiarą rewolucji, którą zapoczątkował.

I wojna światowa

Wraz z wybuchem I wojny światowej, Kaiser Wilhelm der Grosse został przejęty przez Kaiserliche Marine i przekształcony w krążownik pomocniczy. Statek przemalowano na szaro i zainstalowano uzbrojenie w postaci sześciu dział kalibru 105 mm i dwóch kalibru 37 mm.

Po zakończeniu przebudowy Kaiser Wilhelm der Grosse został wysłany w rejon Portugalii, gdzie zaatakował i zatopił kilka statków. Co istotne, załogi zatapianych jednostek były brane do niewoli. Pod koniec sierpnia liniowiec został zmuszony do zawinięcia do portu Rio de Oro w celu uzupełnienia zapasów węgla. 26 sierpnia 1914 roku załadunek został przerwany z powodu pojawienia się brytyjskiego krążownika HMS Highflyer, który podjął walkę z niemiecką jednostką.

Brytyjski krążownik chociaż znacznie mniejszy (110 m długości i wyporność 5740 ton), posiadał silne uzbrojenie w postaci 11 dział kalibru 152 mm, 8 dział kalibru 76,2 mm, 6 kalibru 47 mm i dwóch wyrzutni torped kalibru 450 mm. Po trwającej półtorej godziny wymianie ognia na pokładzie Kaisera Wilhelma der Grosse skończyła się amunicja. Poważnie uszkodzony liniowiec nie mógł uciec, więc podjęto decyzję o jego samozatopieniu (według źródeł brytyjskich statek już tonął, gdy podjęto decyzję o opuszczeniu pokładu). Większość załogi została wzięta do niewoli. Tak zakończyła się kariera słynnego niemieckiego liniowca Kaiser Wilhelm der Grosse. Wrak niemieckiego liniowca został w latach 50. częściowo wydobyty i zezłomowany, jednak na dnie pozostały jego znaczne fragmenty pozwalające na identyfikację.