L’Obéissante – parowy autobus sprzed ery samochodów

W drugiej połowie XIX wieku na drogach królowały wozy konne, a z czasem zaczęły pojawiać się potężne, ale niezbyt praktyczne ciągniki parowe – lokomobile. W 1873 roku Amedée Ernest Bollée zaprojektował jednak pojazd, który stał się pierwowzorem późniejszych omnibusów, czyli pierwszych autobusów. Był nim L’Obéissante.

Amedée Ernest Bolleé

Amedée Ernest Bollée urodził się 11 stycznia 1844 roku w Le Mans, we Francji. Pochodził z rodziny o długiej tradycji w przemyśle metalowym, a jego ojciec, Ernest Sylvain Bollée był znanym odlewnikiem dzwonów i wynalazcą. Młody Amedée odziedziczył po nim nie tylko umiejętności rzemieślnicze, ale przede wszystkim pasję do innowacji i technologii. Po śmierci ojca w 1867 roku, Amedée przejął rodzinną firmę, ale coraz bardziej interesował się pojazdami mechanicznymi.

Był samoukiem, który zafascynowany możliwościami maszyny parowej. Postanowił stworzyć coś, co wykraczałoby poza ramy ówczesnych lokomobili, które często były ciężkie, trudne do kontrolowania i ogólnie niezbyt praktyczne. Jego wizja zakładała budowę pojazdu, który byłby praktyczny, bezpieczny i przede wszystkim łatwiejszy w prowadzeniu. To właśnie ta idea przyświecała mu podczas projektowania i budowy L’Obéissante. Był to jego największy wynalazek, ale nie jedyny pojazd drogowy jaki zaprojektował. Kolejnymi były La Mancelle z 1878 roku (zachowany do dziś), La Marie-Anne, La Nouvelle czy też La Rapide. Amedée Bollée zmarł 20 grudnia 1917 roku.

Narodziny L’Obéissante

Prace nad L’Obéissante rozpoczęły się w 1872 roku, a już w 1873 roku pojazd był gotowy do prób. Był to spory pojazd o długości 4,8 m, szerokości 2,5 m i masie 4800 kg. Napęd stanowiły dwa dwucylindrowe silniki parowe, które napędzały oddzielnie każde z tylnych kół, co umożliwiało lepsze manewrowanie i rozkład siły. Zaprojektowany został do przewozu 12 pasażerów, a także kierowcy i palacza.

L’Obéissante był wyposażony w niezależne zawieszenie wszystkich czterech kół, z czego przednie koła były resorowane dwoma pionowymi resorami piórowymi. Znacznie poprawiało to komfort jazdy i stabilność pojazdu. Kotły parowe, umieszczone z tyłu, były opalane koksem, co pozwalało na osiągnięcie ciśnienia roboczego około 7 atmosfer. Dzięki temu L’Obéissante mógł osiągnąć imponującą jak na tamte czasy prędkość maksymalną 40 km/h.

Sterowanie odbywało się za pomocą kierownicy, umieszczonej z przodu pojazdu, co również zostało później wykorzystane w samochodach i  odróżniało go od większości ówczesnych lokomobili , które często były kierowane za pomocą drążka.

Próby

Pierwsze próby L’Obéissante odbywały się w Le Mans, gdzie Amedée Bollée demonstrował możliwości swojego wynalazku okolicznym mieszkańcom. Pojazd okazał się niezwykle sprawny i łatwy w obsłudze, co zresztą zaowocowało jego nazwą – „L’Obéissante”, czyli „Posłuszna”.

Puntem kulminacyjnym prób L’Obéissante był zaplanowany na 9 października 1875 roku przejazd. Bollée postanowił odbyć swoim wehikułem historyczną podróż z Le Mans do Paryża. Trasa liczyła około 230 km (niektóre źródła podają 250 km) i zajęła mu 18 godzin. Ze względu na stan ówczesnych dróg, podróż nie była łatwa. Sam pojazd wzbudzał również sensację, a często i przerażenie wśród lokalnej ludności.

Co ciekawe, podczas tej podróży Bollée otrzymał aż 75 mandatów za… jazdę pojazdem bez koni, co było wówczas niezgodne z francuskimi przepisami. Interwencja prefekta policji, który sam był świadkiem możliwości L’Obéissante, sprawiła, że sprawa została szybko unieważniona. Podróż do Paryża była olbrzymi sukcesem dla L’Obéissante i jego twórcy. Udowodniła ona, że pojazdy mechaniczne są nie tylko możliwe do zbudowania, ale również praktyczne i zdolne do pokonywania znacznych dystansów.

Dalsze losy

Po swojej słynnej podróży do Paryża i udanych demonstracjach, L’Obéissante nadal służył Amedée Bolleé i jego rodzinie przez wiele lat. Pojazd był wykorzystywany do celów osobistych i biznesowych, a także do dalszych eksperymentów i doskonalenia technologii parowej. Bolleé kontynuował swoje prace nad pojazdami parowymi, budując kolejne modele, takie jak „La Mancelle” (1878) czy „La Rapide” (1881), które również wniosły znaczący wkład w rozwój motoryzacji.

Jednak L’Obéissante, jako pierwszy i najbardziej znany z jego parowych pojazdów drogowych, na zawsze pozostał symbolem jego geniuszu. Dziś oryginalny L’Obéissante jest przechowywany i eksponowany w Conservatoire National des Arts et Métiers (pol. Narodowe Konserwatorium Sztuk i Rzemiosł) w Paryżu, we Francji. Jest to jeden z najcenniejszych eksponatów w kolekcji muzeum, zwłaszcza, że L’Obéissante uznawany jest jako jeden z pierwowzorów pierwszych prawdziwych samochodów. L’Obéissante od początku był projektowany jako pojazd pasażerski.