Bell P-59 Airacomet – pierwszy amerykański samolot odrzutowy

Pionierami w dziedzinie konstrukcji pierwszych samolotów o napędzie odrzutowym byli Niemcy, którzy już przed wojną zbudowali pierwsze samoloty z tego typu napędem, oraz Brytyjczycy, którzy oblatali swoją maszynę krótko po niemieckiej. W tym czasie USA ograniczyły się jedynie do prac studyjnych. Dopiero 1 października 1942 roku w powietrze wzbił się pierwszy amerykański samolot odrzutowy – Bell P-59 Airacomet.

Geneza

Pierwszy brytyjski samolot o napędzie odrzutowym – Gloster Whittle E.28/39 został oblatany 15 maja 1941 roku. Podczas prób maszyny obecny był amerykański generał Henry H. Arnold. Był on pod dużym wrażeniem brytyjskich dokonań, zwłaszcza, że w USA nie prowadzono podobnych prac. Po rozmowach z Brytyjczykami udało mu się pozyskać od nich plany silnika Power Jets W.1 wykorzystanego w brytyjskiej maszynie oraz kopię silnika do wykorzystania w Stanach Zjednoczonych.

Wszystkie materiały zostały przetransportowane do USA drogą lotniczą latem 1941 roku, a 28 sierpnia 1941 roku oficjalnie zatwierdzono projekt budowy pierwszego amerykańskiego samolotu o napędzie odrzutowym. W związku z tym 4 września generał Arnold zlecił zakładom General Electric I-A rozpoczęcie prac nad amerykańską odmianą brytyjskiej jednostki napędowej. Już następnego dnia generał spotkał się natomiast z prezesem Bell Aircraft Corporation, Lawrencem Dale Bellem, któremu zlecił opracowanie samolotu wykorzystującego napęd odrzutowy.

Wybór zakładów Bell podyktowany był ich małym obciążeniem produkcją w tym czasie, oraz doświadczeniem w pracach nad nietypowymi konstrukcjami lotniczymi. Miało to też pomóc w utrzymaniu tajemnicy wokół projektu. Od początku projekt traktowany był bowiem jako ściśle tajny, do tego stopnia, że projektowana maszyna otrzymała oznaczenie P-59, które w tym czasie nosił eksperymentalny samolot Bell XP-52/59. Aby jeszcze bardziej ukryć prace, zespół projektowy wysłano do miasta Buffalo, gdzie na potrzeby produkcji pierwszych prototypów zagospodarowano cześć biurowca. Budowę pierwszego prototypu zamierzano przeprowadzić na zaadaptowanym drugim piętrze nieczynnej fabryki Pierce-Arrow.

Pierwszy amerykański samolot odrzutowy

Projekt samolotu, który otrzymał wówczas robocze oznaczenie XP-59A zaakceptowano w marcu 1942 roku. 4 sierpnia 1942 roku do Buffalo przyjechały pierwsze silniki odrzutowe, które natychmiast zamontowano w gotowych już od jakiegoś czasu kadłubach trzech prototypów. Podczas wyboru miejsca budowy samolotów wszyscy zapomnieli o tym, że gotowe maszyny będzie trzeba wywieźć z trzypiętrowego budynku, w którym powstawały. Wszystkie windy i drzwi były za małe, więc trzeba było wyburzyć kilka ścian, aby wydostać samoloty.

10 września pierwsze XP-59A wysłano pociągiem do bazy lotniczej Muroc (współcześnie baza Edwards) w Kalifornii. Maszyny dotarły na miejsce pod koniec miesiąca, po czym rozpoczęto próby naziemne. W tym czasie cały czas utrzymywano tajemnicę wokół samolotu. Robiono to na różne sposoby, np. montując fikcyjne śmigło podczas postoju na ziemi. 1 października 1942 roku podczas prób szybkiego kołowania miał miejsce nieplanowany oblot prototypu XP-59A. Za sterami maszyny zasiadał wówczas pilot testowy Bella, Robert Stanley. Oficjalny oblot samolotu miał miejsce dzień później, 2 października, a za sterami zasiadł pułkownik Laurence Craigie.

Pierwszy testy wykazały wiele wad samolotu, który miał dosyć tradycyjny układ konstrukcji, który nie do końca pasował do nowego napędu odrzutowego. XP-59 okazał się trudny w pilotażu oraz prezentował fatalne osiągi. Mimo to, w 26 marca 1943 roku Bell otrzymał zamówienie na 13 maszyn przedprodukcyjnych oznaczonych jako YP-59A. Samoloty miały otrzymać mocniejszy silnik i nieco poprawioną konstrukcję.

Jeden z samolotów przedprodukcyjnych przekazano Wielkiej Brytanii w zamian za brytyjskiego Gloster Meteora. Po przeprowadzeniu testów porównawczych z brytyjskim Gloster Meteor okazało się, że maszyna amerykańska wypada bardzo słabo i natychmiast zrezygnowano z dalszych prób. Wyniki były tak złe, że Brytyjczycy natychmiast odesłali amerykański prototyp z powrotem do USA. Również testy w USA pokazywały, że YP-59A ustępuje nawet maszynom o napędzie tłokowym.

Mimo niekorzystnych wyników prób Amerykanie nie chcieli pozostać w tyle za Wielką Brytanią i Niemcami. W związku z tym 11 marca 1944 roku USAF zamówiło serię 100 samolotów seryjnych z opcją na 250 kolejnych. Jednak po zbudowaniu 20 P-59A zamówienie zmieniono i ograniczono do 30 kolejnych maszyn w wersji P-59B, różniących się wielkością zbiorników paliwa.

Ostatecznie po zbudowaniu 66 maszyn (3 prototypy XP-59A, 13 maszyn serii przedprodukcyjnej YP-59A, 20 maszyn typu P-59A i 30 maszyn typu P-59B) prace nad Airacometem przerwano. Większość wyprodukowanych maszyn trafiło do 412 Grupy Myśliwskiej w Muroc, ale ich rola sprowadzała się do lotów testowych i treningowych. Miały one pomóc pilotom w zaznajomieniu się z napędem odrzutowym. Słabe osiągi sprawiły, że nie rozważano nawet wysłania samolotów na front. Aby wykorzystać nadmiar niepotrzebnych samolotów, część z nich przebudowano na zdalnie sterowane cele dla artylerii przeciwlotniczej.

Konstrukcja

P-59 Airacomet był jednomiejscowym, dwusilnikowym samolotem myśliwskim o napędzie turboodrzutowym i całkowicie metalowej konstrukcji. Maszyna miała 13,87 metra rozpiętości skrzydeł i 11,8 metra długości. Waga samolotu wynosiła 3,7 tony a maksymalna masa startowa 6,2 tony. Napęd stanowiły dwa silniki turboodrzutowe General Electric J31-GE-5. Zapewniały one prędkość maksymalną 665 km/h, i przelotową na poziomie 605 km/h. Zasięg operacyjny samolotu wynosił jedynie 604 km, a maksymalny 1530 km.

P-59 uzbrojony był w działko kalibru 37 mm z zapasem 44 naboi i 3 karabiny maszynowe kalibru 12,7 mm z zapasem łącznie 600 naboi, wszystkie umieszczone w dziobie. Ponadto na zaczepach pod skrzydłami mógł zabrać osiem rakiet lub dwie bomby o masie 910 kg.

Nieudany ale bardzo ważny samolot

Do początku lat 50. wszystkie P-59 wycofano z eksploatacji. Chociaż samolot okazał się wielką porażką, był olbrzymim źródłem doświadczenia dla amerykańskich konstruktorów. Do dnia dzisiejszego przetrwało 6 maszyn z czego jedna przechodzi obecnie remont.

Amerykanie, podobnie jak wiele innych państw przyglądali się rozwojowi silników odrzutowych z pewną rezerwą. Gdy w Niemczech i Wielkiej Brytanii przeprowadzono udane próby maszyn tego typu Amerykanie musieli w krótkim czasie nadrobić olbrzymie zaległości. Dokonano tego przez zamówienie wielu różnych typów samolotów o napędzie odrzutowym w różnych firmach. Dzięki temu w krótkim czasie możliwe było przetestowanie wielu różnych rozwiązań konstrukcyjnych i wyeliminowanie nieperspektywicznych koncepcji.

W latach 50.Amerykanie szybko nadgonili stracony czas i przejęli inicjatywę w konstrukcji samolotów z napędem odrzutowym. Punktem kulminacyjnym tego rozwoju było zaprojektowanie samolotu Bell X-1, który jako pierwszy pokonał barierę dźwięku.