HMS Hood – duma Royal Navy zatopiona jednym pociskiem

Krążownik liniowy HMS Hood był ostatnim i największym okrętem tej klasy zbudowanym dla Royal Navy. Chociaż podczas prac nad nim uwzględniono wnioski z utraty innych krążowników liniowych podczas bitwy jutlandzkiej, będący dumą Royal Navy okręt został zniszczony prawdopodobnie jednym celnym pociskiem wystrzelonym z niemieckiego pancernika Bismarck w 1941 roku.

Geneza

W 1915 roku dowództwo Royal Navy podjęło decyzję o rozpoczęciu prac nad nowymi krążownikami liniowymi. Projekt okrętów miał uwzględniać wnioski płynące z eksploatacji dotychczas zbudowanych okrętów tej klasy, a także miał być odpowiedzią na budowane w Niemczech okręty liniowe. Przede wszystkim nowe okręty miały być szybsze i lepiej opancerzone od wcześniejszych jednostek. Ponadto całkowicie zmieniono podejście do układu artylerii pomocniczej, która miała być umieszczona wyżej, aby uniknąć zalewania przez wodę podczas rejsu przy wysokiej fali. Tym samym zamierzano zwiększyć wysokość tzw. wolnej burty.

Zakładano, że nowe okręty będą rozwinięciem projektu pancerników typu Queen Elizabeth, ale z mniejszym zanurzeniem i dysponujące większą prędkością. Rozważano wiele koncepcji, zarówno dotyczących układu uzbrojenia, opancerzenia jak i wyporności jednostki. Przede wszystkim planowano wykorzystanie dział kalibru 381 mm albo 456 mm. Ostatecznie wybór padł na te pierwsze. Prace nad projektem szły powoli, ponieważ Royal Navy stopniowo analizowała wnioski płynące z prowadzonych działań wojennych. Dodatkowo analizowano informacje docierające z Niemiec, gdzie prowadzono prace nad kolejnymi krążownikami liniowymi typu Derffinger.

Pierwszy projekt okrętu zaakceptowano na początku 1916 roku i skierowano do budowy jako typ Admiral składający się z 4 okrętów – Hood, Howe, Rodney i Anson. Chociaż rozpoczęto budowę wszystkich jednostek, tylko Hood, którego budowę rozpoczęto nieco później, został ukończony. Budowę pozostałych okrętów typu przerwano jeszcze podczas I wojny światowej. Hooda ukończono bardziej z przyczyn prestiżowych, niż faktycznej potrzeby Royal Navy.

HMS Hood

Dokładna data położenia stępki pod HMS Hood nie jest do końca znana. Prawdopodobnie materiały do jego budowy zaczęto gromadzić w maju 1916 roku, a pierwsze elementy ułożono w stoczni John Brown & Co. w Clydebank pod koniec miesiąca. Stąd też w niektórych źródłach można spotkać informację, że stępkę pod Hooda położono 31 maja 1916 roku, czyli w dniu rozpoczęcia bitwy jutlandzkiej. Nie ma jednak żadnych dokumentów potwierdzających tę datę. Nawet jeśli rozpoczęto prace nad okrętem, to natychmiast przerwano je z powodu utraty trzech krążowników liniowych biorących udział w bitwie.

Utrata aż tylu okrętów tej klasy w jednej bitwie i to w przerażająco spektakularny sposób (eksplozja magazynów amunicji) sprawiła, że prace nad Hoodem przerwano w celu zmodyfikowania jego projektu w oparciu o wnioski z analizy przebiegu bitwy jutlandzkiej. Te wskazywały głównie na potrzebę zastosowania lepszego opancerzenia magazynów amunicji. Po prowadzeniu stosownych poprawek, które znacząco zwiększyły wyporność Hooda, prace konstrukcyjne wznowiono 1 września 1916 roku.

Oficjalnie wodowanie okrętu miało miejsce 22 sierpnia 1918 roku. Aby zwolnić zasoby stoczni, po częściowym wyposażeniu okrętu, przepłynął on do arsenału w Rosyth, gdzie dokończono prace – cały czas wprowadzano drobne poprawki konstrukcyjne na bazie analizy doświadczeń wojennych. Ostatecznie HMS Hood rozpoczął próby 7 stycznia 1920 roku, a do służby wszedł 15 maja 1920 roku.

W momencie wejścia do służby, HMS Hood był największym okrętem wojennym na świecie. Miał 262 m długości i wyporność 46 680 ton. Napęd stanowiły turbiny parowe o mocy 144 000 KM, zapewniające jak na tamte lata zawrotną prędkość 32 węzłów oraz zasięg 5330 mil morskich (9875 km) przy prędkości 20 węzłów. Uzbrojenie składało się z 8 dział kalibru 381 mm w 4 dwudziałowych wieżach, ustawionych w superpozycji na dziobie i rufie. Dodatkowe uzbrojenie składało się z 12 pojedynczych dział kalibru 140 mm, 4 dział przeciwlotniczych kalibru 102 mm oraz 6 wyrzutni torped kalibru 533 mm (dwóch podwodnych, czterech nawodnych).

Załoga w warunkach bojowych miała liczyć około 1430 oficerów i marynarzy, a w trakcie pokoju liczyła od 1150 do 1350. Magazyny żywności miały pojemność około 320 ton, co pozwalało na przebywanie w morzu przez maksymalnie 4 miesiące. Pancerz miał grubość 152-305 mm w pasie burtowym, 19-76 mm na pokładzie, 127-305 mm na barbetach i 279-381 na wieżach. Kadłub miał podwójne dno i podzielony był na 25 przedziałów wodoszczelnych.

Okręt wyposażono w wiele nowoczesnych jak na tamte lata rozwiązań – głównie ułatwiających codzienne życie załogi. Prąd zapewniało kilka zespołów silników pomocniczych, dzięki którym siłownia Hooda miała rezerwę mocy, pozwalającą na instalowanie dodatkowego wyposażenia. Koszt budowy wyniósł 6 025 000 funtów (współcześnie około 257,5 mln funtów).

Eksploatacja

HMS Hood z racji swoich rozmiarów szybko zyskał zainteresowanie prasy, która ochrzciła go najpotężniejszym okrętem wojennym na świecie. Miano to podsycane było przez lata, nawet gdy okręt zaczął odstawać od nowszych pancerników. Kariera jednostki w początkowym okresie służby wypełniona była głównie rejsami szkoleniowymi oraz kurtuazyjnymi. Przerywano je sporadycznie na wizyty w stoczni w celu wprowadzania drobnych modyfikacji w wyposażeniu, uzbrojeniu oraz układzie nadbudówek.

Krótko po zbudowaniu, przyszłość HMS Hood stanęła pod znakiem zapytania, ponieważ przy swoich rozmiarach, okręt dalece przewyższał limity ustanowione w ramach konferencji waszyngtońskiej. Na szczęście po negocjacjach, zezwolono na zachowanie jedynego w swoim rodzaju Hooda.

W okresie od 27 listopada 1923 roku do 29 września 1924 roku HMS Hood brał udział w kurtuazyjnym rejsie dookoła świata. W tym czasie okręt pokonał trasę o długości około 40 000 mil morskich i został odwiedzony przez blisko milion osób. Taki rejs oznaczał, że po jego zakończeniu jednostka musiała przejść remont. W 1929 roku krążownik liniowy poddano dużej modyfikacji. W ramach prac zainstalowano nowe wyposażenie, w tym katapulty i dźwigi dla samolotów (usunięte w 1932 roku), nowe systemy kierowania ogniem przeciwlotniczym, przebudowano pomost nawigacyjny, dodano nowe uzbrojenie przeciwlotnicze i zmodyfikowano pancerz magazynów torped.

Kolejna duża modernizacja miała miejsce dokładnie 10 lat później, w 1939 roku i obejmowała instalację nowego uzbrojenia przeciwlotniczego, stanowisk kierowania ogniem przeciwlotniczym oraz instalację dodatkowego opancerzenia. W 1940 roku zdemontowano wszystkie działa kalibru 140 mm, a w 1941 roku zainstalowano nowy radar obserwacji przestrzeni powietrznej. Były to rozwiązania przejściowe, ponieważ w 1942 roku planowano dużą przebudowę całego okrętu, która miała go wręcz zmienić w szybki pancernik. Na początku 1941 roku uzbrojenie okrętu składało się więc z 8 dział kalibru 381 mm, 14 dział kalibru 102 mm, 24 działek kalibru 40 mm, 16 karabinów maszynowych kalibru 12,7 mm, 5 wyrzutni niekierowanych pocisków rakietowych do zwalczania celów latających oraz 4 wyrzutni torped kalibru 533 mm.

Kolejne modernizacje i przebudowy sprawiały, że HMS Hood miał coraz większą wyporność i coraz większe zanurzenie. W 1940 roku wyporność standardowa dalece przewyższyła wyporność maksymalną z początku służby okrętu. W połączeniu z zużyciem maszyn, pogarszały się możliwości bojowe okrętu. Najlepszym tego przykładem był stan skraplaczy służących do odzyskiwania wody wykorzystywanej w kotłach. Nie były one w stanie odprowadzić tyle wody ile było potrzebne, więc wykorzystywano wodę z wyparowników, które miały służyć do produkcji wody dla załogi, tym samym pozbawiając załogę swobodnego dostępu do wody do mycia. Planowana na 1942 rok modernizacja miała obejmować instalację nowej siłowni, nowego uzbrojenia dodatkowego,dopancerzenie kadłuba i pokładów, oraz przebudowę nadbudówki. Ponadto zamierzano usunąć ostatnie wyrzutnie torped.

Wybuch II wojny światowej sprawił, że planowana modernizacja została odsunięta w czasie na nieznany termin. Duma Royal Navy, jak cały czas określano Hooda, musiała wrócić do aktywnej służby. Początkowo okręt wchodzący w skład Home Fleet brał udział w operacjach osłaniania konwojów i polowania na niemieckie rajdery, kierujące się na Atlantyk.

W dniach 2-6 lipca 1940 roku HMS Hood wziął udział w operacji Catapult, w ramach której okręt działający z bazy na Gibraltarze i należący do tzw. Force H zaatakował francuską bazę morską w Mers-el-Kébir. W trakcie ostrzału prowadzonego m.in. przez Hooda, uszkodzono pancernik Dunkerque i Provence, oraz zatopiono Bretagne.

Przez cały lipiec okręt pozostawał na Morzu Śródziemnym, a następnie powrócił do Rosyth, gdzie przeprowadzono doraźne naprawy. Kolejne miesiące upłynęły załodze Hooda na polowaniu na niemieckie krążowniki Admiral Scheer i Admiral Hipper. W marcu 1941 roku brytyjski krążownik liniowy miał przechwycić niemieckie pancerniki Scharnhorst i Gneisenau.

Od kwietnia głównym zadaniem okrętu miało być ewentualne przechwycenie niemieckiego pancernika Bismarck, gdy ten wyszedłby w morze. Stało się to w nocy z 18 na 19 maja 1941 roku, gdy niemiecki pancernik rozpoczął operację Rheinübung i wyruszył w towarzystwie krążownika Prinz Eugen na Atlantyk.

21 maja HMS Hood w towarzystwie świeżo ukończonego pancernika HMS Prince of Wales oraz kilku niszczycieli wyruszył z Scapa Flow w celu przechwycenia niemieckiego zespołu. Dowódcą zespołu był wiceadmirał Lancelot E. Holland. 24 maja Brytyjczycy przechwycili niemiecki zespół, a o 5.53 załoga Hooda otworzyła ogień do krążownika Prinz Eugen.

Niemcy skupili ogień na Hoodzie, uznając go za większe zagrożenie, niż Princ of Wales. Chwilę po godzinie 6.00, gdy Hood wykonywał zwrot, doszło do trafienia okrętu pociskami z czwartej lub piątej salwy Bismarcka i potężnej eksplozji w okolicach masztu głównego na prawej burcie. Wybuch był tak duży, że wyrzucił w powietrze wieże i doprowadził do całkowitego zniszczenia rufy okrętu. Kilka minut później zatonął dziób. Z całej liczącej 1415 (lub 1418) ludzi załogi, przeżyło jedynie trzech marynarzy – Robert E. Tilburne, Albert E. Briggs i William J. Dundas. Zostali oni wyłowieni przez niszczyciel HMS Electra, który wraz z innymi niszczycielami pozostawał za okrętami liniowymi.

Wśród ofiar, oprócz wiceadmirała Hollanda znalazło się 4 marynarzy Royal Australian Navy, 3 z Royal Canadian Navy, 3 francuskich marynarzy oraz czterech polskich marynarzy – Kazimierz Żurek, Leon Trzebiatowski-Żmuda, Kazimierz Szymalski, Stanisław Czerny.

Przyczyny zatonięcia

Natychmiast po bitwie powołano komisję, która miała zbadać przyczyny zatonięcia Hooda. Kilka zespołów przedstawiło kilka raportów, które wskazywały na różne przyczyny eksplozji. Pierwsza (prawdopodobnie najbardziej trafna) sugerowała trafienie w magazyn amunicji kalibru 102 mm, której eksplozja miała doprowadzić do detonacji amunicji kalibru 381 mm w sąsiednim magazynie. Inny raport sugerował eksplozję magazynu torped. Inna teoria (najmniej prawdopodobna) sugerowała, że pożar wywołany pierwszym trafieniem pocisku z krążownika Prinz Eugen dotarł do magazynu amunicji i doprowadził do eksplozji. Ta wersja jest mało prawdopodobna, ponieważ zakładałaby wręcz błyskawiczne rozprzestrzenianie się ognia.

Teoria o eksplozji magazynów amunicji została ostatecznie potwierdzona w 2001 roku, gdy do wraku okrętu dotarła ekspedycja kierowana przez Davida Mearnsa. Wrak Hooda odnaleziono 19 lipca 2001 roku. Oględziny rozerwanego kadłuba potwierdziły potężną eksplozję na rufie, ale równocześnie wykazały, że dziób oderwał się od reszty okrętu w niewyjaśniony sposób. Jedyną możliwością by doszło do takich zniszczeń była kolejna eksplozja np. drugiego magazynu amunicji bliżej dziobu. Nie zmienia to faktu, że Hood zatonął dokładnie w taki sam sposób jak inne krążowniki liniowe Royal Navy utracone podczas bitwy jutlandzkiej.

Podsumowanie

HMS Hood był największym brytyjskim okrętem liniowym w historii, oraz jednym z największych okrętów Royal Navy aż do wejścia do służby lotniskowców typu Audacious. Był to również największy i najpotężniejszy krążownik liniowy. Mimo to, był to okręt pod wieloma względami ustępujący pancernikom. Wysoka prędkość nie rekompensowała słabego opancerzenia i stosunkowo słabego uzbrojenia.

W momencie wejścia do służby był to jednak bardzo dobry okręt. Jego wadą było natomiast to, że… był krążownikiem liniowym. W związku z tym cierpiał na te same problemy co innego okręty tej klasy. Mimo modernizacji i zmian w projekcie, nie wyeliminowano nigdy wad w postaci słabego opancerzenia magazynów amunicji.

Dodatkowo, budowana przez lata legenda okrętu sprawiła, że nawet dowództwo Royal Navy zaczęło wierzyć w potęgę Hooda. W związku z tym bez przemyślenia oddelegowano go do polowania na najnowszy niemiecki pancernik, jakim był Bismarck. Chociaż towarzyszył mu nowoczesny pancernik Princ of Wales, zespół nie miał znaczącej przewagi nad niemieckimi okrętami, ponieważ załoga Princ of Wales nie była jeszcze w pełni wyszkolona. Warto w tym miejscu dodać, że w zatopieniu Bismarcka uczestniczył siostrzany okręt Princ of Wales – HMS King George V, którego załoga zdecydowanie chciała pomścić zatopienie Hooda, prowadząc ogień w kierunku niemieckiego okrętu do samego końca, nawet gdy wiadomo było, że Bismarck tonie.

Utrata Hooda była dużym ciosem propagandowym, ale nie militarnym, ponieważ Hood i tak był w zbyt złym stanie, aby stanowić istotny element brytyjskiej floty. Mimo to, sposób w jaki kontynuowano polowanie na Bismarcka i jak przeprowadzono operację jego zatopienia wyraźnie pokazuje jak bardzo Brytyjczycy chcieli pomścić utratę swojej dumy.

Jako ciekawostkę warto dodać, że okręt ten dostępny jest również w grze World of Warships – możecie skorzystać z tego linku, aby założyć nowe konto lub wrócić do gry i uzyskać dodatkowe bonusy.