Infrastruktura odpowiedzialna za funkcjonowanie miast to często bardzo skomplikowany i olbrzymi system, całkowicie ukryty przed wzrokiem mieszkańców. Świetnym przykładem są liczące często setki km miejskie wodociągi. W Warszawie, w Zespole Stacji Filtrów znajdują się unikalne, zbudowane pod koniec XIX wieku tzw. Filtry Lindleya, wykorzystywane do dnia dzisiejszego.
Historia wodociągów w Warszawie sięga połowy XVI wieku. Istniało wówczas w mieście kilka niezależnych systemów poboru i rozprowadzania wody, głównie po najważniejszych obiektach w mieście. W kolejnych stuleciach system ten rozbudowywano wraz z rozwojem miasta ale nie był to proces przemyślany i zaplanowany (podobnie jak w większości dużych rozwijających się miast europejskich). W połowie XIX wieku rosyjskie władze zleciły Henrykowi Marconiemu opracowanie projektu nowych wodociągów w Warszawie. Ich budowa ruszyła w 1852 roku, a infrastrukturę oddano do użytku w 1855 roku. System modyfikowano w kolejnych latach aby usprawnić jego działanie i polepszyć jakość wody, ale władze miasta zdały sobie sprawę z tego, że potrzebne jest kompleksowe rozwiązanie.
Z inicjatywy prezydenta Warszawy, Sokrata Starynkiewicza, rozpoczęto prace projektowe nad nowym system zarówno poboru wody jak i jej oczyszczania i dystrybucji. Po analizie wielu koncepcji, wybrano projekt Brytyjczyka, Williama Lindleya. Po akceptacji i przy pewnym oporze ze strony mieszkańców i części lokalnych władz obawiających się kosztów przedsięwzięcia, w maju 1880 roku zatwierdzono projekt, a ostateczną akceptację rosyjskich władz uzyskał on w kwietniu 1881 roku.
Właściwe prace budowlane rozpoczęto w 1883 roku. W ich trakcie zbudowano Stację Pomp Rzecznych, która pozyskiwała wodę z Wisły oraz Stację Filtrów, która miała zająć się uzdatnianiem wody. W ramach stacji zbudowano tzw. filtry powolne i podziemne zbiorniki czystej wody. William Lindley wycofał się z prac już na samym początku, ale kontynuował je jego syn William Heerlein Lindley. Głównym inżynierem budowy był Alfons Grotowski.
Najważniejszym elementem całego projektu była stacja filtrów z zbudowanymi z cegły licówki i cegły glazurowanej białą polewą filtrami powolnymi. Kompleks wykonano z najlepszych dostępnych materiałów, wykorzystując m.in. bloki granitowe i piaskowiec. Składał się on z 6 grup filtrów – razem 36 filtrów oraz 9 zbiorników wody czystej. Łączna powierzchnia filtrów wynosiła 82 236 m², a pojemność zbiorników wody czystej wynosił 60 000 m³. Według planów miała powstać siódma grupa filtrów, ale nie zbudowano jej. W ramach zabudowaniach technicznych, powstała 40-metrowa wieża ciśnień i liczne budynki zawierające potrzebną do obsługi wodociągów maszynerię.
Oficjalnie nowe wodociągi uruchomiono 3 lipca 1886 roku. W kolejnych latach stopniowo wyłączona starsze instalacje Marconiego, a także działający od 1869 roku wodociąg Alfonsa Grotowskiego na Pradze. W kolejnych latach cały kompleks modernizowano i rozbudowywano według potrzeb. Kompleks przetrwał I wojnę światową, a jedynym uszkodzeniem było zniszczenie wodociągu doprowadzającego wodę na Pragę, kiedy Rosjanie wysadzili most Kierbedzia. W 1924 roku zainstalowano nowe pompy elektryczne, które zastąpiły pompy parowe, przez co wyłączono z użytku wieżę ciśnień, Pozostawiono ją jednak jako rozwiązanie awaryjne na wypadek potrzeby ponownego uruchomienia pomp parowych, co nastąpiło w 1944 roku).
Wraz z wybuchem II wojny światowej we wrześniu 1939 roku kompleks został nieznacznie uszkodzony, ale z kilkudniową przerwą kontynuował pracę. Podczas wojny mimo radzieckich bombardowań, wodociągi działały aż do powstania Warszawskiego. Już po kilku dniach walk Niemcy chcieli wyłączyć cały kompleks, ale pracownicy nie pozwalali na to. W pierwszych tygodniach walk pompowano rekordowe ilości wody, a od 4 września wykorzystywano pompy parowe z powodu braku dostaw energii. 18 września Niemcy wysadzili Stację Pomp Rzecznych, a 22 września Stacja Filtrów zaprzestała działalności i ostatni pracownicy opuścili obiekt. Zanim jednak opuścili oni swoje miejsce pracy, zadbali o to, aby Niemcy nie mogli w łatwy sposób wywieść części wyposażenia technicznego. W zbiornikach wody czystej pozostawiono również około 50 000 m³ wody, którą dystrybuowano ręcznie od stycznia 1945 roku.
Po wojnie kompleks odbudowano i unowocześniono. Zakład Filtrów Pośpiesznych wznowił pracę w lipcu 1949 roku, a maksymalną wydajność 180 tys. m³ uzyskano w 1952 roku. Co ciekawe, w trakcie prac pozostawiono zbudowane przez Lindleya Filtry powolne, które pozostają w użyciu do dnia dzisiejszego jako jedne z najstarszych, wciąż czynnych tego typu obiektów na świecie. Obecnie kompleks przy ulicy Koszykowej nie jest już jedynym tego typu obiektem w Warszawie, ale ze względu na swoje znacznie, w tym również historyczne jest cały czas w eksploatacji. Przepiękne Filtry Lindleya można natomiast co jakiś czas zwiedzać w okresie letnim. Na terenie zakładu uruchomiono również Muzeum Wodociągów i Kanalizacji.
Discover more from SmartAge.pl
Subscribe to get the latest posts sent to your email.