Mitsubishi A5M – pierwszy japoński jednopłatowy myśliwiec pokładowy

Zaprojektowany w połowie lat 30. myśliwiec Mitsubishi A5M był pierwszym japońskim jednopłatowym, całkowicie metalowym myśliwcem pokładowym zaprojektowanym od podstaw i produkowanym seryjnie. Kariera maszyny była jednak krótka i szybko ustąpił on miejsca słynnemu Mitsubishi A6M Zero.

W 1932 roku podstawowymi samolotami pokładowymi wykorzystywanymi na japońskich lotniskowcach były maszyny dwupłatowe. Przedstawiciele Marynarki Wojennej zdawali sobie jednak sprawę z nadchodzącej rewolucji i rosnącej popularności maszyn jednopłatowych. W związku z tym przygotowana została specyfikacja dla nowego myśliwca pokładowego, który miał zastąpić dotychczasowe konstrukcje.

Chociaż zamówienie trafiło do zakładów Mitsubishi i Nakajima, ostatecznie te pierwsze rozpoczęły najintensywniejsze prace. Zespół projektowy pod kierownictwem Jiro Horikoshi zaprojektował bardzo szybko samolot oznaczony jako 1MF10. Maszyna wizualnie przypominała amerykański myśliwiec Boeing P-26 Peashooter. Przeprowadzone próby zakończyły się jednak fiaskiem, a dwa zbudowane prototypy uległy w ich trakcie wypadkom.

Projekt 1MF10 skasowano, ale zdobyte doświadczenie wykorzystano do prac nad kolejnym prototypem oznaczonym jako Ki-14, który wzbił się w powietrze 4 lutego 1935 roku. Początkowo zbudowano dwie maszyny różniące się wyposażeniem i konstrukcją, ale w toku prób odrzucono pierwszą z nich, skupiając się na drugim egzemplarzu. Po serii prób zbudowano jeszcze cztery maszyny przedseryjne, które wyposażono w różne silniki. Po zakończeniu prób maszyna została przyjęta do eksploatacji jako Mitsubishi A5M.

Po testach różnych silników, ostatecznie wybór padł na dziewięciocylindrowy silniki Nakajima Kotobuki-2-KAI-1 o mocy 580 KM. Zapewniał on prędkość maksymalną około 435 km/h i przelotową 395 km/h oraz zasięg 1200 km. Samolot miał 7,5 m długości i 11 m rozpiętości skrzydeł, a jego maksymalna masa startowa wynosiła 1671 kg. Uzbrojenie samolotu składało się z dwóch karabinów maszynowych kalibru 7,7 mm zamontowanych na silniku. Samolot miał całkowicie metalową konstrukcję, otwarty kokpit i stałe podwozie.

Swój chrzest bojowy Mitsubishi A5M przeszedł już w 1937 roku podczas walk w Chinach, gdzie szybko zapewnił Japończykom panowanie w powietrzu. Dopiero wraz z pojawieniem się radzieckich myśliwców Polikarpow I-16, dominacja A5M została przełamana, ale nie oznaczało to, że samolot ten stracił swoje możliwości bojowe. Kolejnym konfliktem, w którym A5M wziął udział były walki nad rzeką Chałchin-Goł w 1939 roku, jednak ze względu na szybki rozwój lotnictwa w tym czasie, posiadający otwarty kokpit i stałe podwozie japoński myśliwiec zaczął ustępować nowszym konstrukcjom.

Zakłady Mitsubishi podejmowały próby modernizowania A5M montując coraz mocniejsze silniki, jednak opór pilotów przed zamkniętym kokpitem i generujące duży opór powietrza stałe podwozie nie pozwalały na znaczące zwiększenie osiągów myśliwca. Kolejnym problemem było bardzo słabe uzbrojenie, ponieważ dwa karabiny maszynowe stosunkowo małego kalibru nie zapewniały odpowiedniej siły ognia do zwalczania nowszych myśliwców.

Co ciekawe, prace nad następcą A5M, którym stał się Mitsubishi A6M Zero rozpoczęto już w 1937 roku, czyli w momencie debiutu bojowego myśliwca. Samoloty A5M pozostawały podstawowymi japońskimi myśliwcami pokładowymi do czasu dostarczenia odpowiedniej liczby myśliwców Zero. Od 1941 roku wycofywane z uzbrojenia lotniskowców myśliwce trafiały do baz lądowych, gdzie wykorzystywano je w początkowym okresie walk na Pacyfiku. Ze względu na całkowicie przestarzałą konstrukcję, wiele maszyn zmagazynowano i wykorzystano ponownie dopiero pod koniec wojny do ataków samobójczych.