Między wyspami Île-d’Aix i Île d’Oléron w cieśninie Pertuis d’Antioche na zachodnim wybrzeżu Francji znajduje się niewielki XIX-wieczny Fort Boyard. Zbudowany w 1857 roku, miał chronić podejście do portu w Rochefort. Ze względu na długi czas budowy, w momencie oddania do użytku był już przestarzały. Obecnie jest on wykorzystywany jako plan zdjęciowy do… teleturnieju.
Pomysł zbudowania fortu w cieśninie Pertuis d’Antioche sięga jeszcze XVII wieku, a dokładnie 1666 roku kiedy kończono budowę arsenału Rochefort. Przez swoje położenie był on łatwym celem dla ewentualnego ataku od strony morza. W związku z tym Francuzi podjęli decyzję o ufortyfikowaniu podejścia do portu.
Fort Boyard
Zamierzano zbudować linię fortów od wyspy d’Oléron (Fort des Saumonards) do wyspy Île-d’Aix (Fort de la Rade). Ze względu na niewielki zasięg ówczesnych dział, artyleria dwóch głównych fortów nie była zdolna do pokrycia całego podejścia do portu. Należało więc zbudować dodatkowe, małe forty zapełniające lukę. Tak powstał Fort Enet i Fort Boyard.
Chociaż już w 1692 roku przygotowano pierwsze plany budowy fortu Boyard, z racji przewidywanych kosztów nie rozpoczęto prac. Sytuacja zaczęła się zmieniać po 1757 roku, kiedy to Brytyjczycy zaatakowali Île-d’Aix. Ponownie przygotowano plany budowy fortu, ale również i tym razem prac nie rozpoczęto. Mimo to pomysł cały czas krążył wśród wojskowych i decydentów.
W 1801 roku po raz kolejny powrócono do pomysłu budowy fortu. Przyczynił się do tego sam Napoleon Bonaparte. W 1803 roku przygotowano plany, zaczęto gromadzić materiały i robotników, ale w 1809 roku prace przerwano. Ostatecznie dopiero w 1837 (lub według innych źródeł w 1848) roku wznowiono budowę fortu, w związku z wzrastającymi napięciami między Francją a Wielką Brytanią.
Fort Boyard (fot. Patrick Despoix)
Prace posuwały się powoli, ponieważ fort budowano praktycznie na środku cieśniny, więc należało zbudować odpowiednie, stabilne fundamenty. W 1852 roku ukończono dolną część fortu, w 1854 roku wzniesiono większość murów, a w 1857 roku zakończono prace nad całym obiektem.
Po uruchomieniu fortu szybko okazało się jednak, że został on źle zaprojektowany. W trakcie sztormów i przypływów woda zalewała dolne poziomy, a brak jakiegokolwiek lądu wokół fortu sprawiał, że statki dowożące zaopatrzenie i żołnierzy mogły uderzyć o jego ściany lub podwodne skały wokół fundamentów. Minęło prawie 10 lat, zanim rozwiązano ten problem i zbudowano odpowiednie pomosty.
Fort Boyard (fot. pixabay.com)
Za ostateczną datę ukończenia budowy fortu uznaje się więc 6 luty 1866 roku. Fort miał 68 m długości i 31 m szerokości. Mury były wysokie na 20 m, a załoga liczyła 250 żołnierzy wraz z artylerią. Niestety w momencie oddania do użytku Fort Boyard był już przestarzały.
Nowe rodzaje armat, dysponujące większym zasięgiem niż dotychczas, które umieszczono w pozostałych fortach wokół Cieśniny spokojnie pokrywały swoim zasięgiem cały rejon. Co gorsza, w trakcie ćwiczeń okazało się, że Fort Boyard znajdował się na linii ognia fortu des Saumonards i de la Rade.
W 1871 roku fort został więc wyłączony z systemu obronnego i przekształcony w więzienie. Rolę tę pełnił do końca wieku. W 1913 roku wojsko całkowicie go rozbroiło i pozostawiło własnemu losowi. W latach 50. opuszczony i zrujnowany przez brak konserwacji fort został sprzedany w prywatne ręce. Nie zmieniło to jednak jego sytuacji, ponieważ nowy właściciel nie miał środków na jego remont.
Fort Boyard (fot. Mpkossen/Wikimedia Commons)
W listopadzie 1988 roku Fort Boyard został ponownie sprzedany, tym razem firmie Jacquesa Antoine, który przekształcił zniszczony fort w… plan zdjęciowy dla teleturnieju o tej samej nazwie. Nowy właściciel znacząco przebudował fort, aby ułatwić pracę ekipom filmowym. W ramach przebudowy naprawiono również ściany fortu.
Obecnie Fort Boyard cały czas wykorzystywany jest jako plan zdjęciowy dla teleturnieju, przez co nie jest dostępny dla osób postronnych. Budowany jako ważny punkt obronny, Fort Boyard okazał się nieprzydatny z wojskowego punktu widzenia, ale zdobył nowe życie w całkowicie odmiennej roli.
