Radziecki odrzutowy bombowiec Ił-28 Beagle to jeden z najważniejszych samolotów zbudowanych w ZSRR po II wojnie światowej. Mimo swoich średnich możliwości, pozwolił na zdobycie doświadczenia i wiedzy potrzebnej do budowy coraz lepszych samolotów bojowych. W wielu krajach bloku wschodniego był natomiast podstawowym bombowcem przez wiele lat.
Geneza
W ostatnich latach II wojny światowej Niemcy skonstruowali pierwszy bombowiec o napędzie odrzutowym. Arado Ar 234. Nie była to specjalnie przydatna konstrukcja, ale mimo to zapisała się w historii. To właśnie dzięki tej maszynie w kolejnych latach liczne państwa zaczęły się coraz bardziej interesować budową odrzutowych samolotów bombowych.
Wydawać by się mogło, że skoro myśliwce o napędzie odrzutowym tak łatwo się przyjęły, to i bombowce o takim napędzie powinny też szybko trafić na uzbrojenie wielu armii. Na przeszkodzie stały jednak ówczesne możliwości techniczne biur konstrukcyjnych.
Radziecki Ił-28
W kolejnych latach po II wojnie światowej liczne państwa na całym świecie zaczęły wyrażać zapotrzebowanie na samoloty bombowe o napędzie odrzutowym. Jednym z nich był Związek Radziecki. Rosjanie rozpoczęli pierwsze prace nad skonstruowanie takiego bombowca w 1945 roku w związku z zdobyciem planów niemieckiego Ar 234.
Prace prowadziło kilka biur konstrukcyjnych. Powstało kilka różnych propozycji, min. czterosilnikowy Su-10 z 1947 roku czy też będący przeróbką bombowca Tu-2, Tu-12. Kolejnym biurem biorącym udział w pracach był Iljuszyn, który zaprezentował samolot Ił-22 – łudząco podobny do niemieckiego Ar 234.
Tupolew Tu-12
W toku testów i prób prototypów, radzieckie dowództwo coraz bardziej zaczęło interesować się propozycją Iljuszyna. Pod koniec 1947 roku rozpoczęto prace nad zmodyfikowaną wersją Ił-a-22, która otrzymała nazwę Ił-28. Samolot był mniejszy od swojego pierwowzoru. Maszyna była również napędzana innymi silnikami. Użyto bowiem brytyjskich silników odrzutowych – zakupionych, a nie skopiowanych, jak to często było w przypadku ZSRR.
Ił-28
Rozpoczęły się prace projektowe nad nowym samolotem, którego oblot miał miejsce 8 lipca 1948 roku, a w 1949 roku oficjalnie został wybrany przez rosyjskie lotnictwo.Ił-28 napędzany był dwoma silnikami Klimow WK-1, wywodzącymi się brytyjskich silników. Załogę stanowiło 3 ludzi.
Ze względu na swoją konstrukcję samolot mógł być wykorzystywany do bardzo wielu zadań, z których zadania bombowe szybko odeszły na drugi plan, ustępując zadaniom rozpoznawczym i morskim. Uzbrojeniem samolotu były 4 działka kalibry 23 mm. Dwa znajdowały się z przodu samolotu, dwa w ogonie. Udźwig samolotu wynosił 1000 kg.
Ił-28 współcześnie
Powstało kilka wersji samolotu Ił-28. Do najważniejszych z nich należą:
- Ił-28 – wersja podstawowa,
- Ił-28U – wersja szkolno-treningowa. Maszyna miała dwa kokpity, jeden dla pilota, drugi dla instruktora. Jej oblot miał miejsce 18 marca 1950.
- Ił-28R – wersja rozpoznawcza. Oblatano ją 19 kwietnia 1950.
- Ił-28T – wersja torpedowa z zmodyfikowaną komorą bombową pozwalającą na przenoszenie jednej torpedy. Oblatano ją 8 stycznia 1951.
- Ił-28N – nosiciel bomb jądrowych (bomby RDS-4 Tatiana). Po raz pierwszy samolot ten zrzucił bombę 23 sierpnia 1953.
- Ił-28PŁ – samolot zwalczania okrętów podwodnych.
- Ił-28ZA – cywilna odmiana samolotu służąca do badań meteorologicznych.
- Ił-28P – samolot pocztowy dla Aerofłotu.
Samolot budowano również na licencji w Chinach. Powstały tam 3 wersje maszyny- H-5 – odpowiednik bazowej wersji Ił-a-28, HJ-5 – odpowiednik szkolnego Ił-a-28U oraz rozpoznawczy HZ-5 – odpowiednik Iła-28R.
Chińskie H-5 na lotnisku
Liczba użytkowników Ił-ów-28 jest bardzo długa. Maszyny te były bardzo popularne ze względu na swoje możliwości oraz fakt, że były jedynymi dostępnymi tego typu samolotami dla państw Bloku Wschodniego i zaopatrujących się w nich innych armii. Łącznie powstało ponad 6316 samolotów tego typu w różnych wersjach.
W ZSRR samoloty te wykorzystywano od 1950 roku. Szybko jednak zaczęto je wycofywać w związku z przeniesieniem nacisku na wykorzystywanie rakiet a nie samolotów do zwalczania celów. Ostatnie informacje na temat wykorzystania przez ZSRR Ił-ów-28 mówią o roku 1970.
Radzieckie Ił-y-28 na lotnisku
Wśród licznych użytkowników tych samolotów warto wymienić Afganistan, który wykorzystywał od 12 do 45 samolotów tego typu. Maszyny trafiły do tego kraju pod koniec lat 60-tych. Czechosłowacja posiadała kilkanaście samolotów tego typu, które następnie trafiły do Egiptu, gdzie były bardzo intensywnie wykorzystywane w walce z Izraelem. Indonezja zakupiła 30 samolotów w wersji torpedowej i wykorzystywała je do 1972 roku.
Egpski Ił-28U
Około 42 samolotów tego typu znajdowało się również w 1962 roku na Kubie. Były to jednak maszyny radzieckie, których zadaniem było przenoszenie broni nuklearnej. Ze względu na Kryzys Kubański, maszyny te wycofano. Do lat 80-tych Iły-28 wykorzystywało również NRD. Samoloty te były jednak głównie eksploatowane jako maszyny testowe i pomocnicze.
Jednym z dłużej wykorzystujących te samoloty państw była Rumunia. Zakupiła ona kilkadziesiąt samolotów tego typu z ZSRR i Chin. Ostatni z nich wykorzystywano do 2001 roku (sic!)
Resztki jednego z Rumuńskich Ił-ów-28 lub H-5
Chiny, które był drugim producentem tych maszyn posiadały kilkadziesiąt Ił-ów-28, które został skrzętnie skopiowany. Dzięki temu możliwa była ich produkcja w tym kraju. Chińczycy dostarczali znaczne ilości tych samolotów do wielu państw na całym świecie. Maszyny weszły do eksploatacji w połowie lat 60-tych. Produkcja zakończyła się natomiast pod koniec lat 70-tych.
Jednym z większych użytkowników tych maszyn była również Polska. Posiadaliśmy około 100 bombowców tego typu. Wykorzystywane były do lat 70-tych, kiedy ich miejsce zajęły Su-20. Ostatni samolot tego typu wycofano z eksploatacji 3 października 1979 roku.
Dzisiaj wiele maszyn tego typu znaleźć można w muzeach.
