GM Aerotrain – pociąg, który miał odmienić kolej

W latach 50. kolej w USA zaczęła przeżywać kryzys związany z rozwojem transportu samochodowego. W odpowiedzi General Motors Electro-Motive Division (GM EMD) zaprezentował w 1955 roku nowatorski, lekki pociąg GM Aerotrain, który miał stać się nową jakością w amerykańskiej kolei. Niestety tak się nie stało.

Lata 50. przyniosły sporo zmian w amerykańskim transporcie lądowym. Fabryki produkujące podczas II wojny światowej uzbrojenie przeszły m.in. na produkcję samochodów, które zalały kraj. Moda na samochody sprawiła, że zmieniła się struktura transportu w Stanach Zjednoczonych – samochody i z czasem samoloty przejęły rolę głównego środka transportu również na dalekich dystansach spychając z piedestału pociągi.

W odpowiedzi na te zmiany, przedstawiciele General Motors Electro-Motive Division (GM EMD) podjęli decyzję o zaprojektowaniu nowego pociągu, nawiązującego w pewnym stopniu do złotych czasów transportu kolejowego z lat 30. XX wieku. Założeniem było zaprojektowanie nowoczesnego, efektownie wyglądającego, szybkiego i lekkiego pociągu, który przykuwałby wzrok i dawał nowe możliwości transportu. Zakładano, że nowy pociąg byłby w stanie pokonać trasę Nowy Jork – Chicago w 10,5 godziny (warto w tym miejscu dodać, że obecnie pociągi pokonują tę trasę w czasie 18-19 godzin, a samochody ponad 12 godzin).

Za projekt nowego pociągu odpowiadał zespół GM Special Projects Studio pod kierownictwem Chucka Jordana. Zespół zaprojektował nowoczesny, wykonany z aluminium pociąg składający się z lokomotywy z silnikiem diesla oraz 8-10 wagonów pasażerskich mieszczących po 40 osób każdy. Wagony były krótsze od standardowych ówcześnie wykorzystywanych wagonów, dzięki czemu były lżejsze i swoim projektem wzorowane były na autobusach GMC PD-4501 Scenicruiser. Napęd zapewniał dwunastocylindrowy silnik diesla EMD 567C o mocy 1200 KM pochodzący z lokomotywy manewrowej EMD SW1200. Cechą charakterystyczną było zastosowanie zawieszenia pneumatycznego, które miało w teorii zwiększyć komfort jazdy.

Skompletowano dwa pełne składy oraz zbudowano trzecią lokomotywę. Pierwszy skład zaprezentowano 22 sierpnia 1955 roku, a po serii testów 5 stycznia 1956 roku GM Aerotrain jak nazwano pociąg rozpoczął testowe kursy na trasie Nowy Jork – Pittsburgh. Drugi skład wkrótce rozpoczął próbne kursy na różnych trasach w całych Stanach Zjednoczonych.

Przez większość czasu jeden ze składów operował w okolicach Chicago, a drugi na zachodnim wybrzeżu. Szybko jednak okazało się, że Aerotrain nie tylko nie osiągał zakładanych prędkości około 161 km/h, ale również musiał zwolnić do 129 km/h z powodu wprowadzonych modyfikacji zawieszenia. Głównym celem wprowadzanych modyfikacji była redukcja hałasu i zwiększenie komfortu jazdy. Zastosowane w pociągu rozwiązania techniczne mimo swojej oryginalności i nowoczesności negatywnie wpływały na komfort jazdy, w szczególności z powodu hałasu jaki panował w wagonach pasażerskich. Konstruktorzy tak bardzo skupili się na zewnętrznym wyglądzie pociągu, że zapomnieli o komforcie pasażerów.

W toku dalszej eksploatacji zaczęły wychodzić na jaw kolejne wady pociągu. Zastosowany silnik był za słaby dla i tak odciążonego składu. Na trasach wymagających pokonania różnicy wzniesień Aerotrain musiał korzystać ze wsparcia dodatkowej lokomotywy. Kolejnym problemem była mała pojemność wagonów, przez co pociąg nie przynosił odpowiednich przychodów.

Ostatecznie po licznych zmianach tras i oddelegowaniu Aerotrainów do obsługi krótszych lokalnych tras wokół Chicago, w 1966 roku podjęto decyzję o ich wycofaniu z eksploatacji. Większość wagonów zezłomowano, podobnie jak trzecią lokomotywę (która nigdy formalnie nie nosiła nazwy Aerotrain tylko EMD LWT12). Do naszych czasów zachowały się dwie lokomotywy z łącznie czterema wagonami, które obecnie znajdują się w muzeach – National Railroad Musuem w Green Bay oraz w National Museum of Transportation w Kirkwood. Ponadto powstało wiele pomniejszonych kopii Aerotrainów.

Jako ciekawostkę warto dodać, że powstały dwa miniaturowe Aerotrainy – Viewliner działający w Disneylandzie w Santa Fe oraz Zooliner działający w Washington Park i Washington Zoo. Ten ostatni działa do dnia dzisiejszego.