Polskie prawo, zwłaszcza postępowanie karne zakłada występowanie okazania. Ma ono na celu wskazanie, czy dany dowód jest zasadny w wykorzystaniu procesowym czy też nie. To przedstawienie świadkowi bądź oskarżonemu przedmiotu lub osoby, które mogą mieć związek ze sprawą i analiza reakcji oraz zeznań świadka na dany temat. Co może być okazywane i w jaki sposób się to robi?
Dlaczego okazanie?
Człowiek dokonując spostrzeżenia jakiegoś obiektu lub jego cechy, zapamiętuje go i przechowuje w pamięci. Jednak co istotne niecały materiał spostrzeżony ulega zapamiętaniu, bowiem jego część ulega zapomnieniu. Część zapamiętana może zostać następnie odtworzona. Część zapomniana w normalnych warunkach nie może być odtworzona, niekiedy udaje się ją odtworzyć stosując hipnozę. Odtworzenie części zapamiętanej może mieć dwie podstawowe formy: przypomnienie i rozpoznawanie.
Okazanie jako czynność procesowa
Jednak z prawnego punktu widzenia okazanie jest czynnością służącą określeniu prawdziwości danego twierdzenia oraz ustaleniu stanu faktycznego. Przewidziano ją zatem w artykule 173§1 kodeksu postępowania karnego. Osobie przesłuchiwanej można okazać inną osobę, jej wizerunek lub rzecz w celu rozpoznania. Okazanie powinno być przeprowadzone tak, aby wyłączyć sugestię.
Sposób przeprowadzania okazania
W razie potrzeby okazanie można przeprowadzić również tak, aby wyłączyć możliwość rozpoznania osoby przesłuchiwanej przez osobę rozpoznawaną. Podczas okazywania osoba okazywana powinna znajdować się w grupie obejmującej łącznie co najmniej cztery osoby. Z faktu, że okazanie jest czynnością procesową (także kryminalistyczną oczywiście) wynikają następujące konsekwencje:
- przeprowadza je zawsze organ procesowy,
- z jego przebiegu sporządza się protokół.
Rodzaje okazania – okazanie puste a sekwencyjne
Czasami jednak należy sprawdzić wiarygodność świadka. Jeśli zachodzą podejrzenia co do tego, wykonuje się okazanie puste. Jest to taki rodzaj okazania, które odbywa się wyłącznie z osobami przybranymi. Jeśli świadek wskaże kogoś wśród tego rodzaju osób, nie jest wiarygodny i jego zeznania nie mogą być uznane za dowód. Jeśli jednak nie wskaże nikogo, można przejść do okazania sekwencyjnego lub grupowego. To pierwsze ma na celu ukazanie osób w kolejności przypadkowej, ale pojedynczo. Jeśli myśleliście podczas czytania artykułu o rozwodach, pomoc znajdziecie tutaj. Podczas drugiego świadkowi lub oskarżonemu pokazuje się osoby w grupie. Wówczas wybór świadka może być traktowany jako dowód. Jego przydatność procesowa ustalana jest w zależności od wiarygodności i siły przekonania świadka.