Wprowadzony do uzbrojenia w 1966 roku BMP-1 był pierwszym radzieckim bojowym wozem piechoty, oraz prawdopodobnie pierwszym, zaprojektowanym całkowicie od podstaw bojowym wozem piechoty na świecie. Chociaż jego konstrukcja szybko stała się przestarzała, cały czas pozostaje w uzbrojeniu wielu armii, w tym Wojska Polskiego.
Geneza
Pierwsze eksperymenty z pojazdami pancernymi do przewozu piechoty prowadzono już podczas I wojny światowej. Dopiero jednak po wojnie zaczęto je dopracowywać, tworząc pierwsze w miarę udane opancerzone transportery piechoty. Był to najczęściej pojazdy półgąsienicowe, uzbrojone w karabin maszynowy i posiadające otwarty przedział transportowy. Wadą tych pojazdów były jednak stosunkowo słabe zdolności terenowe oraz słabe opancerzenie.
Pod koniec II wojny światowej alianckie jednostki zmechanizowane zaczęły wykorzystywać nowe transportery opancerzone zbudowane na podwoziach czołgów. Chociaż pojazdy te miały lepszy pancerz od transporterów półgąsienicowych, dalej ich uzbrojeniem były karabiny maszynowe, a przedziały bojowe były otwarte. Dopiero w latach 50. w wielu armiach zaczęto rozważać zaprojektowanie zupełnie nowych pojazdów do transportu piechoty.
Groźba wybuchu wojny nuklearnej z wszystkimi jej negatywnymi skutkami, zwłaszcza skażeniem radioaktywnym oraz zniszczeniem infrastruktury sprawiły, że konstruktorzy musieli stworzyć pojazd przystosowany do poruszania się po nuklearnym polu walki.
Pod koniec lat 50. w ZSRR opracowano założenia dla nowego pojazdu do transportu piechoty, który miał współpracować z jednostkami pancernymi wyposażonymi w czołgi T-54 i T-55. Zgodnie z założeniami, pojazd miał posiadać zamknięty przedział bojowy i transportowy, zapewniający ochronę przed bronią masowego rażenia, pancerz zapewniający ochronę przed pociskami przeciwpancernymi nawet kalibru powyżej 14,5 mm, możliwość radzenia sobie w trudnym terenie na poziomie zbliżonym do czołgów (w tym pokonywania przeszkód wodnych wpław), a także uzbrojenie zdolne do niszczenia stanowisk bojowych przeciwnika oraz pojazdów, w tym czołgów.
Spełniając te wymogi, pojazd miał być zdolny do przetransportowania desantu przez tereny skażone w wyniku ataku nuklearnego, cały czas zachowując możliwości prowadzenia działań bojowych. W trakcie walk, w przeciwieństwie do transporterów opancerzonych będących raczej „wojennymi taksówkami” nowy pojazd miał zapewniać stałe wsparcie piechocie, oraz czołgom, niszcząc stanowiska bojowe, a w razie potrzeby również czołgi wroga.
Głównym czynnikiem przemawiającym za zwiększeniem możliwości niszczenia pojazdów wroga, było doświadczenie radzieckiej armii z II wojny światowej, kiedy to wielokrotnie oddziały piechoty miały problemy z zwalczaniem czołgów wroga, jeśli same nie posiadały wsparcia w postaci własnych jednostek pancernych.
Pierwszy bojowy wóz piechoty
Opracowanie pojazdu spełniającego wymogi postawione przez dowództwo radzieckiej armii zlecono w 1960 roku biurom konstrukcyjnym w Wołgogradzkich Zakładach Ciągników i Czelabińskiej Fabryce Traktorów. Ponadto prace nad pojazdami niezależnie rozpoczęły biura konstrukcyjne z kilku innych zakładów.
Chociaż pozostawiono dowolność pod względem wyglądu pojazdów, wszystkie miały posiadać takie samo uzbrojenie w postaci gładkolufowej armaty 2A28 Grom kalibru 73 mm, karabinu maszynowego PKT oraz wyrzutni kierowanych pocisków przeciwpancernych typu 9M14M Malutka.
W toku prac powstało kilka koncepcji i prototypów, z których ostatecznie do dalszych prac wybrano zaprojektowany przez P.P. Isakowa Obiekt 765. Pojazd w większości został zaprojektowany w Czelabińskiej Fabryce Traktorów, ale na etapie dopracowywania konstrukcji wprowadzono poprawki i zmiany w oparciu o projekty innych pojazdów biorących udział w konkursie.
Pierwszy prototyp nowego pojazdu ukończono w drugiej połowie 1964 roku. Pojazd określany był jako BMP-1 (ros. Боевая Машина Пехоты, 1 pol. Bojowy Wóz Piechoty 1) i miał 6,7 m długości, 2,9 m szerokości i 2,1 m wysokości. Masa bojowa wozu wynosiła 13,5 tony. Napęd stanowił umieszczony z przodu sześciocylindrowy silnik UTD-20 o mocy 300 KM, zapewniający prędkość maksymalną około 65 km/h na drogach i 50 km/h w terenie.
Załoga składała się z 3 żołnierzy – dowódcy, działonowego i kierowcy, natomiast desant mógł liczyć 8 żołnierzy. Uzbrojenie było zgodne z wytycznymi wojskowych i składało się z armaty 2A28 Grom kalibru 73 mm, karabinu maszynowego PKT oraz wyrzutni kierowanych pocisków przeciwpancernych typu 9M14M Malutka umieszczonych w małej wieży o dosyć niskim profilu.
Próby odbiorcze nowego pojazdu rozpoczęto jesienią 1964 roku i kontynuowano je do stycznia 1965 roku. Ich wyniki były bardzo bardzo dobre, w związku z czym podjęto decyzję o wprowadzeniu pojazdów do uzbrojenia pod oznaczeniem BMP-1 (ros. Боевая Машина Пехоты. Początkowo istnienie wozów było utrzymywane w pełnej tajemnicy. Po raz pierwszy zaprezentowano je publicznie 7 listopada 1967 roku w trakcie defilady w Moskwie. Zagraniczni obserwatorzy z dużym zainteresowaniem podeszli do nowego radzieckiego pojazdu, ale nie był on dla nich zaskoczeniem, ponieważ podobne konstrukcje były już na deskach kreślarskich konstruktorów m.in. we Francji i Niemczech.
