Zapora Grande Dixence w Szwajcarii

Zbudowana w 1961 roku zapora Grande Dixence w Szwajcarii jest najwyższą zaporą grawitacyjną w Europie. Utworzone przy niej jezioro Lac des Dix o powierzchni 4 km² jest natomiast największym jeziorem w Alpach, znajdującym się powyżej 2000 m.

Rzeka Dixence w Szwajcarii już w latach 20. zainteresowała hydrologów, którzy uznali, że można ją wykorzystać do budowy elektrowni wodnej. Prace nad pierwszą zaporą na rzece rozpoczęto w 1927 roku i zakończono w 1935 roku. W 1947 roku wraz z wzrostem zapotrzebowania na energię elektryczną w Szwajcarii, rozpoczęto budowę nowej zapory – Cleuson. Prace nad nią ukończono w 1951 roku.

Zapora Grande Dixence podczas budowy

W 1950 roku, czyli jeszcze zanim zapora Cleuson osiągnęła pełną sprawność, firma Energie Ouest Suisse będąca właścicielem zapory rozpoczęła budowę trzeciej, największej zapory – Grande Dixence. Nowa konstrukcja miała być znacznie większa od poprzedniej.

Budowę zakończono ostatecznie w 1961 roku. Efektem prac była najwyższa na świecie zapora grawitacyjna (miano to utraciła jednak w 1972 roku, kiedy w Turkmenistanie oddano do eksploatacji zaporę Nurek) o wysokości 285 m, długości ponad 750 m i grubości u podstawy aż 200 m, a przy szczycie 15 m. Do budowy zużyto 6 mln m³ betonu.

Zapora Grande Dixence (fot. Roland Zumbuehl)

Dzięki zaporze utworzono olbrzymie jezioro Lac des Dix o powierzchni 4 km² i pojemności 400 mln m³ wody, osiągające głębokość do 284 m. Wodę do jeziora dostarcza nie tylko rzeka Dixence. Dzięki sieci tuneli i przepompowni (Z’Mutt, Stafel, Ferpècle, Arolla) możliwe jest dostarczanie wody z okolicznych lodowców i mniejszych zbiorników wodnych.

Jezioro osiąga swój maksymalny poziom zapełnienia we wrześniu, kiedy wpływa do niego woda z topniejących latem lodowców, a najniższy poziom osiąga w okolicach kwietnia. Zapora zasila 4 elektrownie – Chandoline z 4 turbinami o mocy 120 MW, Fionnay, oddalonej o 9 km od zapory i wyposażonej w 6 turbin o mocy 290 MW, Nendaz oddalonej o 16 km i wyposażonej w 6 turbin o mocy 390 MW oraz Biedron dysponującej 3 turbinami o łącznej mocy 1269 MW. Elektrownia Biedron została zbudowana w latach 1993-1998, ale od grudnia 2000 roku aż do grudnia 2009 roku była wyłączona z powodu uszkodzenia śluzy doprowadzającej wodę do turbin.

Zapora Grande Dixence (fot. Toyliri/Wikimedia Commons)

Wytwarzana przez wszystkie 4 elektrownie energia zasila około 400 000 szwajcarskich gospodarstw domowych, co przekłada się na około 1/4 zapotrzebowania całej Szwajcarii na energię elektryczną. Zapora Grande Dixence jest więc bardzo ważnym elementem szwajcarskiej sieci energetycznej oraz… atrakcją turystyczną. Rozciągający się z jej szczytu widok na okoliczne doliny oraz olbrzymie jezioro przyciąga wielu turystów, dla których organizowane są również specjalne pokazy i wycieczki.