Akademik Łomonosow to pierwsza na świecie pływająca elektrownia atomowa. Chociaż podobną rolę pełniły już statki i okręty wojenne, po raz pierwszy Rosjanie zaprojektowali specjalistyczną jednostkę tego typu. Stacjonuje ona w mieście Pewek w Czuchockim Okręgu Autonomicznym.
Znajdujące się na północy Rosji miasta i ośrodki przemysłowe oddalone są od innych miast często o setki a nawet tysiące kilometrów. Stwarza to spore problemy natury logistycznej zarówno pod względem transportu surowców, zaopatrzenia oraz ludzi jak i przede wszystkim energii elektrycznej. Szybko rozwijające się miasta (w większości nastawione na wydobycie surowców) potrzebują coraz więcej energii, jednak budowa nowych elektrowni jest utrudniona, a przede wszystkim kosztowna. Wiele starych elektrowni wymaga natomiast albo remontu, albo nawet likwidacji, co oznaczałoby równocześnie odcięcie danego miasta od dostaw prądu.
W związku z tym Rosjanie postanowili rozwiązać problem niedoboru energii elektrycznej w oryginalny sposób, budując pływające elektrownie atomowe. Pozbawione napędu jednostki mają być cumowane w portach przy miastach (większość miast na północy Rosji znajduje się nad brzegiem morza lub przy dużych rzekach) i podłączane do lokalnej sieci elektrycznej.
W przeszłości podobną rolę pełniły już okręty wojenne i statki o napędzie atomowym, jednak żadna z tych jednostek nie była projektowana w tym celu (rozważano jedynie przekształcenie okrętu rozpoznania elektronicznego SSW-33 Ural w pływającą elektrownię atomową, ale projektu nie zrealizowano).
W 2000 roku rosyjskie Ministerstwo Energii Atomowej (Rosenergoatom) podjęło decyzję o zaprojektowaniu i zbudowaniu dedykowanych pływających elektrowni atomowych, które wykorzystywano by w odległych miastach i portach. Po trwających wiele lat pracach projektowych, 15 kwietnia 2007 roku w stoczni Siewmasz w Siewierodwińsku położono stępkę pod pierwszą z ośmiu takich jednostek – Akademik Łomonosow.
Wodowanie miało miejsce 30 czerwca 2010 roku, a następnie rozpoczęto prace wyposażeniowe. 28 kwietnia 2018 roku częściowo ukończona jednostka wyruszyła na holu do Murmańska, gdzie przeprowadzono dalsze prace wyposażeniowe, w tym uruchomienie reaktora. Po serii prób, 4 lipca 2019 roku Akademik Łomonosow wszedł do eksploatacji i rozpoczął podróż do Czuchockiego Okręgu Autonomicznym. Oficjalnie elektrownia rozpoczęła pracę 22 maja 2020 roku.
Jednostka ma 144 m długości i wyporność 21 500 ton. Siłownia składa się z dwóch reaktorów atomowych KLT-40S (będących zmodyfikowaną wersją reaktorów stosowanych w lodołamaczach typu Tajmyr) zapewniających moc 70 MW, co powinno wystarczyć do zasilenia miasta z 45 000 mieszkańców (lub 200 000 według innych źródeł).
Według założeń elektrownie tego typu powinny funkcjonować przez około 40 lat, a pręty paliwowe mają być wymieniane co trzy lata, a co do 12 lat elektrownie będą musiały być holowane do dużych portów np. w Siewierodwińsku w celu przeprowadzenia przeglądu technicznego. Koszt budowy pierwszej jednostki miał wynieść (bez reaktora i kosztu prac wykończeniowych) około 232 mln dolarów, jednak ostateczny koszt prac wyniósł 700 mln dolarów (w tym koszty infrastruktury w Peweku).
Akademik Łomonosow jak i sam pomysł wykorzystania pływających elektrowni atomowych budzi spore emocje wśród ekologów, którzy uważają, że zastosowane w nim reaktory są niebezpieczne. W przedstawianych przez m.in. Greenpeace raportach porównuje się cały projekt do Czarnobyla, pomijając jednak fakt, że zastosowane w pływającej elektrowni reaktory są zupełnie inne i pozbawione wad reaktorów RBMK.
