Star 20 – pierwsza powojenna polska ciężarówka

Po zakończeniu II wojny światowej w zrujnowanej przez działania wojenne Polsce potrzebne były tysiące samochodów ciężarowych, które miały pomóc w odbudowie kraju. W odpowiedzi na to zapotrzebowanie opracowano ciężarówkę Star 20, będącą pierwszym polskim powojennym samochodem ciężarowym.

Chociaż Star 20 powstał po II wojnie światowej, jego konstrukcja oparta była o projekt samochodu ciężarowego PZInż. 713, opracowanego jeszcze w latach 30. Pojazd był dziełem zespołu inżynierów, w skład którego wchodzili Mieczysław Dębicki, Bronisław Mrozowski, Jan Werner (odpowiedzialny za silnik), Stanisław Panczakiewicz (odpowiedzialny za kabinę i skrzynię ładunkową) oraz Zygmunt Grzonkowski (odpowiedzialny za elektrykę).

W kwietniu 1946 roku władze wydały decyzję o rozpoczęciu prac nad nowym samochodem ciężarowym. Według założeń, ciężarówka miała być maksymalnie uniwersalna, dzięki czemu możliwe byłoby zaprojektowanie różnych specjalistycznych nadwozi. Aby przyśpieszyć prace, zespół projektowy działający w ramach Centralnego Biura Badań i Konstrukcji Przemysłu Motoryzacyjnego wykorzystał odtworzone plany przedwojennego projektu PZInż. 713 (oryginalne plany uległy zniszczeniu).

Dużym problemem dla konstruktorów był fakt, że podzespoły pojazdu trzeba było opracować od podstaw, przy równoczesnym braku czasu na dokładne testy. W związku z tym inż. Bronisław Mrozowski pracując nad silnikiem S-40 (później S-42) dla nowego pojazdu, wszelkie poprawki wprowadzał na etapie jego budowy i montażu w prototypie.

Budowę pierwszego prototypu nowego samochodu ciężarowego oznaczonego jako Star 20 rozpoczęto na początku 1948 roku pod kierownictwem inż. Aleksandra Rummela w Fabryce Samochodów Ciężarowych Star. Już 18 lutego ukończono podwozie a w maju zabudowano na nim nadwozie.  Samochód ukończono ostatecznie 19 czerwca 1948 roku i zaprezentowano władzom centralnym. Po pozytywnym zaopiniowaniu projektu, podjęto decyzję o rozpoczęciu produkcji seryjnej ciężarówki. Pierwsze pięć egzemplarzy zjechało z taśm montażowych pod koniec roku i zostało oficjalnie zaprezentowanych 15 grudnia 1948 roku w budynku Politechniki Warszawskiej.

Star 20 w wersji podstawowej miał dwuosiowe podwozie o długości 5,8 m i ważył 3,3 tony przy ładowności 3,5 tony. Wyposażono go w sześciocylindrowy silnik benzynowy S-42 o mocy 85 KM i pojemności 4,2 litra, oraz czterobiegową przekładnię. Początkowo wytwarzano jedynie nadwozie skrzyniowe, ale w 1949 roku rozpoczęto prace nad pierwszą istotną odmianą Stara 20, nazwaną Star C60. Pojazd był ciągnikiem siodłowym i miał nieco mniejszy rozstaw osi. Przystosowano go do holowania jednoosiowej naczepy typu D60.

W kolejnych latach opracowano dalsze wersje specjalistyczne – model Star W14 będący tylno zsypowym samochodem wyładowczym, model N-103 Furgon, samochód transportowy N-424 mieszczący 25 pasażerów (tzw. Stonka), żuraw budowlany HP3 a także wozy strażackie N71-N75. W trakcie produkcji opracowano również prostszą wersję szoferki, dzięki czemu możliwe było przyśpieszenie produkcji. Łącznie wyprodukowano około 42 tys. Starów 20 w różnych wersjach.

Nowa ciężarówka nie była pozbawiona wad – za mały rozstaw osi, zbyt mała liczba biegów do przodu oraz brak wersji z silnikiem diesla. Ze względu na olbrzymie zapotrzebowanie na nowe samochody ciężarowe pojazd i tak stał się przebojem. Starachowickie zakłady produkujące Stara 20 nie nadążały z produkcją, podobnie jak zakłady wytwarzające poszczególne podzespoły.

Od początku dopracowywano konstrukcję ciężarówki, oraz systematycznie opracowywano nowe wersje. W 1957 roku do produkcji wszedł unowocześniony model Star 21, dysponujący większą ładownością, a w 1960 roku do produkcji wszedł znacznie unowocześniony model Star 25. Korzystając z zdobytego doświadczenia w późniejszych latach w Starachowicach opracowano wiele bardzo udanych samochodów ciężarowych, w tym terenowy model Star 66.