Zapomniany niemiecki bombowiec Junkers Ju 86

Zaprojektowany w połowie lat 30. bombowiec Junkers Ju 86 miał być podstawowym średnim bombowcem Luftwaffe. Maszyna powstawała równolegle z Heinklem He 111, z którym ostatecznie przegrała rywalizację. Mimo to pewną liczbę egzemplarzy wykorzystywano w Niemczech prawie do końca II wojny światowej.

Geneza

Utworzone w 1933 roku Luftwaffe nie posiadało praktycznie żadnego sprzętu, a niemiecki przemysł lotniczy dopiero rozwijał swój potencjał w budowie maszyn bojowych, korzystając głównie z doświadczenia w budowie udanych samolotów cywilnych. W 1934 roku Luftwaffe zleciło zakładom Junkers i Heinkel opracowanie nowego, dwusilnikowego średniego bombowca. Maszyna miała być nowoczesną konstrukcją, dysponującą silnym uzbrojeniem obronnym oraz dobrymi osiągami. Równocześnie przedstawiciele Deutsche Luft Hansa, niemieckich państwowych linii lotniczych szukali nowego samolotu pasażerskiego do obsługi tras europejskich, mogącego zabrać na pokład 10 pasażerów.

Ze względu na doświadczenie w budowie samolotów pasażerskich, zakłady Junkersa postanowiły opracować projekt samolotu, który mógłby być produkowany zarówno w wersji wojskowej jak i cywilnej. Aby przyśpieszyć prace, w projekcie wykorzystano kilka sprawdzonych rozwiązań, stosowanych np. w Junkersie Ju 52. Co ciekawe, napęd miały stanowić silniki diesla, a nie benzynowe. Prace nad maszyną szły szybko i już po kilku miesiącach gotowe były pierwsze prototypy.

Junkers Ju 86 i jego krótka historia

Pierwszy prototyp nowego samolotu w wersji bombowej wzbił się w powietrze 4 listopada 1934 roku, a w styczniu oblatano drugi wojskowy prototyp. Maszyna w wersji cywilnej została oblatana 4 kwietnia 1935 roku. Samolot miał 18,8 m długości i 22,5 m rozpiętości skrzydeł. Maksymalna masa startowa wynosiła około 8 ton, a napęd stanowiły początkowo dwa silniki Siemens SAM 22, zastąpione później silnikami Junkers Jumo 205 i ich kolejnymi modyfikacjami. W zależności od wersji, prędkość maksymalna wynosiła około 325 km/h, a przelotowa 285 km/h, a zasięg 1500 km. W toku produkcji i eksploatacji napęd samolotów był wielokrotnie modyfikowany. W wersji bombowej samolot uzbrojony był w trzy karabiny maszynowe kalibru 7,92 mm po jednym w przednim stanowisku, grzbietowym i jednym w koszu pod kadłubem. Ładunek bomb wynosił do 800 kg.

Próby wypadły pozytywnie, w związku z czym samolot skierowano do produkcji w obu odmianach. Praktycznie od początku Junkers Ju 86 produkowany był w kilkunastu wersjach różniących się uzbrojeniem, wyposażeniem i przeznaczeniem, w zależności od odbiorcy, ponieważ sporą część maszyn produkowano na eksport.

Swój chrzest bojowy jako bombowiec, Ju 86 przeszedł podczas hiszpańskiej wojny domowej. Debiut ten wykazał jednak, że maszyna wypada przeciętnie, a największym problemem były stosowane silniki. O wiele lepiej spisał się Heinkel He 111. W zaistniałej sytuacji dokończono produkcję już zamówionych maszyn, ale do 1939 roku większość Ju 86 wycofano z jednostek liniowych i oddelegowano do zadań szkoleniowych. W tej roli samoloty dotrwały do 1942 roku, gdy większość z nich wysłano na front wschodni, gdzie miały służyć jako transportowce zaopatrzenia, głównie dla oddziałów walczących w Stalingradzie. Kilka egzemplarzy, które przetrwały walki, pozostało w eksploatacji do 1944 roku.

Z racji przestarzałej konstrukcji, już w 1940 roku podjęto decyzję o wykorzystaniu posiadanych Ju 86 w nowej roli. Po znacznej przebudowie, usunięciu otwartych stanowisk strzeleckich i zainstalowaniu hermetyzowanej kabiny, powstał prototyp wysokościowego bombowca i samolotu rozpoznawczego, oznaczonego jako Ju 86P, który wzbił się w powietrze 14 lutego 1940 roku. Maszyny te mogły latać na pułapie do 12 000 m. Powstało kilkadziesiąt samolotów w tej wersji, z których część powstała w wyniku przebudowy starszych maszyn. Samoloty wyróżniały się większą rozpiętością skrzydeł i całkowicie zamkniętą kabiną załogi. Wraz z pojawieniem się alianckich myśliwców zdolnych do lotów na tym samym pułapie, opracowano nową wersję Ju 86R przystosowaną do lotów na pułapie około 14 400 m (ponownie zwiększono rozpiętość skrzydeł oraz zmieniono napęd).

Samoloty w wersji wysokościowej wykorzystywano do zadań rozpoznawczych zarówno nad terytorium Wielkiej Brytanii i ZSRR, ale również nad Afryką Północną. Bombowce wysokościowe przeprowadzały natomiast sporadyczne naloty na cele w Wielkiej Brytanii. Do 1944 roku wszystkie maszyny w tych wersjach wycofano z służby.

Nieco dłuższa była służba samolotów w wersji cywilnej i wojskowej, które trafiły na eksport. Wśród zagranicznych użytkowników Ju 86 znalazły się takie kraje jak Austria (zamówiono 18 bombowców, ale przed zajęciem Austrii przez Niemcy dostarczono tylko 3 egzemplarze), Australia (jedna maszyna w wersji cywilnej), Boliwia (3 maszyny w wersji cywilnej, w 1941 roku przejęte przez wojsko), Chile (3 maszyny w wersji pasażerskiej), Hiszpania (Nacjonalistyczna Hiszpania otrzymała dwa bombowce Ju 86, które wykorzystywano przez kilka lat), Japonia/Mandżukuo (12 maszyn w wersji pasażerskiej), Południowa Afryka (łącznie 17 Ju 86 w kilku wersjach transportowych, wykorzystywane były do połowy II wojny światowej), Portugalia (10 bombowców), Szwajcaria (kilka maszyn w wersji cywilnej wykorzystywanych m.in. przez linie lotnicze Swissair), Szwecja (jeden z największych zagranicznych użytkowników Ju 86, łącznie eksploatowano 56 maszyn w wersjach cywilnych i wojskowych, z których ostatnie wycofano z eksploatacji w 1958 roku) oraz Węgry (największy poza Niemcami użytkownik maszyn w wersji bombowej – 66 maszyn).

Podsumowanie

Kariera Ju 86 nie była zbyt udana, głównie z powodu licznych problemów technicznych trapiących pierwsze wersje. Samoloty w wersji wysokościowej były bardziej udane, ale również i one nie zyskały większej popularności.Równie krótka była historia maszyn w wersji cywilnej, ale w tym przypadku powodem był postęp w rozwoju samolotów pasażerskich i pojawienie się samolotów dysponujących lepszymi osiągami i większą pojemnością.

Łącznie zbudowano około 900 różnych Ju 86 w kilkunastu wersjach różniących się uzbrojeniem i wyposażeniem. Znaczną część maszyn w toku eksploatacji przerabiano, w zależności od potrzeb. Do naszych czasów przetrwał jeden egzemplarz Ju 86, który znajduje się w Szwecji.