Wieża Eiffla – symbol Paryża

Dzięki swojej wysokości, Wieża Eiffla góruje nad panoramą Paryża i jest nieodłącznym elementem miejskiego krajobrazu francuskiej stolicy nieprzerwanie od 1889 roku. Pierwotnie zbudowano ją jednak jako tymczasową konstrukcję, która miała zostać rozebrana po 20 latach. Tak się jednak nie stało i mimo krytyki wielu środowisk nie tylko została zachowana, ale stała się też symbolem Paryża.

Geneza

W 1851 roku zorganizowana została pierwsza Wystawa Światowa. W kolejnych latach podobne wystawy prezentujące dorobek kulturalny, naukowy i technicznych państw z różnych zakątków świata organizowano nieregularnie w stolicach krajów albo w dużych miastach. Na rok 1889 wystawę zaplanowano w Paryżu. Wybór miasta i daty nie był przypadkowy, ponieważ w tym roku przypadała setna rocznica rewolucji francuskiej.

Francuzi od początku chcieli więc aby wystawa była jak najbardziej spektakularna. Przygotowania do niej ruszyły już w 1884 roku (jako ciekawostkę warto dodać, że w latach 1884-1889 zorganizowano aż 6 wystaw światowych). W ramach przygotowań, francuskie władze ogłosiły konkurs na wyjątkowe konstrukcje, które miały być częścią wystawy. Jednym z elementów konkursu była monumentalna konstrukcja wzniesiona w pobliżu Pól Marsowych w sercu Paryża. Według założeń, miał to być centralny punkt wystawy. Swoją propozycję takiej konstrukcji przygotowali w czerwcu 1884 roku Maurice Koechlin i Émile Nouguier. W tym czasie pracowali oni w firmie Compagnie des Établissements Eiffel, należącej do Gustave Eiffla. Ich koncepcja zakładała budowę potężnej żelaznej wieży o kratownicowej konstrukcji i wysokości około 300 m, która składałaby się z czterech filarów, łączących się na szczycie, z zawieszonymi między nimi w równych odległościach piętrami.

Przedstawili swoją wizję Eifflowi, ale nie zrobiła na nim większego wrażenia. Mimo to, pozwolił im dalej pracować nad projektem. Aby zwiększyć atrakcyjność konstrukcji, do prac włączony został architekt Stéphen Sauvestre. Dzięki jego zmianom, głównie wprowadzeniu licznych zdobień i łuków, a także zmianie układu poziomów i zmniejszeniu ich liczby do 3, projekt zyskał większe zainteresowanie Eiffla. 18 września 1884 roku Eiffel wspólnie z inżynierami opatentował go a 12 grudnia odkupił pełne prawa do praw autorskich do projektu.

Projekt Eiffla był jedną z 107 propozycji jakie przedstawiono francuskim władzom. Zrobił on olbrzymie wrażenie na ministrze ds. handlu, Édouardzie Lockroy, w związku z czym 1 maja 1886 roku doprecyzowano założenia konkursu tak, aby wieża według projektu Eiffla najbardziej pasowała do wytycznych. Tym samym 12 maja oficjalnie wybrano projekt Eiffla jako jedyny nadający się do realizacji. Do końca roku prowadzono jeszcze debaty nad dokładna lokalizacją wieży. Ostatecznie wybrano północno-zachodnią część Pól Marsowych, tuż nad brzegiem Sekwany.

Niechciana wieża

Od początku projekt wieży budził negatywne emocje zarówno wśród wielu mieszkańców Paryża jak i w środowiskach artystów, architektów i inżynierów. Wielu z nich uważało, że tak potężna budowla o wysokości ponad 300 m nie może zostać zbudowana. Krytykowano jej ogrom, wygląd oraz samą koncepcję. Mimo to Eiffel mając wsparcie władz kontynuował prace nad wieżą. Kontrakt na jej budowę zawarto 8 stycznia 1887 roku. Finansowanie prac zapewnił natomiast bank Crédit Industriel et Commercial.

Prace nad fundamentami ruszyły 28 stycznia 1887 roku. O ile bardziej oddalone od brzegu fundamenty były proste w budowie, tak te bliżej rzeki wymagały głębokich prac ziemnych w podmokłym terenie. Należało wkopać się na głębokość 22 m aby zbudować wystarczająco solidne podstawy. Ostatecznie prace nad podstawami wieży zakończono 30 czerwca, co pozwoliło na rozpoczęcie prac nad właściwą wieżą.

Konstrukcję wieży budowano z tzw. żelaza pudlarskiego, które produkowano w zakładach w Levallois-Perret pod Paryżem. Wybrano je z racji trwałości, elastyczności, odporności na korozję oraz łatwości obróbki. Gotowe elementy przywożono powozami na miejsce budowy. Aby ułatwić skomplikowany proces budowy wieży składającej się z 18 038 precyzyjnie przygotowanych elementów, sporządzono 1700 ogólnych i 3629 szczegółowych rysunków technicznych.

Do momentu zbudowania pierwszego poziomu wieży – czyli do 20 marca 1888 roku konstrukcję filarów wspierano dodatkowym rusztowaniem. Następnie z racji rosnącej wysokości nie było to możliwe. Drugi poziom ukończono 21 sierpnia 1888 roku, a trzeci był gotowy 26 grudnia 1888 roku. Nie oznaczało to jednak końca prac. Pozostała jeszcze iglica na samym szczycie wieży, którą ukończono 15 marca 1889 roku.

Wystawa światowa

Po uporządkowaniu terenu budowy, 31 marca 1889 roku miało miejsce oficjalne otwarcie Wieży Eiffla. W tym czasie nie były ukończone jeszcze windy, więc aby wejść na wieżę, trzeba było skorzystać z schodów. Nie wszyscy zaproszeni goście weszli na szczyt, ale kilku dziennikarzy, główny inżynier Émile Nouguier oraz przewodniczący rady miasta Jean Compagnon weszli razem z Gustave Eifflem na szczyt, gdzie o godzinie 14:35 wywieszono olbrzymią flagę Francji.

Dalsze prace wykończeniowe trwały do 15 maja 1889 roku, kiedy wieżę otwarto, ale cały czas bez wind, które wyprodukowała firma Roux Combaluzier et Lepape. Te uruchomiono dopiero 26 maja, przy czym i tak prowadziły one tylko do pierwszego poziomu. Do tego czasu wieżę zwiedziło około 30 000 osób, które wspięły się na jej szczyt, pokonując 1710 stopni. Bilety na wieżę kosztowały 2 franki za pierwszy poziom, 3 za drugi i 5 za szczyt, a w niedzielę obowiązywała połowa ceny. Do końca wystawy światowej wieżę odwiedziło 1 896 987 osób. Dopiero po wystawie uruchomiono pozostałe windy, ponieważ zaprojektowała je firma Otis, a zgodnie z umową, Wieżą Eiffla miała w ramach wystawy być całkowicie francuską konstrukcją.

Wieża Eiffla robiła olbrzymie wrażenie na zwiedzających. W momencie oddania do użytku miała 312,27 m wysokości i była najwyższą konstrukcją na świecie. Do jej budowy wykorzystano 18 038 elementów żelaznych, które połączono 2,5 mln nitów. Całkowita masa wieży wynosiła 10 100 ton, z czego 7300 ton ważyła sama kratownica. Każdy z filarów opierał się na podstawie o bokach długości 25 m każdy. Tarasy widokowe umieszczono na wysokości 57,63 m, 115,73 m i 276,13 m. Koszt prac wyniósł 7,8 mln franków (współcześnie około 65 mln zł), z czego 1,5 mln franków przekazały francuskie władze.

Wystawa Światowa z 1889 roku w związku z którą zbudowano wieżę trwała od 6 maja do 31 października 1889 roku. Jej koszt wyniósł około 41,5 mln franków, zyski ze sprzedaży biletów wyniosły 49,5 mln franków. Wystawę odwiedziło ponad 32 mln ludzi. Wystawiło się na niej 61 722 wystawców z całego świata. Ponad połowa z nich pochodziła jednak z Francji.

(Nie)tymczasowy symbol Paryża

Zgodnie z pierwotnym planem, Gustave Eiffel otrzymał otrzymał teren na którym powstała wieża w dzierżawę na 20 lat. Po upływie tego czasu, konstrukcja miała zostać rozebrana, a teren zwrócony władzom miasta. Od początku Eiffel miał jednak nieco inne plany. Projekt wieży był bardzo solidny dzięki doświadczeniu Eiffla i jego inżynierów w budowie mostów. Z racji tego, że był to najwyższy obiekt na świecie, duży nacisk położono na jego wytrzymałość na wiatr. Aby to uzyskać, cała konstrukcja była zdecydowanie bardziej wytrzymała niż powinna. Według pierwotnych założeń aby uzyskać możliwość demontażu wieży, jej elementy miały być łączone śrubami, ale w toku prac, dla uzyskania większej wytrzymałości zamieniono je na nity.

Aby zapewnić wieży przetrwanie, Gustave Eiffel podejmował wiele starań, aby znaleźć dla niej dodatkowe zastosowanie. Jako atrakcja turystyczna (budząca cały czas niechęć wielu środowisk) była bardzo udanym przedsięwzięciem, ponieważ już po 5 latach zwróciły się wszelkie koszty jej budowy. Nie był to jednak wystarczający powód, aby ją zachować. Z racji olbrzymiej wysokości wieży, Eiffel zauważył jej potencjał jako obiektu badawczego. W związku z tym na jej szczycie, gdzie znajdowało się niewielkie pomieszczenie zaprojektowane jako apartament dla Gustave Eiffla umieszczono przyrządy pomiarowe i meteorologiczne. Z czasem wraz z popularyzacją telegrafu bezprzewodowego, na szczycie wieży umieszczono anteny. To dzięki nim władze miasta podjęły decyzję o zachowaniu konstrukcji.

Wielu inżynierów, wynalazców i śmiałków wykorzystywało Wieżę Eiffla do swoich projektów, korzystając z jej olbrzymiej wysokości, którą łatwo było osiągnąć dzięki windom. Jednym z bardziej znanych śmiałków, który wykorzystał wieżę do swoich prac był Franz Reichelt, który w 1912 roku zeskoczył z niej, aby zademonstrować działanie swojego płaszcza-spadochronu. Niestety skok zakończył się jego śmiercią.

Wojny światowe

Podczas I wojny światowej Wieżę Eiffla wykorzystano zarówno jako nadajnik radiowy, oraz jako stację nasłuchową, przechwytującą niemiecką komunikację radiową. Pozyskiwane informacje miały bardzo znaczący wpływ na przebieg działań wojennych. W 1937 roku na szczycie wieży uruchomiono restaurację, która funkcjonowała z przerwami do 1981 roku. W 1930 roku Wieża Eiffla utraciła miano najwyższej konstrukcji na świecie na rzecz Chrysler Building.

Podczas II wojny światowej obsługujący wieżę technicy przecięli liny wind, przez co nie można było z nich korzystać. Niemcy nie podjęli się ich naprawy i dopiero po wojnie, w 1946 roku windy ponownie nadawały się do eksploatacji. Niemcy wykorzystywali wieżę jako punkt obserwacyjny, a w 1944 roku, tuż przed zajęciem Paryża przez wojska alianckie, planowali jej wysadzenie, do czego na szczęście nie doszło.

Dalszy los

Po II wojnie światowej wraz z rosnącą popularnością turystyki międzynarodowej Wieża Eiffla zyskiwała coraz większą popularność jako jedna z najważniejszych atrakcji turystycznych. Z roku na rok przyciągała coraz więcej turystów – w 1963 roku odwiedziło ją 2 mln turystów. W 1957 roku zainstalowano na jej szczycie nowe anteny radiowe, dzięki którym jej wysokość wzrosła do 320,75 m. W 1964 roku Wieżę Eiffla oficjalnie uznano za zabytek. W 1982 roku, po prawie 100 latach funkcjonowania, rozpoczęto wieloletni proces jej remontu i modernizacji.

W trakcie prac wymieniono windy – do tego czasu cały czas korzystano z oryginalnych wind, oraz wzmocniono konstrukcję, odciążając ją z zbędnych elementów. Usunięto około 34 ton zbędnych elementów konstrukcji oraz zainstalowano nowe oświetlenie składające się z 352 reflektorów. Funkcjonowało ono aż do 2004 roku, kiedy ponownie je wymieniono.

W 2000 roku na wieży zainstalowano nieco wyższą antenę, przez co jej wysokość wzrosła do 324 m, a 15 marca 2022 roku zamontowano jeszcze wyższą antenę. Od tego czasu wieża ma 330 m wysokości, cały czas będąc najwyższą konstrukcją w Paryżu. Wieża Eiffla jest również piątą najwyższą konstrukcją we Francji, zajmując to miejsce równolegle z trzema masztami komunikacyjnymi, z których najwyższy ma 350 m.

Dzięki solidnej konstrukcji Wieża Eiffla nie wymaga zbyt wielu prac konserwacyjnych, ale nie oznacza to, żer jest bezobsługowa. Regularnie sprawdzane są nity łączące poszczególne elementy i w razie potrzeby są wymieniane. Dodatkowo, średnio co 7 lat wieża jest malowana przy użyciu aż 60 ton farby. Jeszcze do 2001 roku stosowano farby zawierające ołów. Obecnie (ostatnie malowanie miało miejsce w 2010 roku) używa się już nowocześniejszych farb. W swojej długiej historii wieżę malowano około 19 razy.

Do 28 listopada 2002 roku na Wieżę Eiffla weszło 200 000 000 mln osób. W 2003 roku odwiedziło ją aż 7 mln osób. Obecnie co roku zwiedza ją około 5-6 mln osób. Jest to jedna z najpopularniejszych, biletowanych atrakcji turystycznych na świecie.

Podsumowanie

Wieża Eiffla jest symbolem Paryża i jedną z najbardziej charakterystycznych konstrukcji na świecie. Już w momencie jej budowy Gustave Eiffel wiedział, że będzie to niesamowity obiekt, który zapisze się w historii. Dlatego zależało mu, aby nie została rozebrana. Z czasem negatywne głosy na jej temat ucichły, głównie ze względu na znaczenie wieży dla turystyki. Można spotkać się z anegdotami, że Guy de Maupassant, jeden z przeciwników powstania wieży, codziennie jadł obiad na niej tylko dlatego, że było to jedyne miejsce w Paryżu, z którego nie było jej widać.

Z perspektywy lat, Wieża Eiffla cały czas uznawana jest za cud inżynierii, chociaż od jej zbudowania w 1889 roku powstało wiele wyższych budynków na całym świecie. Sama wieża również stała się inspiracją dla kilku podobnych konstrukcji, m.in. Kijowskiej Wieży Telewizyjnej w Ukrainie, Dragon Tower w Chinach czy też Tokyo Tower w Japonii. Jej znacznie mniejsze kopie powstawały w wielu miejscach na świecie i również stawały się atrakcjami turystycznymi. Współcześnie znaczenie Wieży Eiffla cały czas jest bardzo duże i nie zanosi się na zmianę. Jest to jedna z najważniejszych atrakcji turystycznych Paryża, którą po prostu trzeba zobaczyć i na którą trzeba wejść, aby obejrzeć wspaniałą panoramę stolicy Francji.

Na koniec warto dodać jedną ciekawostkę. Charakterystyczne oświetlenie Wieży Eiffla jest chronione prawami autorskimi. Chociaż sam projekt wieży już jest w domenie publicznej i tym samym jej zdjęcia mogą być wykorzystywane komercyjnie bez zgody francuskich władz, tak nocne zdjęcia przedstawiające charakterystyczne oświetlenie wieży są przedmiotem sporów prawnych. Z czysto prawnego punktu widzenia oświetlenie to jest chronione prawami autorskimi i każda publikacja oświetlonej w nocy Wieży Eiffla podlega uzyskaniu zgody, w praktyce jest to dosyć martwy przepis.

Owszem, w przypadku chęci komercyjnego wykorzystania wizerunku oświetlonej Wieży Eiffla zgoda jest wymagana, tak w przypadku prywatnych zdjęć publikowanych w mediach społecznościowych już nie i francuskie władze nie ścigają i nie mają zamiaru ścigania nikogo w tej kwestii. Dlatego każdy może spokojnie publikować takie zdjęcia, pod warunkiem, że nie mają one zastosowania komercyjnego.

Źródło zdjęć: Depositphotos.com