Zbudowany w 1923 roku USS Shenandoah (ZR-1) był pierwszym sterowcem szkieletowym zbudowanym w Lakehurst Naval Air Station dla US Navy. Maszyna wykonała 57 lotów, z których ostatni zakończył się katastrofą.
Rozpoznawczy sterowiec dla US Navy
W 1919 roku US Navy na podstawie analiz działań niemieckiej armii podczas I wojny światowej rozpoczęła intensywny program budowy sterowców szkieletowych. Jednostki te miały wypełniać zadania rozpoznawcze dla floty i pomagać w wykrywaniu dużych grup okrętów. Sterowce o wiele lepiej nadawały się do takich zadań niż samoloty, ponieważ mogły przebywać w powietrzu znacznie dłużej i dysponowały o wiele większym zasięgiem.
Prace nad czterema sterowcami szkieletowymi dla US Navy powierzono Lakehurst Naval Air Station. Pierwszą jednostką miał być FA-1, przemianowany później na USS Shenandoah (ZR-1). Jego projekt oparto na znacznie zmodyfikowanych planach niemieckiego Zeppelina L-49 (LZ-96) z 1917 roku. Był to tzw. “sterowiec wysokościowy”, zdolny do lotu na wyższych pułapach niż inne maszyny, ale kosztem innych osiągów. Niemiecki projekt został znacznie zmodyfikowany z uwzględnieniem doświadczeń z eksploatacji innych Zeppelinów. Dodatkowo dysponując helem, Amerykanie mogli zrezygnować z napełniania komór gazowych wodorem.
Stępkę pod sterowiec (traktowany jak okręt) położono 24 czerwca 1922 roku, a oficjalne “wodowanie” miało miejsce 20 sierpnia 1923 roku. Oblot miał miejsce 4 września 1923 roku, a do służby jednostka weszła 10 października 1923 roku.
USS Shenandoah miał 207 m długości i ważył 35 200 kg. Napęd zapewniało 6 ośmiocylindrowych silników Packard o mocy 300 KM, zapewniających prędkość maksymalną 110 km/h i zasięg 8000 km. Wewnątrz szkieletu wykonanego z duraluminium znajdowało się 20 komór gazowych na hel, o łącznej pojemności 59 465 m³ (przy zapełnieniu 95%, w praktyce zbiorników nigdy nie napełniano do końca, a standardem było 85%). Same komory wykonane były z zewnętrznej błony dużych jelit bydlęcych, nasączonej roztworem wody i gliceryny, przytwierdzonych następnie gumą do bawełnianej tkaniny i pokrytych lakierem. Materiał ten pokryto dodatkowo obiciem ze złotych płatów.
Gondola mieszcząca mostek była podwieszona pod kadłubem i nie była trwałym elementem stępki. Załoga liczyła 25 osób. Sterowiec posiadał uzbrojenie obronne w postaci 6 karabinów maszynowych Lewisa, kalibru 7,62 mm oraz mógł przenosić 8 bomb o masie 230 kg każda.
Eksploatacja
USS Shenandoah wszedł do eksploatacji w październiku 1923 roku i był bardzo intensywnie wykorzystywany zarówno podczas lotów treningowych jak i promocyjnych. Maszynę wykorzystywano do promowania sterowców w USA. Rozważano nawet wykorzystanie sterowca w eksploracji Arktyki, jednak pomysł ten upadł po incydencie, do którego doszło 16 stycznia 1924 roku w Lakehurst, w trakcie którego Shenandoah został poważnie uszkodzony.
Po naprawach maszyna wróciła do eksploatacji i wzięła udział w manewrach floty, w trakcie których sprawdzano możliwości rozpoznawcze sterowca. Chociaż ogólnie zadanie zostało wykonane, ponieważ załoga wykryła flotę, jednak nie dała rady utrzymać kontaktu z powodu pogarszających się warunków pogodowych. Uznano, że dla lepszego wypełniania zadań rozpoznawczych, sterowce muszą być wspierane przez pływające bazy z masztami cumowniczymi, które umożliwiałyby zaopatrywanie maszyn w paliwo i hel oraz przeprowadzanie napraw.
W lipcu 1924 roku przebudowano więc okręt zaopatrzeniowy USS Patoka, instalując na nim 38-metrowy maszt pozwalający na cumowanie sterowców. Dodatkowo zainstalowano zbiorniki na hel, paliwo do silników oraz specjalny warsztat pozwalający na naprawy podzespołów sterowca. Na pokładzie wygospodarowano również pomieszczenia dla załogi sterowca. Pierwsze udane cumowanie przeprowadzono 8 sierpnia 1924 roku, po czym kontynuowano próby z nowymi masztami cumowniczymi zainstalowanymi na wybrzeżu w Kalifornii.
Na początku 1925 roku USS Shenandoah poddano rutynowemu remontowi i konserwacji, a latem maszyna wzięła udział w kolejnych manewrach floty, w trakcie których kilkukrotnie wykorzystywano maszt cumowniczy na USS Patoka.
Katastrofa
2 września 1925 roku Shenandoah rozpoczął podróż na środkowy-zachód Stanów Zjednoczonych, gdzie miał być wykorzystany do promowania sterowców. Zaplanowano wizyty w 40 miastach. Rankiem 3 września maszyna wleciała w obszar burz i silnych wiatrów. W pewnym momencie powiew wiatru sprawił, że sterowiec wzniósł się powyżej granicy ciśnienia komór z helem, które zaczęły pękać. Po utracie nośności USS Shenandoah gwałtownie spadł na ziemię. Zginęło 14 członków załogi, z których większość znajdowała się w gondoli, która odpadła od sterowca tuż przed uderzeniem w ziemię.
Krótko po katastrofie na miejsce zbiegli się okoliczni mieszkańcy, którzy zaczęli plądrować miejsce katastrofy. Zabrali oni dokumenty, elementy konstrukcji jak i wiele urządzeń pomiarowych, kluczowych dla ustalenia przyczyn katastrofy. Skradziono również rzeczy osobiste załogi (początkowo ustalono, że skradziono również rzeczy znajdujące się przy ciałach ofiar, ale ostatecznie wszystkie odnaleziono na miejscu katastrofy, chociaż trwało to wiele lat). Dopiero po kilku godzinach na miejsce dotarło wojsko, które zabezpieczyło teren.
Śledztwo wykazało, że maszyna miała zbyt słabą konstrukcję do lotu w tak trudnych warunkach. Ustalono również, że lot odbył się mimo sprzeciwu dowódcy sterowca (który zginął w katastrofie), chociaż uważał on, że warunki pogodowe są zbyt niebezpieczne. Dla dowództwa ważniejsze było jednak promowanie sterowców jako wartościowego sprzętu dla Armii i Floty.
Na podstawie wniosków z śledztwa wprowadzono wiele zmian w kolejnych sterowcach, wzmacniając ich konstrukcje. Zaczęto również przykładać większą wagę do planowania lotów i sprawdzania pogody. Pozwoliło to na zmniejszenie awaryjności sterowców (chociaż nie zapobiegło to utracie kolejnych sterowców).
Podsumowanie
Katastrofa USS Shenandoah miała duży wpływ na rozwój sterowców szkieletowych w USA. Dodatkowo doszło do licznych zmian personalnych w wojsku, a najważniejszą z nich było zdegradowanie Billiyego Mitchella, który obwinił dowództwo US Navy za całą katastrofę.
Ostatecznie sterowce nie zyskały tak dużej popularności jak zakładano, ale mimo to wykorzystywano je przez wiele lat do zadań rozpoznawczych i patrolowych nad morzem, a także do zadań eskortowych (w których nie sprawdziły się aż tak dobrze).
