Zbudowana pod koniec XVIII wieku fregata USS Constitution to wyjątkowa jednostka. Mimo upływu lat, okręt cały czas pozostaje w eksploatacji, co czyni ją najstarszym pływającym okrętem wojennym na świecie. Jest to również jeden z najbardziej rozpoznawalnych amerykańskich okrętów wojennych.
Geneza
W pierwszych latach niepodległości Stanów Zjednoczonych, amerykańska flota prezentowała raczej mizerne możliwości bojowe. Brak doświadczenia w budowie dużych okrętów liniowych, niewystarczający budżet i bardzo długa linia brzegowa, której obrona wymagała bardzo dużych sił morskich sprawiały wiele problemów i znacząco obniżały bezpieczeństwo amerykańskiej żeglugi, zwłaszcza działającej z dala od największych portów na wschodnim wybrzeżu.
W 1785 roku pojawił się kolejny problem. Amerykańskie statki handlowe pływające m.in. na Morzu Śródziemnym stały się celem ataków piratów berberyjskich. Napięta sytuacja międzynarodowa w Europie sprawiała, że żadna z ówczesnych morskich potęg (zwłaszcza Francja, Hiszpania i Wielka Brytania) nie chciała marnować środków na walkę z piratami. Pozbawione ochrony statki padały więc łupem piratów, którzy wymuszali okup za ich uwolnienie.
W zaistniałej sytuacji, skromna amerykańska flota musiała sama zadbać o bezpieczeństwo własnych statków handlowych. Problem polegał jednak na tym, że Amerykanie nie dysponowali żadnym okrętem wojennym zdolnym do operowania tak daleko od amerykańskiego wybrzeża. Dopiero w marcu 1794 roku Kongres wydał zgodę na budowę 6 fregat, które miały stanowić trzon nowej floty. Równocześnie, władze negocjowały ugodę z berberyjskimi piratami, na mocy której mieli oni zaprzestać ataków na amerykańskie statki. Kontrakt na budowę fregat zawierał w związku z tym zapis, według którego w przypadku zawarcia porozumienia, budowa okrętów miała być anulowana.
Projekt okrętów stworzył wybitny amerykański konstruktor, Joshua Humphreys. Chociaż formalnie wszystkie 6 fregat miało być takich samych, w toku budowy ich konstrukcję modyfikowano i zmieniano, przez co w efekcie końcowym powstały znacznie różniące się od siebie jednostki. Fregaty Humpreysa nie były typowymi przedstawicielami swojej klasy. Znacznie większe i silniej uzbrojone, posiadały grubsze kadłuby, dzięki czemu miały dysponować większymi możliwościami bojowymi od typowych ówczesnych fregat, ale dalej były szybsze od okrętów liniowych.
W marcu 1796 roku Amerykanie zawarli rozejm z piratami, jednak z racji ciągle niepewnej sytuacji, Kongres pozwolił na dokończenie budowy trzech fregat. Były to USS United States, USS Constellation oraz USS Constitution.
Początek długiej służby
Stępkę pod USS Constitution położono 1 listopada 1794 roku, a wodowanie miało miejsce 21 października 1797 roku (długi czas budowy wynikał z przerwy, która nastąpiła po podpisaniu rozejmu z piratami). W swój pierwszy rejs fregata wyruszyła 22 lipca 1798 roku. Okręt dysponował trzema masztami i miał 93 m długości i wyporność 2200 ton. Oficjalnie klasyfikowano go jako 44-działową fregatę, jednak początkowo okręt uzbrojono w 50 armat 24 i 32-funtowych (w późniejszych latach liczba działa wielokrotnie ulegała zmianie). Załoga składała się z 450 oficerów, marynarzy i żołnierzy piechoty morskiej. Prędkość maksymalna wynosiła 13 węzłów. Koszt budowy okrętu wyniósł 302 718 dolarów (współcześnie około 6,02 mln dolarów).
Pierwszym zadaniem okrętu było przechwytywanie francuskich okrętów wojennych operujących u amerykańskiego wybrzeża w trakcie tzw. Quasi-wojny. W trakcie działań, doszło do kilku spotkań z m.in. francuskimi i brytyjskimi okrętami, w tym do kilku nieporozumień i błędnych decyzji, przez które dowódca USS Constitution został odwołany ze stanowiska. Pod dowództwem nowego kapitana, Silasa Talbota okręt przechwycił kilka francuskich jednostek, oraz uwolnił przejęte przez nich statki handlowe. Po zakończeniu walk, 2 lipca 1802 roku fregata została przeniesiona do rezerwy.
13 maja 1803 roku okręt ponownie wrócił do służby i został oddelegowany na Morze Śródziemne, gdzie wziął udział w I wojnie berberyjskiej, zwalczając jednostki pirackie, oraz biorąc udział w walkach w rejonie Trypolisu, w trakcie których składająca się z kilkunastu okrętów i jednostek pomocniczych amerykańska flota zadała znaczne straty przeciwnikowi. Do Stanów Zjednoczonych USS Constitution wrócił dopiero w 1807 roku.
Old Ironsides
Punktem zwrotnym w historii okrętu była wojna brytyjsko-amerykańska z 1812 roku, podczas której USS Constitution stoczył kilka potyczek z brytyjskimi okrętami, z których najważniejszym było starcie z 38-działową fregatą HMS Guerriera. Amerykański okręt wyszedł z bitwy zwycięsko, uszkadzając brytyjski okręt tak bardzo, że ostatecznie po zakończeniu starcia, spalono go na morzu. Podczas bitwy dała o sobie znać znakomita konstrukcja kadłuba USS Constitution, który wytrzymał ostrzał brytyjskich dział. Po bitwie, okręt zyskał przydomek „Old Ironsides”.
W latach 20. XIX wieku fregata odbyła kilka rejsów po Morzu Śródziemnym, ale 4 lipca 1828 roku przeniesiono ją do rezerwy z zamiarem wycofania ze służby i rozebrania z racji wieku (ówczesne amerykańskie okręty wojenne eksploatowano przez kilkanaście lat, po czym rozbierano, ponieważ do ich budowy nie wykorzystywano tak dobrze sezonowanego drewna jak np. w Wielkiej Brytanii).
Z powodu nacisków społeczeństwa, które nie chciała aby tak legendarny okręt został rozebrany, w 1833 roku USS Constitution poddano kapitalnemu remontowi. W trakcie prac wymieniono znaczną część drewnianej konstrukcji okrętu. Po zakończeniu prac okręt wrócił do służby początkowo na Morzu Śródziemnym, a następnie na Pacyfiku. W 1843 roku fregata ponownie trafiła do rezerwy, jednak już 29 maja 1844 roku wróciła na morze po modernizacji, aby odbyć rejs dookoła świata, który zakończył się 27 września 1846 roku.
W kolejnych latach USS Constitution przeszła kilka drobnych remontów i wróciła do służby na Morzu Śródziemnym. W 1857 roku podjęto jednak decyzję o przekształceniu jej w okręt szkolny, dzięki czemu fregata przetrwała wojnę secesyjną bez szwanku. W 1873 roku podjęto decyzję o kolejnym kapitalnym remoncie wysłużonego okrętu. W 1878 roku USS Constitution wykorzystano do przewiezienia elementów amerykańskiej wystawy, które zaprezentowano na Targach Międzynarodowych w Paryżu, które odbyły się w dniach od 1 maja do 10 listopada 1878 roku. Następnie okręt ponownie wrócił do zadań szkoleniowych.
W 1897 roku okręt kolejny raz wycofano z eksploatacji, również z zamiarem rozebrania. Prac nie rozpoczęto, ponieważ po licznych debatach, w 1900 roku podjęto decyzję o przekształceniu fregaty w okręt-muzeum. Pod naciskiem licznych stowarzyszeń i społeczeństwa, USS Constitution wyremontowano i ponownie wcielono do służby.
W nowej roli
USS Constitution pozostawał oficjalnie w eksploatacji, jednak w latach 20. XX wieku stan okrętu uległ znaczącemu pogorszeniu. Zorganizowano wówczas publiczną zbiórkę pieniędzy na kolejny kapitalny remont jednostki. Zebrano łącznie 946 tys. dolarów. W trakcie prac wykorzystano 1400 ton drewna, które pochodziło z połowy XIX wieku i miało być wykorzystane do budowy okrętów wojennych, jednak z racji zmian technologicznych, nigdy go nie wykorzystano. Zakres prac był olbrzymi i ostatecznie 85% konstrukcji zostało wymienione (de facto USS Constitution zbudowano od nowa).
Po remoncie, fregata wykonał kilka rejsów i wróciła do Bostonu, gdzie ponownie udostępniono ją zwiedzającym. Niestety mimo swojej sławy, w kolejnych latach z powodu braku funduszy, ograniczono zakres prac konserwacyjnych, przez co stan techniczny fregaty systematycznie ulegał pogorszeniu. Mimo to w 1941 roku USS Constitution przywrócono do aktywnej służby w roli tymczasowego aresztu dla oficerów oczekujących na proces przed sądem wojskowym.
W latach 70. USS Constitution poddano kolejnemu remontowi, na nieco mniejszą skalę niż w latach 20. jednak również i tym razem wymieniono część elementów drewnianych. Mimo podjętych prac, w 1992 roku fregata musiała przejść kolejny remont, który uważa się za jeden z najważniejszych. W trakcie prac, okręt przywrócono do stanu z 1812 roku, wymieniono część drewnianej konstrukcji (wykorzystano m.in. dęby, które zostały powalone przez huragan Hugo w 1989 roku). W trakcie prac wzmocniono konstrukcję okrętu, aby wyeliminować odkształcenia konstrukcji – korzystano przy tym z oryginalnych planów fregaty z XVIII wieku. Prace zakończono w 1995 roku, a ich koszt wyniósł 12 mln dolarów.
W 1997 roku USS Constitution przygotowano do obchodów 200 rocznicy wejścia okrętu do służby. Z racji znaczenia rocznicy, okręt miał wykonać krótki rejs pod żaglami. Przygotowania do obchodów trwały wiele miesięcy i wymagały przeszkolenia załogi. Ostatecznie fregata odbyła 40-minutowy rejs, po którym powróciła do portu w Bostonie.
Od tego czasu USS Constitution cały czas pełni funkcję okrętu-muzeum w Bostonie. Mimo swojej roli, jest to cały czas okręt wojenny będący w służbie (podobnie jak HMS Victory, z tą tylko różnicą, że USS Constitution cały czas pozostaje w wodzie, a nie w suchym doku). Okręt pełni obecnie role muzeum i centrum edukacyjnego. W 2015 roku poddano go remontowi, który kosztował 15 mln dolarów. Prace trwały dwa lata, a po ich zakończeniu jednostka wróciła do służby.
Źródło zdjęć: US Navy
