Tasman Bridge – katastrofa, która podzieliła miasto na pół

Hobart to stolica Tasmanii i jedno z najważniejszych miast na wyspie. Przebiega przez nie rzeka Derwent, nad którą od lat biegnie most Tasman Bridge. Wyjątkowo ważna przeprawa łączy dwie części miasta i znacząco ułatwia komunikację oraz codzienne funkcjonowanie mieszkańców. W 1975 roku doszło jednak do katastrofy, w wyniku której część mostu zawaliła się, a miasto zostało dosłownie rozcięte na pół.

Geneza

Miasto Hobart w połowie XIX wieku weszło w okres gwałtownego rozwoju. Początkowo miasto rozwijało się głównie na zachodnim brzegu, jednak z czasem również na wschodnim brzegu zaczęły pojawiać się nowe i coraz ważniejsze zabudowania. W związku z tym władze miasta zaczęły rozważać zbudowanie mostu nad rzeką Derwent, który połączyłby obie części miasta. Pierwsza koncepcja takiej przeprawy zrodziła się już w 1832 roku, jednak ze względu na specyfikę terenu i fakt, że rzeka wykorzystywana była przez żeglugę, dopiero w latach 40. XX wieku pomysł budowy mostu mógł liczyć na realizację. Do tego czasu jedynym sposobem na przedostanie się przez rzekę było albo skorzystanie z promu, albo wyjechanie z miasta i przejechanie przez jeden z bardziej odległych mostów.

W 1943 roku, a dokładnie 22 grudnia oddano do użytku wyjątkowy most pontonowy Hobart Bridge i długości 961 m. Most ten od początku traktowany był jako rozwiązanie tymczasowe, ponieważ z racji swojej konstrukcji na prawie całej swojej długości całkowicie uniemożliwiał statkom przepływanie przez rzekę. Wyjątkiem był zlokalizowany w zachodniej części mostu fragment drogi, który można było podnosić. Tym samym Hobart Bridge był wyjątkowym w skali świata zwodzonym mostem pontonowym.

Wadą mostu był fakt, że przy silnym wietrze i falach przejazd nim był trudny, a dwie linie jakie posiadał nie były wystarczające do obsługi coraz większego ruchu samochodowego w mieście. Kolejne inwestycje na wschodnim brzegu rzeki, zwłaszcza budowa w 1956 roku Portu Lotniczego Hobart sprawiły, że władze musiały podjąć kroki w celu zbudowania całkowicie nowego mostu o większej przepustowości.

Prace projektowe nad mostem ruszyły w 1956 roku z inicjatywy Tasmańskiego Departamentu ds. Prac Publicznych. Projekt powierzono firmie Maunsell & Partners Pty Ltd. Rozważano różne koncepcje budowy mostu, ale ostatecznie zdecydowano się na most o konstrukcji strunobetonowej liczącym 22 przęsła, z których jedno miało być wyższe i szersze aby umożliwić większym statkom przepływanie pod nim.

Nowy most

Prace nad mostem prowadzone przez firmę Reed & Mallik ruszyły w kwietniu 1959 roku, ale dopiero w maju 1960 roku rozpoczęto właściwe prace budowlane. Równocześnie robiono wszystko aby utrzymać Hobart Bridge w pełnej sprawności, ponieważ miasto nie mogło sobie pozwolić na utrudnienia w komunikacji. W szczytowym momencie, w pracach nad mostem brało udział 400 robotników. Dużym wyzwaniem dla budowniczych była potrzeba sprowadzenia wielu materiałów potrzebnych do budowy spoza Tasmanii – głównie z Wielkiej Brytanii i Australii. Koszt prac wyceniono na 7 mln funtów (współcześnie około 168,4 mln funtów).

Do budowy mostu wykorzystano 46 000 ton betonu i 5200 ton wzmocnionej stali. Sam most miał 1395 m długości i wysokość w najwyższym punkcie 60,5 m. Początkowo zaprojektowano go z 4 pasami. Pierwsze dwa pasy oddano do testowego użytku 18 sierpnia 1964 roku, a pozostałe dwa 23 grudnia 1964 roku. Oficjalna ceremonia otwarcia mostu miała jednak miejsce dopiero 18 marca 1965 roku.

Most Tasman Bridge znacząco zmienił sposób funkcjonowania Hobart. Dzięki niemu czas przejazdu między centrum miasta a dzielnicą City of Clarence spadł do kilku minut. Warto dodać, że most pontonowy Hobart Bridge oficjalnie zamknięto dla ruchu 17 sierpnia 1964 roku, a następnie rozebrano i zacumowano przy brzegu, jednak w listopadzie 1970 roku jedna z sekcji mostu zatonęła, w związku z czym władze miasta uznały, że należy pozbyć się pozostałości po dawnym moście pontonowym.

Katastrofa

Zaledwie 10 lat po oddaniu mostu do użytku, 5 stycznia 1975 roku doszło jednak do tragedii, która miała olbrzymi wpływ na most i całe miasto Hobart. Wieczorem przez rzekę Derwent przepływał masowiec Lake Illawarra dowodzony przez kapitana Bolesława Pelca. Statek przewoził 10 000 ton rudy cynku. Silne prądy na rzece sprawiły, że utrzymanie kursu było wyjątkowo trudne, w związku z czym kapitan uznał, że przepłynie nie pod jednym z 3 głównych przęseł nawigacyjnych (z których środkowe było nieco szersze od pozostałych), tylko pod jednym z wschodnich przęseł.

Podchodząc do mostu, kapitan nakazał zwolnienie do 8 węzłów i manewrował tak, aby przejść pod mostem, jednak silne prądy utrudniały zmiany kursu. Gdy Pelc zdał sobie sprawę z ryzyka uderzenia w most, wydał rozkaz „cała wstecz”, jednak o 21:27 masowiec Lake Illawarra uderzył w most na wysokości 18 i 19 przęsła. W wyniku uderzenia zniszczeniu uległy dwa filary i 3 przęsła mostu o łącznej długości 127 m. Sam statek podryfował dalej i ostatecznie zatonął z powodu uszkodzeń, a śmierć poniosło 7 członków jego załogi. Kolejnych 5 osób zginęło w czterech samochodach, które nie zdążyły zatrzymać się przed krawędzią zawalonego mostu. Warto dodać, że pasażerowie jednego samochodu zatrzymali się i zdążyli wysiąść, zanim kolejne auto zepchnęło ich samochód w przepaść, a później jeszcze jeden samochód zignorował ich i również spadł.

Zniszczenie mostu było ciosem dla mieszkańców, ponieważ dosłownie rozcięło miasto na pół. Aby dostać się na drugą stronę rzeki mieszkańcy musieli korzystać z promu mogącego przewozić zaledwie 8 samochodów za jednym razem. Inną opcją było wyjechanie z miasta i skorzystanie z innych mostów, ale znacząco wydłużało to czas przejazdu przez rzekę. Władze miasta musiały szybko podjąć decyzję o zarówno odbudowie mostu jak i wprowadzeniu rozwiązań tymczasowych, ponieważ w wyniku podzielenia miasta, problemem było zarówno korzystanie z szpitali jak i nawet działania policji. W ciągu zaledwie pół roku od katastrofy przestępczość na wschodnim brzegu rzeki wzrosła o 41% , a liczba kradzieży samochodów o 50%.

SS Lake Illawarra – australijski masowiec o długości 139,8 m i tonażu 7274 BRT. Jego naspęd stanowiły turbiny parowe zapewniające prędkość maksymalną 12 węzłów. Zwodowano go 28 marca 1958 roku, a do służby wszedł 28 marca 1958 roku. Pływał pod banderą Australii i należał do Australian Coastal Shipping Commision.

Odbudowa

Już w marcu 1975 roku władze utworzyły specjalną komisję Joint Tasman Bridge Restoration Commission, której celem było przeprowadzenie procesu odbudowy mostu. Chociaż w październiku 1975 roku rozpoczeto prace nad odbudową mostu, w grudniu 1975 roku dwa kilometry na północ od Tasman Bridge uruchomiono most Baileya o długości 788 m, który częściowo przywrócił bezpośrednie połączenie między obiema częściami miasta. Dodatkowo uruchomiono kilka połączeń promowych, obsługiwanych przez zebrane na szybko jednostki. Jako ciekawostkę warto dodać, że jedną z nich był prom Kosciuszko, zbudowany w 1911 roku, jednak szybko zastąpiono go inną jednostką.

Prace były bardzo utrudnione, ponieważ dno rzeki usiane było szczątkami zawalonego mostu, które utrudniały odbudowę filarów. W związku z tym konstruktorzy postanowili nie odbudowywać filaru 18, a zamiast tego wzmocniono filary 17 i 20, oraz wybudowano nowy filar w miejscu zniszczonego filaru 19. Pomiędzy nimi zawieszono nowe przęsło o długości 85,5 m, ale zbudowane w oparciu o stalową konstrukcję. Koszt prac wyniósł 44 mln dolarów (współcześnie około 221 mln dolarów).

Odbudowany most oficjalnie otwarto 8 października 1977 roku. W trakcie prac starą część mostu poddano modernizacji, w ramach której poszerzono jezdnię o dodatkowy, piąty pas, na którym możliwe było zmienianie kierunku jazdy w zależności od potrzeb i ruchu. Dodatkowo wprowadzono nowe zasady bezpieczeństwa, które miały w przyszłości zapobiec podobnej katastrofie. Jedną z nich jest zamykanie mostu dla ruchu, gdy przepływa pod nim wyjątkowo duża jednostka. W 1987 roku uruchomiono dodatkowo system czujników, który mierzy siłę prądów w rzece i siłę wiatru, co pomaga w nawigacji statkom przepływającym w pobliżu mostu. W czerwcu 2022 roku rozpoczęto kolejną modernizację mostu, która ma trwać do 2025 roku. Jej celem jest polepszenie ścieżek dla rowerzystów oraz chodników dla pieszych.

Podsumowanie

Śledztwo przeprowadzone po katastrofie wykazało, że doszło do niej całkowicie z powodu błędów w dowodzeniu, popełnionych przez kapitana Pelca. Nie dostosował on kursu oraz prędkości do warunków panujących na rzece, a także podejmował decyzje z opóźnieniem, przez co nie dał rady zapobiec katastrofie. Wrak statku Lake Illawarra pozostawiono na dnie, ponieważ leży na głębokości 35 m i nie stanowi zagrożenia dla żeglugi. Jest często odwiedzany przez nurków. Warto dodać, że w jego ładowniach cały czas znajduje się ładunek 10 000 ton rudy cynku.

Most Tasman Bridge jest jednym z najważniejszych mostów w Hobart. Co ciekawe, most Baileya zbudowany jako rozwiązanie tymczasowe do czasu odbudowy mostu, eksploatowano aż do 1984 roku, kiedy to w jego pobliżu zbudowano kolejny, tym razem stały most. Mimo doświadczeń zyskanych w wyniku śledztwa po katastrofie, podobne wypadki z udziałem statków uderzających w mosty dalej mają miejsce.