Historia pionowzlotów (VTOL), czyli statków powietrznych o zmiennej geometrii wirników sięga II wojny światowej. Chociaż do lat 50. powstało kilka prototypów tego typu konstrukcji, pierwszą praktyczną konstrukcją, która potwierdziła słuszność koncepcji był Bell XV-3 oblatany w 1955 roku.
Przeglądasz: VTOL
W ZSRR powstało wiele nietypowych pojazdów, zarówno lądowych, jak i latających. Bez wątpienia jednym z bardziej oryginalnych jest Bartini Berijew VVA-14 z 1972 roku. Oficjalnie określano go jako amfibia pionowego startu. Zbudowano jedynie dwa prototypy, a po śmierci głównego konstruktora projekt zamknięto.
Zaprojektowany w latach 80. Williams X-Jet był jednoosobowym pojazdem pionowego startu i lądowania o napędzie odrzutowym. Pojazd powstał z inicjatywy firmy Williams International i testowany był przez US Army, ale nie zyskał zainteresowania.
Convair XFY Pogo i opracowany równolegle z nim Lockheed XFV powstały w ramach programu którego miał powstać specjalny myśliwiec do osłony okrętów działających bez wsparcia lotniskowców. Ostatecznie z powodu skomplikowanej konstrukcji projekt przerwano.
Pod koniec lat 50. w USA rozpoczęto prace koncepcyjne nad samolotem pionowego/krótkiego startu i lądowania (V/STOL), który miał być bardziej pojemny od śmigłowców. Tak powstał LTV XC-142. Mimo w miarę udanych prób, maszyna nigdy nie weszła do eksploatacji, a projekt zamknięto po kilku latach.
Na początku lat 70. US Navy zainicjowała prace nad eksperymentalnym naddźwiękowym myśliwcem pionowego startu i lądowania, który miał stanowić wyposażenie specjalnych, małych lotniskowców eskortowych SCS. Tak powstał Rockwell XFV-12.
Na początku lat 60. w ZSRR rozpoczęto prace nad projektem samolotu pionowego startu i lądowania, będącego odpowiedzią na brytyjski program Kestrel. Pierwszym radzieckim demonstratorem technologii VTOL stał się samolot Jakowlew Jak-36.
Na przełomie lat 60. i 70. w wielu krajach rozpoczęto eksperymenty nad samolotami pionowego startu i lądowania. Ostatecznie do eksploatacji weszło tylko kilka maszyn bojowych tego typu. Wśród licznych prototypów, jakie wówczas powstały, uwagę przykuwa zachodnioniemiecki Dornier Do 31, będący jedyny w historii samolotem transportowym…
