Tachikawa Ki-9 – zdobyczny weteran

Samoloty szkolno-treningowe zwykle nie cieszą się ciekawą bądź emocjonującą służbą. Mają jednak bardzo duże znaczenie dla sił powietrznych. Japoński samolot Tachikawa Ki-9 był jednym z wielu podobnych maszyn opracowanych w latach 30. Chociaż już w trakcie wojny stał się przestarzały, eksploatowano go w Japonii do 1945 roku, a zdobyczne egzemplarze latały jeszcze przez wiele lat w innych krajach.

Geneza

W 1933 roku w japońskich zakładach lotniczych Tachikawa z prywatnej inicjatywy opracowano lekki samolot Tachikawa R-5. Mimo prób zainteresowania wojska, maszyna została uznana za zbyt małą i lekką. Mimo to konstruktorzy Tachikawa zostali zaproszeni do szkoły lotniczej Armii w Tokorozawa, gdzie zapoznano ich z wymaganiami ze strony wojska dla maszyn szkolno-treningowych. Następnie Ministerstwo Lotnictwa zleciło zakładom Tachikawa  opracowanie odpowiedniej maszyny.

Według założeń miał powstać jeden samolot, ale dostępny w dwóch wersjach różniących się silnikiem oraz wyposażeniem. Pierwsza miała otrzymać silnik Nakajima NZ o mocy 150 KM, podstawowe wyposażenie i ograniczone przyrządy, a druga mocniejszy silnik Hitachi Ha-13a o mocy 350 KM i rozbudowane przyrządy, dzięki którym miała służyć do szkolenia również w lotach bez widoczności.

Według założeń uproszczona wersja miała służyć tylko do szkolenia podstawowego, natomiast rozbudowana miała być samolot do szkolenia pośredniego przed przejściem na docelową maszynę. Za projekt odpowiedzialny był Ryokichi Endo, a samolot otrzymał nazwę Tachikawa Ki-9.

Nieznany weteran

Trzy prototypy Ki-9 ukończono pod koniec 1934 roku, a oblot pierwszej maszyny miał miejsce 7 stycznia 1935 roku. Pierwsze próby wykazały pewne niedostatki konstrukcji, które szybko wyeliminowano, a 9 stycznia miał miejsce oblot poprawionej wersji. Po testach podjęto decyzję o wprowadzeniu do produkcji tylko wersji z mocniejszym silnikiem.

Do 1942 roku wyprodukowano aż 2395 maszyn, stopniowo wprowadzając modyfikacje w konstrukcji. Dodatkowo około 220 maszyn wyprodukowano w latach 1943-1945 w zakładach Gasuden. Samoloty wykorzystywały głównie jednostki lotnicze podległe Cesarskiej Armii Japońskiej, a pewną liczbę maszyn przekazano Tajskim Siłom Powietrznym oraz siłom powietrznym marionetkowych krajów pod kontrolą Japonii.

Wykorzystywano je do zadań szkoleniowych, w tym do szkolenia pilotów kamikadze. Podczas tych treningów piloci uczyli się tylko startów i lotów nurkowych, natomiast lądowania wykonywali instruktorzy. Pod koniec II wojny światowej pewną liczbę Ki-9 przystosowano do ataków kamikadze. Pod skrzydłami zawieszano dwie bomby o masie 100 kg, a w tylnej kabinie instalowano zbiornik z paliwem.

Po zakończeniu wojny, większość maszyn wycofano z eksploatacji. Pewną liczbę Ki-9 zdobyły natomiast oddziały indonezyjskie, chińskie oraz z Korei Północnej i Południowej. Pozostawiono je w eksploatacji do lat 50. Wykorzystywano je zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem do zadań szkoleniowych. W 1951 roku pojedyncze, mocno wyeksploatowane egzemplarze wykorzystywane były jeszcze w Korei Południowej.

Podsumowanie

Tachikawa Ki-9 nie był specjalnie wyróżniającą się konstrukcją. Mimo to był ważnym elementem japońskiego systemu szkolenia pilotów. Ich kariera jest jednak mało znana, ponieważ nie obfitowała w żadne istotniejsze wydarzenia – mimo liczby wyprodukowanych maszyn.

Tym co można uznać, że je wyróżnia, jest ich powojenny los i nieliczne zdjęcia, które przedstawiają mocno wyeksploatowane i znacznie zużyte maszyny, które zostały zdobyte i pozostawały w eksploatacji do lat 50.