Świat przełomu XX i XXI wieku obfitował w wiele wydarzeń o istotnym znaczeniu globalnym. Wybór tych najważniejszych stanowi podręcznik akademicki Jadwigi Kiwerskiej „Świat w latach 1989-2004. Wydarzenia – konflitky – procesy”. Recenzja tej pozycji poniżej.
Profesor doktor habilitowana Jadwiga Kiwerska jest historykiem i politologiem. Tytuł profesora uzyskała w 2002 roku. Jest autorką wielu książek m.in.: Rozpad Imperium Brytyjskiego w Afryce (1989), Między izolacjonizmem a zaangażowaniem. Europa w polityce Stanów Zjednoczonych od Wilsona do Roosevelta (1995), Gra o Europę. Bezpieczeństwo europejskie w polityce Stanów Zjednoczonych pod koniec XX wieku (2000), Słownik prezydentów amerykańskich (1999). Opracowała wiele publikacji w polskich i zagranicznych czasopismach oraz pracach zbiorowych. Jej zainteresowania badawcze to stosunki amerykańsko-europejskie, bezpieczeństwo europejskie oraz najnowsze dzieje Stanów Zjednoczonych.
Recenzowana książka to w założeniu podręcznik akademicki przeznaczony głównie do studentów historii, nauk politycznych, stosunków międzynarodowych, dziennikarstwa, socjologii, jak również czytelników zainteresowanych problematyką międzynarodową. Układ podręcznika jest czytelny, indeksy pozwalają szybko odnaleźć poszukiwaną informację. Praca wzbogacona wstępem autorki, zawiera osiem rozdziałów, zawierających poszczególne podrozdziały, które jasno obrazują wybraną część historii, indeks nazw geograficznych i nazwisk oraz bibliografię podzieloną na poszczególne tematy. Dzięki temu czytelnik zainteresowany konkretnym zagadnieniem, może sięgnąć po jedną z przytoczonych pozycji i poszerzyć wiedzę na dany temat. Warto wspomnieć, że w tej pozycji nie znajdziemy przypisów – a szkoda. Przypisy to przecież w wielu przypadkach prawdziwa kopalnia ciekawostek i punkt zaczepienia do dalszego zgłębiania wiedzy. Kiwerska korzystała z różnorodnych materiałów, które pozwoliły jej na wszechstronne podejście do problemu. W bibliografii znajduje się 70 pozycji polskich i zagranicznych, w tym również wcześniejsze prace autorki. Kiwerska porusza takie kwestie jak zjednoczenie Niemiec, otwarcie NATO na wschód, wojny na Bałkanach, w Czeczenii, Iraku i bliskim wschodzie, apartheid czy terroryzm.
Swoje rozważania na temat końca zimnowojennego podziału świata Kiwerska rozpoczyna od kwestii Zjednoczenia Niemiec i zagadnień związanych z tym ważnym wydarzeniem. Następnie autorka przechodzi przez wszystkie najważniejsze wydarzenia, mające istotny wpływ na ówczesne życie polityczne i kształt współczesnego świata. Warto zaznaczyć, że nie są to wszystkie zdarzenia, które miały miejsce na przestrzeni tych 15 lat. Nie jest to dokładny opis historii pozimnowojennej, lecz uwaga skupiona jest na najważniejszych wydarzeniach, konfliktach i procesach Zaczynając od roku 1989, a kończąc na zagadnieniu międzynarodowego terroryzmu i zamachach w 2004 roku, czytelnik jest zaznajamiany z wieloma zagadnieniami tego okresu. Autorce można zarzucić jednak, że przy doborze tematyki kierowała się własnymi zainteresowaniami. Co ważne, nie pominęła problemu apartheidu w Afryce.
Biorąc do ręki Świat w latach 1989 – 2004. Wydarzenia – konflikty – procesy czytelnik spodziewa się, iż dzięki lekturze usystematyzuje swoją dotychczasową wiedzę oraz znajdzie informacje, które wcześniej nie były mu znane. Dzieło Kiwerskiej faktycznie pomaga zrozumieć niektóre problemy i dostrzec inne aspekty danego zagadnienia. Szczególne zainteresowanie wzbudzić może rozdział dotyczący międzynarodowego terroryzmu. Kiwerska w znakomity sposób poradziła sobie z tak rozległym i złożonym zagadnieniem. Punktem wyjścia był dla niej zamach na World Trade Center w Nowym Jorku. W dalszej kolejności próbowała ukazać sprawy, które złożyły się na taką sytuację. Mimo tak obszernego tematu, który mógłby być tematem kilku książek, autorka w jednym rozdziale zamieszcza praktycznie wszystkie najważniejsze informacje. Możemy przeczytać również o operacji zbrojnej w Afganistanie, której nadano kryptonim Enduring Freedom, rozpoczętej 26 dni po ataku terrorystycznym na Stany Zjednoczonych. Kolejną użyteczną kwestią są zamieszczone nazwy i kryptonimy np. okrętów podwodnych (np. HMS Superb), pocisków (np. Stinger, Tomahawk) oraz zespołów operacyjnych CIA (np. Delta, Bravo). Taki zabieg sprawia, że praca staje się ciekawsza.
W kolejnym rozdziale „od Pustynnej Burzy” do „Irackiej Wolności” autorka zastosowała rzadko spotykaną w tego typu podręcznikach formę. Fragment ten warty jest zacytowania: „O godzinie 5 po południu 1 sierpnia 1990r. w sali Konferencyjnej Departamentu Stanu spotkali się wyżsi urzędnicy tego resortu(…) Podczas posiedzenia zastępca dyrektora CIA Richard Kerr zapowiedział złowróżbnie : w ciągu 6 do 12 godzin Irak dokona najazdu na Kuwejt. Trzy i pół godziny później informacja Kerra sprawdziła się.” Dlaczego obok tych kilkunastu słów czytelnik nie powinien przejść obojętnie? Dlatego, że przez chwilę może on poczuć się jakby czytał powieść sensacyjną, a nie fakty historyczne.
Świat w latach 1989 – 2004 Wydarzenia – konflikty – procesy pomimo tych wielu zalet i walorów posiada również wady. W rozdziale Wojny na Bałkanach autorka napisała jedynie cztery zdania o masakrze w Srebrenicy. Nie ulega wątpliwości, że stanowiła ona punkt zwrotny w konflikcie bośniackim, o czym pisze także sama Kiwerska. Niezrozumiałe jest więc poświęcenie temu zdarzeniu tak mało uwagi. Czytelnik szczegółów musi szukać w innych pozycjach, których na szczęście na polskim rynku jest pod dostatkiem. Taka zbytnia powierzchowność jest zdecydowanie minusem. Fakt, iż na 364 stronach (pomijając bibliografie, spis treści itp.) autorce udało się zamieścić najważniejsze wydarzenia, konflikty, procesy świata po zimnej wojnie potwierdza jedynie, że książka ma charakter podręcznika i w z takiej perspektywy powinna być oceniania.
Daty, nazwiska, liczby, nazwy wplecione w zgrabnie dobrane słowa sprawiają, że jest to jedno z tych dzieł, które czyta się miło, łatwo i przyjemnie. Cytowanie wypowiedzi polityków i dowódców wojskowych ożywia i urozmaica pracę. Jest godna polecenia dla każdego zainteresowanego historią i konfliktami, przebiegiem wydarzeń i podjętymi w związku z nimi działaniami. Wszystkie opisane w tej pracy wydarzenia pozostawiły trwały ślad w historii po 1989 roku. Kiwerska umieściła tylko najbardziej istotne daty, które są niezbędne do zrozumienia pewnych kwestii, pomijając te zbędne. Patrząc z drugiej strony, żadnych nowości nie znajdą w tej książce osoby interesujące się taką tematyką. Biorąc pod uwagę, że praca jest adresowana dla początkujących, uważam ją za jedną z lepszych w tej tematyce.
Wartość merytoryczną książki oceniam dość wysoko. Język jest przystępny, a tekst w każdym miejscu zrozumiały. W książce brak zdjęć i ilustracji, widocznie wydawcy postawili treść nad formę. Do tej książki można mieć zastrzeżenia- jak do każdej, gdyż praktycznie nie ma monografii idealnych. Nie umniejsza to jednak jej roli edukacyjnej. Pomijając zawartość, czytelnik może czuć pewien dyskomfort spowodowany miękką okładką. Warto wspomnieć, iż w 2009 roku wydano kolejną bliźniaczo podobną książkę tejże autorki pt. Świat w latach 1989 – 2009 Wydarzenia – procesy – konflikty. Jest uzupełnieniem tej recenzowanej i dodatkowo zawiera ponad 100 stron obejmujących lata 2004 – 2009.