Wprowadzony do służby w latach 60. myśliwiec przechwytujący Suchoj Su-15 był jednym z najważniejszych rosyjskich myśliwców tego typu w czasie Zimnej Wojny. Ze względu na swoją rolę pełnioną w systemie obrony powietrznej Związku Radzieckiego, samoloty te zapisały na swoim koncie kilka czarnych kart w historii lotnictwa.
Nowy, podstawowy radziecki myśliwiec przechwytujący
Na przełomie lat 50. i 60. podstawowymi myśliwcami przechwytującymi w ZSRR były maszyny typu Su-9. Krótko po wprowadzeniu ich do eksploatacji rozpoczęto jednak prace nad ich rozwinięciem w postaci samolotów Su-11. Niestety w trakcie służby wyszły na jaw wady obu konstrukcji, które doprowadziły do przerwania dalszych prac nad tą linią maszyn.
Jako rozwiązanie doraźne, radzieckie siły powietrzne wprowadziły do do eksploatacji samoloty typu Jak-28P, opracowywane równolegle z Su-9. W biurze konstrukcyjnym Suchoja rozpoczęto wówczas niezależnie prace nad następcą feralnych Su-9 i Su-11. Początkowo maszyna miała zachować zbliżoną konstrukcję do swoich poprzedników, ale ostatecznie zdecydowano się na opracowanie zupełnie nowej konstrukcji.
Głównym powodem była potrzeba zastosowania nowej stacji radiolokacyjnej, a tym samym rezygnacja z przedniego wlotu powietrza na rzecz dwóch wlotów umieszczonych po bokach kadłuba, oraz zastosowaniem dwóch silników zamiast jednego. Prototyp takiej maszyny, oznaczony jako T-58D opracowano w pierwszej połowie 1962 roku (w tym czasie projektem już interesowało się wojsko). Oblot maszyny pilotowanej przez Władimira Iljuszyna miał miejsce 30 maja 1962 roku.
Łącznie zbudowano trzy prototypy, różniące się wyposażeniem. Początkowo zakładano, że samoloty otrzymają radar Smiercz-AS i pociski kierowane K-8M2, jednak prace nad kompleksem przedłużały się. Ostatecznie Su-15, jak oznaczono nowy samolot otrzymał radar Orieł-D i pociski K-8M1, będące rozwinięciem systemów uzbrojenia z Su-11.
Próby państwowe prototypów prowadzono od sierpnia 1963 do czerwca 1964 roku. W ich trakcie dopracowano konstrukcję. Oficjalnie Su-15 został przyjęty do uzbrojenia 30 kwietnia 1965 roku, a pierwsze seryjne egzemplarze dostarczono do jednostek w 1967 roku.
Su-15 miał skrzydła w układzie delta o rozpiętości 9,4 m, a kadłub miał 22 m długości. Masa własna samolotu wynosiła 10 ton, a maksymalna masa startowa 17,9 tony. Napęd stanowiły dwa silniki Tumański R-13-300, różniące się w poszczególnych wersjach parametrami. Zapewniały one prędkość około 2230 km/h, zasięg 1380 km i możliwość operowania na pułapie 18 100 m.
Uzbrojenie Su-15 początkowo było bardzo ubogie i składało się z dwóch pocisków rakietowych R-98 na węzłach podskrzydłowych. W toku eksploatacji opracowano dodatkowe, podwieszane zasobniki z działkami GSz-23Ł kalibru 23 mm, a w latach 80. Su-15 dostosowano do przenoszenia rakiet R-60. W latach 1971-1975 do produkcji wprowadzono zmodernizowaną wersję maszyny, oznaczoną jako Su15TM, wyposażoną w stację radiolokacyjną RP-26 Tajfun-M i pociski R-98M.
Łącznie zbudowano około 1300 maszyn w trzech podstawowych wersjach – Su-15, Su-15TM i Su-15UT/UM. Dodatkowo opracowano liczne prototypy i demonstratory technologii, które nigdy nie weszły do produkcji seryjnej.
Eksploatacja
Su-15 wykorzystywano jako podstawowe myśliwce przechwytujące radzieckich sił powietrznych. Ich podstawowym zadaniem było zabezpieczenia przestrzeni powietrznej ZSRR. W związku z tym maszyny te brały udział w przechwytywaniu samolotów, które świadomie, lub nieświadomie naruszały radziecką granicę
W swojej karierze, Su-15 wzięły udział w czterech znaczących incydentach, jak określano sytuacje, w których przechwytywano samoloty i następnie podejmowano próbę ich zestrzelenia. Po raz pierwszy, w nocy z 11 na 12 września 1970 roku Su-15 zmusił do lądowania greckiego Douglasa DC-3.
Kolejnym istotnym wydarzeniem było przechwycenie południowokoreańskiego Boeinga 707 HL7429 lecącego z Paryża do Anchorage na Alasce, 20 kwietnia 1978 roku. Maszyna została ostrzelana przez radzieckie myśliwce, po czym lądowała awaryjnie na jeziorze Korpijärvi w Finlandii. Zginęły dwie osoby z 109 znajdujących się na pokładzie.
Do kolejnego i nietypowego incydentu doszło 18 lipca1981 roku, kiedy to Su-15… staranował irański samolot transportowy CL-44. Rosyjski pilot katapultował się, a decyzję o staranowaniu podjął, ponieważ gdyby zdecydował się na zajęcie pozycji do strzału, ścigana maszyna zdążyłaby uciec z rosyjskiej przestrzeni powietrznej.
Najtragiczniejszym “incydentem” było jednak zestrzelenie południowokoreańskiego Boeinga 747, lot KAL007, do którego doszło 1 września 1983 roku. Zginęło wówczas 269 osób, a wydarzenie to pełne było nieprawidłowości zarówno ze strony załogi Boeinga, jak i Rosjan.
Na początku lat 90. wraz z rozpadem ZSRR Su-15 zaczęto wycofywać z eksploatacji (samoloty te były wówczas już przestarzałe). W 1993 roku wycofano je w Rosji, a w 1996 roku wycofane zostały maszyny, które znalazły się na Ukrainie.
