Su-15 – myśliwiec przechwytujący z mroczną historią

Wprowadzony do służby w latach 60. myśliwiec przechwytujący Suchoj Su-15 był jednym z najważniejszych rosyjskich myśliwców tego typu w czasie Zimnej Wojny. Ze względu na swoją rolę pełnioną w systemie obrony powietrznej Związku Radzieckiego, samoloty te zapisały na swoim koncie kilka czarnych kart w historii lotnictwa.

Nowy, podstawowy radziecki myśliwiec przechwytujący

Na przełomie lat 50. i 60. podstawowymi myśliwcami przechwytującymi w ZSRR były maszyny typu Su-9. Krótko po wprowadzeniu ich do eksploatacji rozpoczęto jednak prace nad ich rozwinięciem w postaci samolotów Su-11. Niestety w trakcie służby wyszły na jaw wady obu konstrukcji, które doprowadziły do przerwania dalszych prac nad tą linią maszyn.

Suchoj Su-9

Jako rozwiązanie doraźne, radzieckie siły powietrzne wprowadziły do do eksploatacji samoloty typu Jak-28P, opracowywane równolegle z Su-9. W biurze konstrukcyjnym Suchoja rozpoczęto wówczas niezależnie prace nad następcą feralnych Su-9 i Su-11. Początkowo maszyna miała zachować zbliżoną konstrukcję do swoich poprzedników, ale ostatecznie zdecydowano się na opracowanie zupełnie nowej konstrukcji.

Głównym powodem była potrzeba zastosowania nowej stacji radiolokacyjnej, a tym samym rezygnacja z przedniego wlotu powietrza na rzecz dwóch wlotów umieszczonych po bokach kadłuba, oraz zastosowaniem dwóch silników zamiast jednego. Prototyp takiej maszyny, oznaczony jako T-58D opracowano w pierwszej połowie 1962 roku (w tym czasie projektem już interesowało się wojsko). Oblot maszyny pilotowanej przez Władimira Iljuszyna miał miejsce 30 maja 1962 roku.

Suchoj Su-15

Łącznie zbudowano trzy prototypy, różniące się wyposażeniem. Początkowo zakładano, że samoloty otrzymają radar Smiercz-AS i pociski kierowane K-8M2, jednak prace nad kompleksem przedłużały się. Ostatecznie Su-15, jak oznaczono nowy samolot otrzymał radar Orieł-D i pociski K-8M1, będące rozwinięciem systemów uzbrojenia z Su-11.

Próby państwowe prototypów prowadzono od sierpnia 1963 do czerwca 1964 roku. W ich trakcie dopracowano konstrukcję. Oficjalnie Su-15 został przyjęty do uzbrojenia 30 kwietnia 1965 roku, a pierwsze seryjne egzemplarze dostarczono do jednostek w 1967 roku.

Suchoj Su-15

Su-15 miał skrzydła w układzie delta o rozpiętości 9,4 m, a kadłub miał 22 m długości. Masa własna samolotu wynosiła 10 ton, a maksymalna masa startowa 17,9 tony. Napęd stanowiły dwa silniki Tumański R-13-300, różniące się w poszczególnych wersjach parametrami. Zapewniały one prędkość około 2230 km/h, zasięg 1380 km i możliwość operowania na pułapie 18 100 m.

Uzbrojenie Su-15 początkowo było bardzo ubogie i składało się z dwóch pocisków rakietowych R-98 na węzłach podskrzydłowych. W toku eksploatacji opracowano dodatkowe, podwieszane zasobniki z działkami GSz-23Ł kalibru 23 mm, a w latach 80. Su-15 dostosowano do przenoszenia rakiet R-60. W latach 1971-1975 do produkcji wprowadzono zmodernizowaną wersję maszyny, oznaczoną jako Su15TM, wyposażoną w stację radiolokacyjną RP-26 Tajfun-M i pociski R-98M.

Łącznie zbudowano około 1300 maszyn w trzech podstawowych wersjach – Su-15, Su-15TM i Su-15UT/UM. Dodatkowo opracowano liczne prototypy i demonstratory technologii, które nigdy nie weszły do produkcji seryjnej.

Suchoj Su-15

Eksploatacja

Su-15 wykorzystywano jako podstawowe myśliwce przechwytujące radzieckich sił powietrznych. Ich podstawowym zadaniem było zabezpieczenia przestrzeni powietrznej ZSRR. W związku z tym maszyny te brały udział w przechwytywaniu samolotów, które świadomie, lub nieświadomie naruszały radziecką granicę

W swojej karierze, Su-15 wzięły udział w czterech znaczących incydentach, jak określano sytuacje, w których przechwytywano samoloty i następnie podejmowano próbę ich zestrzelenia. Po raz pierwszy, w nocy z 11 na 12 września 1970 roku Su-15 zmusił do lądowania greckiego Douglasa DC-3.

Suchoj Su-15

Kolejnym istotnym wydarzeniem było przechwycenie południowokoreańskiego Boeinga 707 HL7429 lecącego z Paryża do Anchorage na Alasce, 20 kwietnia 1978 roku. Maszyna została ostrzelana przez radzieckie myśliwce, po czym lądowała awaryjnie na jeziorze Korpijärvi w Finlandii. Zginęły dwie osoby z 109 znajdujących się na pokładzie.

Do kolejnego i nietypowego incydentu doszło 18 lipca1981 roku, kiedy to Su-15… staranował irański samolot transportowy CL-44. Rosyjski pilot katapultował się, a decyzję o staranowaniu podjął, ponieważ gdyby zdecydował się na zajęcie pozycji do strzału, ścigana maszyna zdążyłaby uciec z rosyjskiej przestrzeni powietrznej.

Suchoj Su-15

Najtragiczniejszym “incydentem” było jednak zestrzelenie południowokoreańskiego Boeinga 747, lot KAL007, do którego doszło 1 września 1983 roku. Zginęło wówczas 269 osób, a wydarzenie to pełne było nieprawidłowości zarówno ze strony załogi Boeinga, jak i Rosjan.

Katastrofa lotu Korean Air 007 (1983)

Na początku lat 90. wraz z rozpadem ZSRR Su-15 zaczęto wycofywać z eksploatacji (samoloty te były wówczas już przestarzałe). W 1993 roku wycofano je w Rosji, a w 1996 roku wycofane zostały maszyny, które znalazły się na Ukrainie.