Stewardessa czy pielęgniarka – początki serwisu dla pasażerów w maszynach latajacych

Już od pierwszych lotów sterowców, obsługujące je linie starały się oferować pasażerom różne udogodnienia i opiekę na pokładzie. Zanim jednak powstał znany nam współcześnie obraz stewardów i stewardes, musiało minąć wiele lat, a i tak największy wpływ na to miała pewna pielęgniarka.

16 lipca 1911 roku sterowiec LZ 10 Schwaben odbył swój pierwszy komercyjny lot pasażerski. Chociaż jego kariera nie była długa, ponieważ już rok później uległ katastrofie, w trakcie jego lotów komercyjnych na jego pokładzie służył Heinrich Kubis, który zapisał się w historii jako pierwszy steward służący na statku powietrznym.

Kubis urodził się 16 czerwca 1888 roku i zdobył wykształcenie jako kelner. Początkowo pracował w hotelach w różnych krajach Europy, w tym w Hotelu Ritz Paris oraz Carlton Hotel w Londynie. W marcu 1912 roku wraz z planowanymi zmianami w sposobie obsługiwania pasażerów latających na pokładzie LZ 10, zatrudnił się jako steward stając się pierwszym w historii stewardem. Przeżył katastrofę LZ 10 w czerwcu 1912 roku. W kolejnych latach kontynuował karierę kelnera i stewarda, pracując m.in. na pokładzie sterowca LZ 129 Hindenburg w trakcie jego tragicznego lotu (w którym o mały włos nie wziął udziału z powodu choroby).  Był odpowiedzialny m.in. za zabieranie pasażerom zapalniczek i papierosów, gdy wchodzili na pokład. Co ciekawe, przeżył katastrofę bez większych obrażeń. Zmarł ostatecznie w 1979 roku.

Wraz z rozwojem lotnictwa komercyjnego, również na pokładach samolotów zaczęli pracować stewardzi – za pierwszego z nich uznaje się Jacka Sandersona, który na przełomie 1922 i 1923 roku został zatrudniony w liniach Daimler Airway jako steward obsługujący pasażerów samolotów. Co ciekawe, już wcześniej, ponieważ 11 października 1919 roku pasażerom samolotów latających na trasie Londyn-Paryż zaczęto serwować posiłki, w postaci przygotowanych wcześniej pudełek z lunchem.

Zadaniem stewardów na pokładach samolotów było początkowo zajmowanie się bagażami i stopniowo rozwijanym serwisem pokładowym, a także pomoc załodze samolotu w jego obsłudze – np. podczas przepychania samolotu na płycie lotniska. Ze względu na to, że loty pasażerskie były przez lata zarezerwowane dla bardziej zamożnych osób, zakres obowiązków pokładowych stewardów nie był duży. Sytuacja zaczęła się jednak zmieniać na przełomie lat 20. i 30. kiedy zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych loty pasażerskie zaczęły zyskiwać popularność za sprawą coraz tańszych biletów i większej liczby tras, w tym wielu tras dalekodystansowych.

Wraz z wydłużającymi się lotami, pojawiały się jednak nowe problemy i wyzwania. Podczas dłuższych lotów, albo podróży nocnych, pasażerowie oczekiwali możliwości spożywania posiłków w trakcie lotu. Zadaniem stewardów było więc ich podawanie. O ile początkowo były to proste posiłki, coraz większe samoloty zapewniały coraz więcej możliwości serwowania nawet wystawnych dań – zwłaszcza na pokładach łodzi latających, które często dysponowały sporymi kuchniami. Pierwsze kuchnie na pokładzie samolotów komercyjnych zaczęły pojawiać się w 1936 roku.

Rosnąca liczba pasażerów zrodziła jednak kolejny problem – strach przed lataniem. Wiele osób, które po raz pierwszy wzbijały się w powietrze panikowało, albo odczuwało na tyle duży stres, że wymagały opieki. Pod koniec lat 20. problemem tym zainteresowała się Ellen Church, pilotka i pielęgniarka urodzona 22 września 1904 roku. Mimo prób, nie udało jej się zdobyć posady pilota w liniach Boeing Air Transport, ale nie zniechęciło jej to. Wpadła wówczas na pomysł, że jako pielęgniarka ma odpowiednie doświadczenie i umiejętności aby pomagać zestresowanym pasażerom. Swoim pomysłem zainteresowała Steva Stimpsona, który zatrudnił ją jako pierwszą w historii stewardessę i zlecił dodatkowo zebranie zespołu liczące 7 pielęgniarek, które miały wziąć udział w próbnych lotach.

Według ustaleń, „sky girls” jak początkowo nazywano stewardessy, musiały być zarejestrowanymi pielęgniarkami w wieku poniżej 25 lat, niezamężnymi, ważącymi mniej niż 52 kg i mającymi mniej niż 163 cm wzrostu. Oprócz pomagania pasażerom, serwowania posiłków i napojów ich zadaniem miało być pomaganie z bagażami, tankowaniem samolotów oraz podczas operacji na płycie lotniska. Były to takie same zadania jak w przypadku stewardów już pracujących w liniach lotniczych. Pensja wynosiła 125 dolarów miesięcznie, co w okresie Wielkiego Kryzysu było sporą sumą, zwłaszcza, że średnie wynagrodzenie w Stanach Zjednoczonych w tym okresie wynosiło około 115 dolarów.

W swój pierwszy lot Ellen Church poleciała 15 maja 1930 roku na pokładzie samolotu Boeing 80A z 14 pasażerami na pokładzie. Był to długi, ponieważ 20-godzinny lot z Oakland do Chicago z 13 przystankami po drodze. Za sterami samolotu zasiadł prawdopodobnie Elrey Borge Jeppesen. Próbne loty okazały się wielkim sukcesem, dzięki czemu kolejne linie lotnicze w krótkim czasie zaczęły zatrudniać własne stewardessy.

Kariera Church jako stewardessy była jednak krótka, ponieważ po 18 miesiącach pracy miała wypadek samochodowy. Z powodu odniesionych ran, musiała zrezygnować z pracy i wróciła do pracy jako pielęgniarka. Podczas II wojny światowej wykorzystując swoje doświadczenie dołączyła do Army Nurse Corps. Zginęła 22 sierpnia 1965 roku w wypadku podczas jazdy konnej.

Warto dodać, że zanim stewardessy stały się stałymi członkami załóg samolotów pasażerskich na całym świecie, minęło wiele lat. W Europie pierwszą stewardessą była Nelly Diener, urodzona 5 lutego 1912 roku. Swoją karierę jako stewardessa rozpoczęła 1 maja 1934 roku, ale niestety zginęła 27 lipca 1934 roku w wypadku lotniczym samolotu Curtiss AT-32C linii Swissair. Był to pierwszy wypadek lotniczy samolotu tych linii lotniczych.

Wybuch II wojny światowej wstrzymał rozwój lotnictwa pasażerskiego, ale po zakończeniu wojny w krótkim czasie na pokładach samolotów zaczęto regularnie serwować posiłki, przyrządzane na pokładzie bądź przywożone w specjalnych opakowaniach i odgrzewane w samolocie. Zadania stewardów i stewardes zaczęły się wówczas zmieniać. Oprócz obsługiwania pasażerów, ich zadaniem było dbanie i bezpieczeństwo na pokładzie oraz w sytuacjach awaryjnych. Wraz z rozwojem infrastruktury lotnisk, stewardessy, których było więcej niż stewardów, nie musiały już pomagać w operacjach samolotów na płycie lotniska. Obecnie na świecie pracują miliony stewardess i stewardów, a praca w wielu liniach lotniczych uznawana jest za bardzo prestiżową i wymagającą.