Star 66 i 660 – woły robocze Ludowego Wojska Polskiego

Po wprowadzeniu do produkcji pierwszych samochodów ciężarowych Star 20, Wojsko Polskie stało się jednym z ich licznych użytkowników. Pojazdy te nie były jednak przystosowane do działania w trudnym terenie. Potrzebny był nowy pojazd. Tak powstał Star 66 i Star 660.

Na przełomie 1951 i 1952 roku Państwowa Komisja Planowania Gospodarki i Zarząd Główny Planowania Uzbrojenia i Techniki Wojennej zorganizowały konkurs na opracowanie nowego, terenowego samochodu ciężarowego. Duża ilość nadesłanych projektów pozwoliła na sprecyzowanie wymagań dla nowego pojazdu, które przekazano do Biura Konstrukcyjnego Przemysłu Motoryzacyjnego (BKPMot.).

Star 660M2 (fot. nieznany)

Według wstępnych założeń zlecono opracowanie dwóch pojazdów w układzie 4×4 i 6×6. Podstawowym wymaganiem była maksymalna unifikacja podzespołów z Starem 20, przy równoczesnym zapewnieniu dobrych właściwości terenowych. Zespołem odpowiedzialnym za opracowanie nowych pojazdów kierował Jerzy Werner, a pozostałymi członkami zespołu byli m.in. inżynierowie L. Drecki, W. Kończykowski, Z. Kozik, W. Pokorski oraz J. Romanowski.

W czerwcu 1952 roku zatwierdzono wstępne projekty i dokumentację, a w połowie 1953 roku ukończono 4 prototypy nowych ciężarówek, oznaczone jako Star 44 (4×4) i Star 66 (6×6). Po trwających kilka miesięcy intensywnych testach oba pojazdy dostały wysokie oceny. Niestety ówczesny przemysł nie był w stanie rozpocząć produkcji obu pojazdów na raz. Podjęto wówczas decyzję o skierowaniu do dalszych prac tylko wersji z napędem na trzy osie.

Star 660M2 (fot. SuperTank17/Wikimedia Commons)

Pojazd miał 6,5 m długości i masę własną 5200 kg, a dopuszczalny udźwig wynosił 4000 kg na szosie i 2500 kg w terenie. Napęd stanowił sześciocylindrowy benzynowy silnik S-47 o pojemności 4,7 litra i mocy 105 KM. Zapewniał on prędkość maksymalną 73,5 km/h, przy zużyciu paliwa wynoszącym 37 l/100 km na drogach i 52 l/100 km w terenie. Dzięki prześwitowi wynoszącemu 28,5 cm głębokość brodzenia wynosiła aż 90 cm,kąt natarcia 33° a kąt zejścia 45°. Właściwości terenowe pojazdu były bardzo dobre dzięki zainstalowanemu reduktorowi.

Nadwozie miało bardzo prostą konstrukcję – szoferka dysponowała płóciennym dachem, a szyby boczne i przednia były składane. W wersji podstawowej skrzynia ładunkowa wykonana była z drewna, ale w drugim wariancie, tzw. obniżonym, była po prostu płaską powierzchnią na której możliwe było zainstalowanie specjalnej nadbudowy.

Star 660M2

Pierwsze seryjne Stary 66 zjechały z linii montażowych w połowie 1958 roku po dopracowaniu konstrukcji. Mimo rozpoczęcia produkcji seryjnej kontynuowano prace rozwojowe, które zaowocowały powstaniem licznych drobnych modernizacji ciężarówek oraz kilku głębokich modernizacji oznaczonych jako Star 660. W 1965 roku do produkcji wszedł model Star 660M1, a w 1968 roku Star 660M2 oraz Star 660D wyposażony w sześciocylindrowy silnik diesla S530A o pojemności 6,2 litra i mocy 100 KM.

Wizualnie z zewnątrz Star 660 praktycznie nie różnił się od modelu 66. Zmiany dotyczyły głównie ulepszonej konstrukcji i bardziej dopracowanych podzespołów. Produkcję modelu 66 wstrzymano w 1965 roku, a Star 660 produkowany był w starachowickiej Fabryce Samochodów Ciężarowych Star do 1983 roku, czyli długo po wprowadzeniu do produkcji jego następcy, czyli modeli Star 244 i Star 266.

STAR PP-64 (fot. Wisnia6522/Wikimedia Commons)

Ze względu na prostą konstrukcję, Star 66 i 660 był bardzo łatwy w dostosowaniu do potrzeb sił zbrojnych oraz innych użytkowników (na rynek cywilny trafiła niewielka część wyprodukowanych pojazdów). wśród licznych wersji specjalnych jakie zbudowano warto wymienić żuraw samochodowy Hydros R-061 i ŻSH-6S, wozy dowodzenia i łączności, stacje radioliniowe, pojazdy naprawcze, pojazd do przewożenia bloków pontonowych AP-64 i pojazd do przewozu bloków brzegowych BP-64 czy też most towarzyszący SMT-1. Powstały również liczne wozy strażackie.

Wszystkie te pojazdy pozostawały w eksploatacji przez długie lata i dopiero po przemianach politycznych w latach 90. zaczęto się ich pozbywać. Wiele pojazdów trafiło na sprzedaż, jednak ze względu na swój wiek, ich stan często pozostawia wiele do życzenia. Ceny Starów 660 wahają się od kilku do kilkudziesięciu tysięcy zł w zależności od stanu.

STAR 66 i ZiŁ 130

Najsłynniejszym Starem 660 jest jednak zbudowany w 1979 roku Papamobile. Pojazd (dokładnie 2 egzemplarze) powstał w wyniku przebudowy seryjnego Stara 660M2, przeprowadzonej przez Przemysłowy Instytut Motoryzacyjny PIMOT. Zabudowę zaprojektował Zbigniew Gonciarz. Samochód otrzymał zupełnie nową nadbudowę skrzyni ładunkowej na której umieszczono zadaszony podest dla Papieża, system nagłośnienia oraz kilka dodatkowych siedzeń. Przebudowano również skrzynię biegów, dostosowując ją do bardzo powolnej jazdy. Niestety oryginalne pojazdy zostały zniszczone po pielgrzymce Jana Pawła II. Dopiero w 2005 roku pojazd został odbudowany przez Marka Adamczaka.