Saunders-Roe SR-N1 – pierwszy poduszkowiec

Poduszkowce nie są najpopularniejszym środkiem lokomocji, ale z powodzeniem służą do zadań ratowniczych i transportu ciężkiego sprzętu podczas operacji desantowych. Ich historia zaczęła się w latach 50. od eksperymentalnego SR-N1 zaprojektowanego przez Christophera Cockerella i firmę Saunders-Roe.

Geneza

Brytyjski konstruktor, Christopher Cockerell (ur. 4.06.1910, zm. 1.06.1999) rozpoczął prace nad koncepcją poduszkowca w 1950 roku, szukając sposobu na stworzenie pojazdu, który poruszałby się po wodzie bez problemu radzenia sobie z silą tarcia kadłuba o wodę. Po przeprowadzeniu serii eksperymentów udało mu się stworzyć koncepcję pojazdu, który dysponowałby potężnym wirnikiem, który wytwarzałby “poduszkę powietrzną”, na której pojazd unosiłby się na wodzie.

O ile teoretycznie koncepcja została potwierdzona podczas prób przerobionej łodzi Cockerella, dopiero zbudowanie dużego prototypu i przetestowanie go w warunkach bardziej praktycznych wykazałoby czy pomysł konstruktora ma sens. Niestety żadna z firm lotniczych i stoczni nie była zainteresowana projektem (głównie z powodu braku zrozumienia dla koncepcji), więc Cockerell musiał poszukać wsparcia w innych kręgach. Wkrótce zainteresował swoim pomysłem Lorda Mountbattena, dowódcę Royal Navy, który pomógł inżynierowi zorganizować pokaz dla Admiralicji.

Po opatentowaniu swojego wynalazku w 1956 roku, Cockerell wspólnie z przedstawicielem Royal Navy, Ronem Shawem przystąpił do ponownych poszukiwań firmy, która przetestowałaby jego koncepcję. Jedynie zakłady Saunders-Roe wyraziły chęć zbadania projektu, pod warunkiem, że mogłyby liczyć na kontrakt na dalsze prace, jeśli próby byłyby pomyślne.

Pierwsze badania koncepcji Cockerella przeprowadzono w  drugiej połowie 1957 roku, a w maju 1958 ukończono raporty, stwierdzające, że projekt ma sens i co istotne potencjał. Niestety w tym momencie pojawił się problem z finansowaniem dalszych prac. Saunders-Roe nie dysponowały odpowiednimi środkami, a Royal Navy nie była zainteresowana finansowaniem projektu. Ostatecznie fundusze udało się pozyskać od National Research Development Corporation.

Pierwszy praktyczny poduszkowiec – SR-N1

Po zabezpieczeniu finansowania, w październiku 1958 roku rozpoczęto prace nad budową pierwszego prototypu nowego pojazdu, określanego jako poduszkowiec. Był to trudny i czasochłonny projekt, ponieważ inżynierowie cały czas natrafiali na kolejne problemy, które należało rozwiązać. Przede wszystkim kwestią sporną był rodzaj napędu, oraz sposób “wytwarzania” poduszki powietrznej. Kolejną kwestią było odpowiednie ustabilizowanie pojazdu podczas ruchu.

Mimo piętrzących się trudności, prototyp poduszkowca oznaczony jako SR-N1 ukończono już w pierwszej połowie 1959 roku, a próby napędu rozpoczęto 29 maja 1959 roku. Co istotne, projekt był cały czas objęty klauzulą tajności, jednak zrezygnowano z niej wraz z prezentacją pojazdu, która nastąpiła 11 czerwca 1959 roku.

SR-N1 miał 9,58 m długości, masę 3500 kg, a jego napęd stanowił silnik tłokowy Alvis Leonide IC Aero o mocy 540 KM. Zapewniał on prędkość 25 węzłów. W przeciwieństwie do późniejszych poduszkowców, SR-N1 nie dysponował tylnym wirnikiem. Do poruszania się służyły odchylane dysze, w które powietrze wtłaczane było przez centralny silnik.

Ostatnie dni przed pierwszym rejsem (lotem?) poduszkowca przebiegały w napiętej atmosferze, ponieważ cały czas pojawiały się nowe problemy z zachowaniem SR-N1 w rożnych warunkach. Początkowo podczas pokazu, w którym uczestniczyli przedstawiciele prasy zamierzano przeprowadzić próby tylko nad lądem, ale pod naciskiem zebranych zorganizowano również próby na wodzie.

Efekty pierwszych testów były znakomite, mimo pojawiania się kolejnych problemów m.in z stabilnością poduszkowca. 13 czerwca przeprowadzono kolejne próby, a już 22 czerwca SR-N1 wziął udział w manewrach wojskowych, w celu oceny jego możliwości. Punktem kulminacyjnym prób i największym sprawdzianem dla poduszkowca okazała się podróż przez Kanał La Manche, 25 lipca 1959 roku.

Przez kolejne 4 lata kontynuowano próby pojazdu, chcąc maksymalnie dopracować konstrukcję. Rezultatem badań było stworzenie kolejnych projektów poduszkowców, które trafiły do produkcji seryjnej. Wiele firm z całego świata zaczęło kupować licencje na produkcję poduszkowców, przez co zyskały one popularność. Prototypowy SR-N1 trafił natomiast do Science Museum, gdzie znajduje się do dnia dzisiejszego. Był to pierwszy praktyczny poduszkowiec (wcześniej powstało kilka eksperymentalnych pojazdów, jednak dopiero dzieło Cockerelle okazało się udane).

Podsumowanie

Poduszkowce nigdy nie zyskały bardzo dużej popularności, jednak ich możliwość poruszania się z łatwością po płaskich powierzchniach, bez generowania dużego nacisku na grunt sprawiła, że zaadaptowano je zwłaszcza do roli jednostek ratowniczych np. na lodzie oraz patrolowych a siły zbrojne różnych państw zaczęły je wykorzystywać jako pojazdy desantowe (m.in USA i ZSRR).

Największą zaletą poduszkowców jest możliwość poruszania się zarówno na wodzie jak i na lądzie. Niewielki nacisk na grunt sprawia, że mogą one poruszać się bez problemów po lodzie i bagnach, jednak równocześnie ich konstrukcja uniemożliwia wykorzystanie w trudnym, pofałdowanym terenie (chociaż odpowiednio dostosowane, poduszkowce mogą być wykorzystywane w takim terenie). Również pokonywanie wzniesień wymaga odpowiedniego rozpędzenia się.