Samolot transportowy Savoia-Marchetti S.73

Zaprojektowany w 1934 roku Savoia-Marchetti S.73 powstał z myślę o eksploatacji w liniach lotniczych. Na bazie samolotów tego typu zaprojektowano wersję wojskową, oznaczoną jako Savoia-Marchetti S.81, która służyła w Regia Aeronautica podczas II Wojny Światowej jako samolot transportowy i bombowiec.

Wstępne prace nad S.73 rozpoczęto w 1933 roku, ale budowę prototypu rozpoczęto wiosną 1934 roku. Oblot prototypu miał miejsce 4 lipca 1934 roku, a za sterami zasiadł Adriano Bacula. Samolot miał 17,4 m długości, 23 m rozpiętości skrzydeł i maksymalną masę 9280 kg. Napęd zapewniały 3 silniki – dwa na skrzydłach i jeden na nosie. Prototyp otrzymał silniki Gnome-Rhone 9Kfs o mocy 600 KM, jednak w wersjach seryjnych używane były silniki Piaggio Stella P.IX R.C., Wright R-1820 o mocy 770 KM lub Gnome-Rhone 14K Mistral Major o mocy 900 KM. Prędkość maksymalna wynosiła około 330-345 km/h, przelotowa około 280 km/h, a zasięg 1600 km.

S.73 miał mieszaną, metalowo-drewnianą konstrukcję, krytą płótnem i drewnem, oraz stałe podwozie. Silnik na nosie posiadał czterołopatowe śmigło, a silniki na skrzydłach miały dwułopatowe śmigła. Kabina pasażerska mieściła 18 pasażerów. Załoga składała się z dwóch pilotów, radiooperatora i mechanika pokładowego.

Pierwsze próby wykazały, że samolot spisuje się bardzo dobrze i jest łatwy w pilotażu oraz obsłudze nawet na nieutwardzonych lotniskach. Jedynym problemem była mieszana konstrukcja o małej trwałości, stałe podwozie obniżające osiągi, oraz zbyt słabe silniki. Po zakończeniu prób podjęto decyzję o wprowadzeniu maszyny do produkcji seryjnej.

Zbudowano wraz z prototypami prawdopodobnie 55 maszyn, które trafiły do eksploatacji w liniach lotniczych SABENA z Belgii (4 maszyny zbudowano we Włoszech, pozostałych 7 na licencji w Belgii), czechosłowackich CSA oraz włoskich liniach Ala Littoria i Avio Linee Italian. Samoloty wykorzystywano głównie na trasach długodystansowych oraz do przewozu poczty. Pod koniec lat 30. S.73 były jednak już całkowicie przestarzałe. Mimo to pozostawały w eksploatacji.

Włoskie cywilne egzemplarze, które przetrwały do wybuchu wojny (kilka uległo wypadkom w toku eksploatacji), zostały przejęte przez Regia Aeronautica i wykorzystywane do zadań transportowych w Afryce. Belgijskie maszyny zostały wycofane do Wielkiej Brytanii gdzie przejął je RAF. Następnie oddelegowano je do Afryki Północnej. Los czechosłowackich maszyn nie jest do końca znany.

Wojskowe S.73 eksploatowano prawie do końca wojny. Pojedyncze egzemplarze często zmieniły ręce. Kilka zostało przejętych przez oddziały włoskie współpracujące po 1943 roku z Aliantami, a pozostałe przez oddziały lojalne Mussoliniemu.