Rosyjski krążownik Pamiat Azowa

Krążownik pancerny Pamiat Azowa powstał w 1888 roku. Jego nazwa nawiązywała do okrętu liniowego Azow z 1826 roku, który wsławił się w bitwie pod Navarino. Chociaż okręt ten pozostał w służbie 4 lata, Mikołaj I Romanow uznał, że musi powstać nowy okręt upamiętniający Azowa.

Azow był 74-działowym okrętem liniowym o wyporności 3000 ton. Stępkę pod okręt położono 6 listopada 1825 roku w Archangielsku, a wodowanie miało miejsce 7 czerwca 1826 roku. Okręt miał 54,5 m długości, a załoga składała się z 600 osób. Jednostka wzięła udział w bitwie pod Navarino pomiędzy flotą turecko-egipską a francusko-brytyjsko-rosyjską. Starcie to uznawane jest za ostatnią większą bitwę stoczoną między okrętami żaglowymi.

W wyniku starcia Azow został bardzo mocno uszkodzony. 153 kule armatnie przebiły kadłub, w tym 7 poniżej linii wodnej. Zniszczono również prawie całe ożaglowanie. 176 cieśli z różnych okrętów, które brały udział w bitwie pomagało przez 3 dni w prowizorycznym naprawieniu uszkodzeń, aby doprowadzić okręt do portu na Malcie. Po naprawach okręt wrócił do służby i dopiero w 1830 roku wrócił do Kronsztadu. Podczas oględzin uznano, że stan okrętu nie pozwala na jego dalszą eksploatację. Kadłub był przegniły z powodu operowania na Morzu Śródziemnym i braku odpowiedniej konserwacji.

Okręt rozebrano, ale car Mikołaj I Romanow uznał, że należy upamiętnić zasługi załogi Azowa i samego okrętu, wprowadzając do służby okręt o nazwie Pamiat Azowa (Pamięć Azowa). Pomysł doczekał się realizacji dopiero pod koniec XIX wieku, już po śmierci Mikołaja I.

W 1886 roku w Stoczni Bałtyckiej w Sankt Petersburgu położono stępkę pod krążownik pancerny Pamiat Azowa. Wodowanie okrętu miało miejsce 1 lipca 1888 roku, a do służby okręt wszedł w 1890 roku. Krążownik zaprojektowano jako rajdera, którego celem miało być niszczenie statków cywilnych wroga. Okręt miał 117 m długości i wyporność 6675 ton. Napęd stanowiły dwa sześciocylindrowe silniki parowe o mocy 8500 ihp (zamienione w 1904 roku na nowocześniejsze i wydajniejsze silniki o mocy 5664 ihp), oraz ożaglowanie pomocnicze. Prędkość maksymalna wynosiła 17 węzłów.

Uzbrojenie składało się z 2 dział kalibru 200 mm, 13 dział kalibru 150 mm, 7 działek kalibru 47 mm, 8 działek kalibru 37 mm i 3 wyrzutni torped kalibru 380 mm. Pancerz miał grubość 100-150 mm w pasie burtowym, 64 mm na pokładzie, 51 mm na osłonach dział i 38 mm na mostku. Załoga liczyła 640 oficerów i marynarzy.

Służba okrętu nie była zbyt emocjonująca. Największa przygodą był udział w rejsie dookoła Azji w latach 1891-1892 z Mikołajem II Romanowem na pokładzie. Z tej okazji powstało jajo Fabergé o nazwie Pamiat Azowa. W środku znajduje się model krążownika Pamiat Azowa. Stworzyli je Michael Perkhin i Jurij Nikołaj. Obecnie jajo znajduje się w Moskwie.

W 1906 roku na pokładzie krążownika doszło do buntu załogi. Po jego stłumieniu, jednostka została przeniesiona do rezerwy, a w 1909 roku przekształcona w okręt-bazę dla torpedowców. Dalsza kariera jednostki była równie spokojna. Ostatecznie okręt został zatopiony 18 sierpnia 1919 roku przez brytyjski torpedowiec CMB79 w Kronsztadzie. Wrak następnie podniesiono i zezłomowano.