Rosyjska stacja orbitalna Mir

W podboju kosmosu największy wkład miały Stany Zjednoczone i Związek Radziecki. To właśnie Rosjanie jako pierwsi wystrzelili w kosmos satelitę, żywą istotę oraz człowieka. Rosjanie zbudowali również pierwszą dużą stację orbitalną – Mir, która działała od 1986 roku do 2001 roku.

Geneza

W ramach programu Salut Rosjanie wystrzelili w latach 70. i 80. 7 stacji orbitalnych, jednak wszystkie z nich były stosunkowo małe i składały się z jednego modułu. Ograniczało to możliwości prowadzenia badań oraz liczbę astronautów na pokładzie. W związku z tym podjęto decyzję o rozpoczęciu prac nad nową stacją kosmiczną, która dzięki swojej konstrukcji miała być rozbudowywana o kolejne moduły.

Stacja orbitalna Mir (fot. NASA)

Na bazie doświadczeń z misji Salut 6 i 7 opracowano moduł DOS-7, który miał stać się bazą do budowy nowej stacji orbitalnej umieszczonej na niskiej orbicie okołoziemskiej. DOS-7 miał 13,3 m długości i 4,2 m średnicy, co dawało pojemność hermetyzowaną 90 m³. Masa modułu wynosiła 20 ton. Moduł zaprojektowano tak, aby zawierał wszystkie niezbędne elementy potrzebne do funkcjonowania stacji – urządzenia sanitarne, systemy sterujące i komunikacyjne, pomieszczenia dla załogi oraz podstawowe laboratoria. Aby umożliwić rozbudowę stacji, DOS-7 otrzymał 5 węzłów pozwalających na doczepianie kolejnych modułów oraz jeden moduł do dokowania pojazdów kosmicznych oraz wykonywania spacerów.

Stacja orbitalna Mir

Chociaż moduł DOS-7 wystrzelono z kosmodromu Bajkonur 19 lutego 1986 roku, pierwsza załoga została wysłana dopiero 13 marca 1986 roku, po tym, jak sprawdzono, czy moduł działa poprawnie. Po dwudniowym locie, załoga dotarła do modułu i rozpoczęła proces jego aktywacji, tym samym rozpoczynając działalności stacji orbitalnej Mir.

Stacja orbitalna Mir (fot. NASA)

Co istotne, astronauci Leonid Kizim i Władimir Sołwjow podczas swojej misji weszli na pokład stacji Salut 7 w celu zabrania części wyposażenia. Była to pierwsza i póki co ostatnia misja kosmiczna, w trakcie której astronauci odwiedzili dwie stacje orbitalne. Po zakończeniu operacji uruchamiania modułu DOS-7, 16 lipca 1986 roku obaj astronauci powrócili na ziemie, a przez kolejne pół roku stacja pozostawała niezamieszkana.

Kolejna załoga w składzie Jiurij Romanienko i Aleksander Ławiejkin dotarła do Mira 5 lutego 1987 roku. Od tego dnia, aż do kwietnia 1989 roku na stacji cały czas przebywali astronauci. Dodatkowo 31 marca 1987 roku wystrzelono drugi moduł stacji, który zadokowano 9 kwietnia. Kwant-1, bo taką nazwę otrzymał moduł, przeznaczony był do prac naukowych i miał 5,3 m długości, oraz masę 11 ton.

Stacja orbitalna Mir (fot. NASA)

26 listopada 1989 roku wystrzelono trzeci moduł stacji – Kwant-2 o długości 12,2 m i masie 19,6 ton, który wykorzystywano do obserwacji Ziemi i badań biotechnologicznych. 31 maja 1990 roku wystrzelono moduł Kristałł (Kwant-3), mający takie same wymiary jak Kwant-2. Oprócz zadań naukowych i badawczych, moduł ten miał służyć w przyszłości do cumowania promów Buran.

Do ciekawego wydarzenia doszło w okresie 2.10.1991-25.03.1992. W ramach misji Sojuz TM-13 na stację Mir dotarli astronauci Aleksandr Wołkow i Toktar Aubakirow. Rozpoczynając misję byli obywatelami ZSRR, a w momencie powrotu na Ziemię byli już obywatelami Rosji. Mimo zawirowań politycznych, stacja cały czas była aktywna, a jednym z skutków zmiany sytuacji politycznej było otworzenie stacji Mir na astronautów spoza Rosji i dawnych państw bloku wschodniego. Dodatkowo do stacji zaczęły cumować amerykańskie wahadłowce.

Stacja orbitalna Mir (fot. NASA)

20 maja 1995 roku wystrzelono moduł Spiektr, który miał służyć do badań ziemskiej atmosfery, procesów geofizyczny i promieniowania kosmicznego. Co istotne, mający 14 m długości i masę 20 ton moduł wyposażono częściowo w aparaturę NASA. Niestety 25 czerwca 1997 roku moduł ten został uszkodzony, przez co odcięto go od stacji  i wykorzystywano jedynie do zasilania.

Ważnym momentem w historii stacji była misja promu Atlantis, który 27 czerwca 1995 roku wykonał pierwszą misję na stację Mir, a 13 listopada 1995 roku wyniósł na orbitę Shuttle Docking Module, który po dołączeniu do stacji Mir umożliwił swobodne cumowanie amerykańskich wahadłowców. Wykorzystano go 8 razy, chociaż na stację Mir wysłano 11 misji wahadłowców – pierwsza dokowała przy module Kristałł, a dwie nie dokowały. 23 kwietnia 1996 roku wystrzelono ostatni moduł stacji Mir – ważący 19 ton i mający 12 m długości moduł Priroda, wykorzystywany do badań nad mikrograwitacją. Dzięki rozbudowie, stacja orbitalna Mir miała 31 m szerokości i 33 m długości, a jej masa wynosiła ponad 135 ton.

Stacja orbitalna Mir (fot. NASA)

Koniec stacji Mir

Wraz z wyniesieniem na orbitę moduły Zaria, będącego pierwszym elementem Międzynarodowej Stacji Kosmicznej ISS, los stacji Mir stanął pod znakiem zapytania. Mająca swoje lata konstrukcja (według projektów, jej żywotność miała wynieść 7 lat) sprawiała coraz więcej problemów, a jej koszty utrzymania były zbyt duże, aby Rosja inwestowała w nią równolegle z pracami nad ISS.

W związku z tym 1999 roku utworzono prywatną firmę MirCorp, która miała skomercjalizować stację, wykorzystując ją do m.in. przyjmowania kosmicznych turystów. Projekt ten nie powiódł się i jego jedynym rezultatem była wysłana 4 kwietnia 2000 roku na stację Mir ostatnia załogowa misja. Chociaż zakładano, że przeprowadzone zostaną jeszcze dodatkowe loty, tak się nie stało. 23 października 2000 roku rosyjska agencja kosmiczna podjęła decyzję o deorbitacji wysłużonej stacji. Proces ten rozpoczęto 24 stycznia 2001 roku i zakończono 23 marca 2001 roku. Stacja Mir spłonęła w górnych warstwach atmosfery, a jej nieliczne szczątki spadły do Pacyfiku w rejonie wysp Fidżi.

Wahadłowiec Atlantis cumujący do stacji Mir (fot. NASA)

W trakcie swojej długiej misji, trwającej łącznie 5511 dni, stacja Mir pozostawała zamieszkana przez 4594 dni, wykonała 86 330 okrążeń Ziemi i pokonała odległość 3 638 740 307 km. Łącznie odwiedziło ją 109 astronautów (53 z nich dotarło na Mir na pokładach wahadłowców – 44 Amerykanów, 6 Rosjan, 2 Francuzów i 1 Kanadyjczyk) w ramach 39 załogowych misji oraz kilkanaście misji bezzałogowych. Koszt opracowania, budowy i eksploatacji stacji Mir szacuje się na 4,2 mld dolarów w 2001 roku(uwzględniając inflację, około 5,8 mld dolarów w 2018 roku). Doświadczenie zdobyte podczas obsługi stacji, zwłaszcza w ostatnich latach jej funkcjonowania gdy sprawiała najwięcej problemów, pozwoliły na lepsze przygotowanie do działania stacji ISS.