RMS Empress of Britain – największa ofiara u-bootów

Podczas II wojny światowej niemieckie u-booty zatopiły łącznie 2779 statków i okrętów i łącznym tonażu 14,1 mln BRT. Największą ofiarą u-bootów był zbudowany w 1930 roku liniowiec RMS Empress of Britain o tonażu 42 348 BRT i długości 231,8 m, zatopiony w 1940 roku.

RMS Empress of Britain

Historia statku sięga końcówki lat 20. Linie żeglugowe Canadian Pacyfic Steamship Company zamówiły w szkockiej stoczni John Brown & Company z Clydebank nowy liniowiec do obsługi trasy między Wielką Brytanią a Kanadą. Chociaż była to mniej prestiżowa, a co za tym idzie mniej dochodowa trasa, a jej pokonanie wymagało większej ostrożności (z powodu licznych gór lodowych), miała ona duże znaczenie dla Kanadyjczyków.

Stępkę pod liniowiec o nazwie RMS Empress of Britain położono 28 listopda 1928 roku, a wodowanie miało miejsce 11 czerwca 1930 roku. Prace wykończeniowe trwały do 5 kwietnia 1931 roku, natomiast próby morskie rozpoczęto 11 kwietnia. Oficjalnie do służby statek wszedł 27 maja 1931 roku. Liniowiec miał 231,8 m długości i tonaż 42 348 BRT. Napęd zapewniały cztery turbiny parowe o mocy 62 500 KM, zapewniające prędkość 24 węzłów (podczas prób RMS Empress of Britain osiągnął jednak aż 25,5 węzła).

Liniowiec od początku projektowany był z myślą o obsłudze tras północnoatlantyckich latem, oraz rejsów wycieczkowych zimą. W związku z tym wyposażono go w wzmocniony kadłub przystosowany do przebijania się przez cienki lód. W konfiguracji transatlantyckiej na pokładzie mogło znajdować się 465 pasażerów I klasy, 260 klasy turystycznej oraz 470 w III klasie. Załoga liczyła natomiast 740 osób. Podczas rejsów wycieczkowych (przed którymi statek przechodził co roku przebudowę) liczba pasażerów spadała do 700 osób.

Od 1931 roku, aż do wybuchu II wojny światowej RMS Empress of Britain wykorzystywano praktycznie cały czas na takiej samej trasie – latem między Southampton a Quebeciem, natomiast zimą statek odbywał trwający 128 dni rejs dookoła świata przez Morze Śródziemne, Północną Afrykę, Kanał Sueski, Indie, Chiny, Hongkong, Japonię, aż do Ameryki, a następnie przez Kanał Panamski (warto dodać, że liniowiec mieścił się na styk, mając zaledwie 190 mm zapasu między brzegami kanału a burtami) do Wielkiej Brytanii.

Ostatni cywilny rejs rozpoczął się 2 września 1939 roku. Tuż przed wojną RMS Empress of Britain nie przynosił już takich dochodów jak zakładano. Po dotarciu do Kanady, statek przemalowano na szaro i przebudowano na transportowiec wojska.

Krótka wojenna służba

W roli transportowca wojska RMS Empress of Britain był częścią konwojów przewożących żołnierzy między Kanadą a Wielką Brytanią, oraz między Nową Zelandią a Wielką Brytanią. W czerwcu 1940 roku statek był częścią wyjątkowego konwoju, w skład którego wchodziły jedne z największych liniowców pływających pod brytyjską banderą – tzw. million dollar convoy, w skład którego weszły Andes, Aquitania, Empress of Britain, Empress of Canada, Empress of Japan, Mauretania i Queen Mary.

Dobra passa liniowca zakończyła się jednak w październiku 1940 roku. 26 października podczas rejsu w pobliżu Irlandii statek został zaatakowany przez niemiecki bombowiec Focke-Wulf Fw 200C Condor, który celnie zrzucił dwie, 250-kilogramowe bomby. Na pokładzie wybuchł pożar, którego załoga nie była w stanie opanować.

Wszystkich ewakuowano na okręty eskorty, wśród których znajdował się m.in. polski niszczyciel ORP Burza. Ogień doprowadził do uszkodzenia napędu liniowca, który zaczął dryfować. Rankiem 27 października na pokład statku weszła jednak szkieletowa załoga, która pomogła w zaczepieniu holu (mimo pożaru na pokładzie). Konwój w skład którego weszły dwa niszczyciele oraz dwa holowniki oceaniczne poruszał się z prędkością 4 węzłów.

W tym czasie w pobliżu konwoju znalazł się niemiecki okręt podwodny U-32 pod dowództwem Hansa Jenischa. W nocy z 27 na 28 października wytropił on brytyjskie jednostki i wystrzelił w ich kierunku łącznie 3 torpedy, z których dwie trafiły w holowany liniowiec. O godzinie 2:05 załogi holowniki zerwały hol, a powoli przechylający się na burtę RMS Empress of Britain zatonął.

Był to największy statek zatopiony przez niemieckie u-booty podczas II wojny światowej (pod względem tonażu). Można również uznać, że był to największy statek zatopiony torpedą wystrzeloną przez u-boota w historii, ponieważ jedyną większą jednostką zatopioną przez niemiecki okręt podwodny (podczas I wojny światowej) był HMHS Britannic, jednak w tym przypadku zatonął on na minie.

Po wojnie podejmowano kilka prób penetracji wraku liniowca w poszukiwaniu złota, które miało się znajdować na jego pokładzie. Nigdy go jednak nie znaleziono, ponieważ prawdopodobnie, jeśli znajdowało się ono na pokładzie, zabrano je podczas ewakuacji pasażerów. W trakcie oględzin wraku zauważono jednak, że pożar, który wybuchł wewnątrz liniowca, całkowicie zniszczył jego wewnętrzne pokłady.