W latach 50., krótko po zakończeniu II wojny światowej rozpoczęła się epoka nuklearna. Zarówno w USA jak i w ZSRR rozpoczęto budowę wielu nowych rodzajów uzbrojenia nie znanych wcześniej. Jednym z nich były atomowe okręty podwodne. Równoczesny rozwój uzbrojenia rakietowego i broni nuklearnej sprawił, że pojawiła się potrzeba wprowadzenie do eksploatacji atomowych okrętów podwodnych uzbrojonych w balistyczne pociski nuklearne – SSBN.
Geneza
Podczas II wojny światowej podstawowym uzbrojeniem okrętów podwodnych były torpedy i uzbrojenie artyleryjskie. Po zakończeniu wojny armaty zniknęły z okrętów podwodnych jako nieprzydatny już rodzaj uzbrojenia. Gdy w 1954 roku wszedł do eksploatacji pierwszy atomowy okręt podwodny – USS Nautilius, otworzyły się nowe perspektywy dla jednostek podwodnych.
USS Nautilius – pierwszy okręt o napędzie atomowym
Nowy rodzaj napędu pozwalał na wydłużenie czasu jaki okręty podwodne mogą spędzić nie tylko na patrolu, ale również pod powierzchnią wody. Pozwalało to na dotarcie jeszcze bliżej pozycji wroga i ukrycie się nawet na długo pod powierzchnią wody.
Szybko zdano sobie sprawę że tego typu jednostki są idealnymi nosicielami broni nuklearnej, znacznie lepszymi niż samoloty oraz mniej podatnymi na zniszczenie niż stacjonarne wyrzutnie rakietowe. Prace nad nowymi okrętami podwodnymi ruszyły zarówno w USA jak i w ZSRR. Oba kraje podeszły jednak do tematu zupełnie inaczej.
Balistyczny okręt podwodny – okręt podwodny uzbrojony w rakiety balistyczne z głowicami nuklearnymi. Ze względu na historią tego typu jednostek można wyróżnić dwie kategorie okrętów tego typu różniące się napędem – SSB (ang. ballistic missile submarine – balistyczne okręty podwodne z konwencjonalnym napędem) i SSBN (ang. ballistic missile submarine nuclear – balistyczne okręty podwodne o napędzie nuklearnym). Jednostki tego typu nazywa się potocznie “boomerami”.
Pierwszy balistyczny okręt podwodny – B-67 typu Zulu
W 1946 roku w ZSRR rozpoczęto prace nad nowymi, konwencjonalnymi okrętami podwodnymi, które miały zastąpić wykorzystywane podczas II wojny światowej jednostki typu K. Nowe okręty podwodne miały być zupełnie nowymi konstrukcjami, przy projektowaniu których garściami czerpano z doświadczeń niemieckich przy budowie okrętów podwodnych typu XXI.
Okręt podwodny typu Zulu
Okręty sklasyfikowano jako jednostki Projektu 611, w kodzie NATO typ Zulu. Były to jedne z pierwszych zbudowanych w ZSRR okrętów podwodnych po zakończeniu II wojny światowej. Pierwszy z nich ukończono w 1952 roku.
Łącznie zbudowano 26 jednostek. Okręty mierzyły 90 metrów długości a ich wyporność wynosiła 1875 ton na powierzchni i 2387 pod wodą. Wyposażono je w 3 silniki diesla o mocy 6000 KM i 3 silniki elektryczne o mocy 5400 KM. Pozwalały one na osiągnięcie prędkości 18 węzłów na powierzchni i 16 pod wodą. Początkowo uzbrojenie okrętów typu Zulu składało się z 10 wyrzutni torped kalibru 533 mm oraz podwójnych działek kalibru 57 mm i 25 mm. Załogę stanowiło 70 marynarzy. Okręty mogły zanurzyć się na głębokość 200 metrów.
Okręt podwodny typu Zulu
Krótko po wprowadzeniu do eksploatacji pierwszych jednostek tej klasy, podjęto decyzję o wykorzystaniu ich w roli nosicieli balistycznych pocisków rakietowych. W 1954 roku rozpoczęto prace projektowe. Do nowej roli planowano początkowo przystosować okręt o numerze B-67. Budowę B-67 rozpoczęto 26 marca 1953 roku. Okręt zwodowano 5 września 1953 roku.
Prace prowadzono bardzo pospiesznie w biurze TsKB-16 w stoczni w Siewierodwińsku. Kierował nimi Nikołaj N. Isanin. Przebudowa do roli okrętu typu SSB (ballistic missile submarine) polegała na dodaniu dwóch wyrzutni rakiet balistycznych typu R-11FM za kioskiem. Wiązało się to z nieznaczną przebudową wnętrza okrętu oraz usunięciem całego uzbrojenia artyleryjskiego oraz znacznej ilości zapasowych torped.
Okręt podwodny typu Zulu
Prace zakończono w drugiej połowie 1955 roku a gotowy okręt natychmiast skierowano na próby. 16 września 1955 roku, z pokładu okrętu podwodnego B-67 typu Zulu operującego w rejonie Morza Białego, wystrzelono pierwszą rakietę. Była to pierwsza rakieta balistyczna wystrzelona z pokładu okrętu podwodnego.
Test był na tyle udany, że podjęto decyzję o przebudowie kolejnych 5 jednostek typu Zulu do roli balistycznych okrętów podwodnych. Wykorzystywano je głównie do badań i treningów, chociaż oficjalnie były to jednostki bojowe.
Okręt podwodny typu Zulu
Ze względu na to, że były to okręty przerobione z jednostek konwencjonalnych, chociaż uznaje się je za pierwsze balistyczne okręty podwodne, dopiero ich następcy, okręty podwodne typu Golf był typowymi balistycznymi okrętami podwodnymi. Okręty typu Zulu z czasem wycofano z eksploatacji.
