Wystawy światowe były kiedyś wielkimi świętami przemysłu. Wystawcy z różnych części świata pokazywali najróżniejsze nowinki techniczne a państwa organizujące wystawy robiły wszystko, aby wypaść jak najlepiej. Dzisiaj EXPO, bo tak nazywa się obecnie Wystawy światowe, są już nie tylko świętem techniki, ale również kultury. Jeśli jednak porównać współczesne wystawy z tymi z przełomu XIX i XX wieku, wypadają one blado. Mimo wydawania olbrzymich sum na organizację (EXPO 2010 w Szanghaju kosztowało 58 mld dolarów!) nie powstają już tak niesamowite konstrukcje jak dzisiejszy symbol Paryża – Wieża Eiffla.
Pierwsza wystawa światowa rozpoczęła się 1 maja 1851 roku w Hyde Parku w Londynie. Nie była to jednak pierwsza tego typu impreza. Wcześniej odbywały się już podobne spotkania, jednakże nie przyciągały one aż tak wielkich tłumów wystawców i zwiedzających z całego świata. Wielka wystawa światowa – bo takie miano otrzymała ta konkretna wystawa – działała do 15 października 1951 roku. Jej organizatorami byli Henry Cole i książę Albert. W ceremonii otwarcia uczestniczyło 25 tysięcy osób, w tym brytyjska królowa Wiktoria.
Wnętrze Kryształowego Pałacu (fot. bl.uk)
Pojawiło się na niej 13 937 wystawców z 28 państw, z czego aż 7381 z Wielkiej Brytanii. Prace nad halą wystawową rozpoczęto już w 1849 roku. Przez dziennikarzy nazwana Kryształowym Pałacem hala, była pierwszym na świecie budynkiem zbudowanym z prefabrykatów. Projektantem obiektu był Joseph Paxton. Budynek przeniesiono w 1854 roku do Sydenham Hill, gdzie stał do 1936 roku. Niestety nie przetrwał do dnia dzisiejszego, ponieważ spłonął. Obiekt miał powierzchnię 71 794 m², długość 563 m, szerokość 139 m i wysokość 41 m. Do jego budowy zużyto 293 665 tafli szkła oraz ponad 4500 ton żelaza.
Jedno z niewielu zdjęć jakie zrobiono podczas wystawy (fot. Claude-Marie Ferrier)
Wystawę odwiedziło ponad 6 mln ludzi (około 1/3 mieszkańców Wielkiej Brytanii w tym czasie). Ceny biletów na teren wystawy zmieniały się dosyć mocno, w zależności od miesiąca. Początkowo były one bardzo wysokie jak na tamte czasy, stopniowo jednak taniały. Dzięki zgromadzonym funduszom udało się przeprowadzić wiele inwestycji w okolicach Londynu. Między innymi zbudowano liczne obiekty edukacyjne, Muzeum Wiktorii i Alberta, Muzeum Historii Naturalnej i Muzeum Naukowe oraz Royal Albert Hall.
Hala Maszyn i Ruchu (fot. about.com)
Oprócz licznych nowinek technicznych, na wystawie zaprezentowano Koh-i-noor. Jeden z największych na świecie diamentów. Góra światła, bo tak brzmi jego nazwa po polsku waży 105 karatów. Obecnie jest częścią brytyjskiej korony. Pochodzi z Indii i został wydobyty przed 1300 rokiem. Po powstaniu Sipajów w 1850 roku trafił w ręce brytyjskie.
Jednym z wystawców był Frederick Bakewell, brytyjski konstruktor. Zaprezentował on urządzenie, które można uznać za protoplastę dzisiejszego faxu. William Chamberlin zaprezentował maszynę do liczenia głosów, a Samuel Colt zaprezentował kilka prototypów swoich rewolwerów, min. Colt Navy. Wśród wystawców znaleźli się również Karol Darwin, Karol Dickens i Lewis Carroll. Zaprezentowano liczne dagerotypy min. Mathew Bradiego.
Wnętrze Kryształowego Pałacu (fot. about.com)
Dzięki Georgowi Jenningsowi odwiedzający wystawę mogli po raz pierwszy w historii skorzystać z… publicznych szaletów.
Jak przystało na Niemców, którzy w owym czasie przodowali w technice wojskowej, pokazali oni swoje najnowsze armaty. Wśród zaprezentowanych wynalazków znalazła się gaśnica oraz łóżko, które połączone z budzikiem… zrzucało śpiącego na nim człowieka. Na wystawie pojawiła się również lokomotywa 4-2-2 Lord od the Isles, oraz bardzo dużo maszyn rolniczych.
Jedna z londyńskich drukarni zaprezentowała prasę drukarską, mogącą drukować blisko 5000 kopii magazynu Illustrated London News w godzinę. Szwajcarzy zaprezentowali oprócz dzieł sztuki (które prezentowali prawie wszyscy wystawcy) przede wszystkim zegarki – min. firmy Patek.
Kryształowy Pałac już po przeniesieniu do Sydenham (fot. Paul Furst)
Na wystawie oprócz urządzeń technicznych zaprezentowane olbrzymie ilości dzieł sztuki, biżuterii, ubrań, porcelany itp. Mimo, iż budziły one spore zainteresowanie, Wielka Wystawa Światowa była głównie poświęcona ówczesnej technice i nowym maszynom jakie pojawiały się wraz z rozwojem maszyn parowych i popularyzacją żelaza.
W kolejnych latach regularnie organizowano wystawy światowe na całym świecie. Za każdym razem było to wielkie święto przemysłu, oraz okazja do zaprezentowania się z jak najlepszej strony (zwłaszcza chodzi tu o gospodarzy, którzy robili wszystko, żeby ich wystawa była jeszcze lepsza od poprzednich).