Pierwieniec – pierwszy rosyjski okręt pancerny

Pierwszym prawdziwym okrętem pancernym na świecie był brytyjski HMS Warrior, zbudowany w 1860 roku. Już rok później Rosja zamówiła w Wielkiej Brytanii swój pierwszy okręt pancerny – Pierwieniec. Okręt wszedł do służby w 1864 roku i pozostawał w służbie do 1905 roku. Zezłomowano go ostatecznie… w latach 60. XX wieku.

Wraz z pojawieniem się pierwszych okrętów pancernych w 1860 roku, praktycznie w każdym kraju posiadającym liczącą się flotę rozpoczęto prace nad budową lub po prostu pozyskaniem takich okrętów. Również w Imperialnej Rosji podjęto decyzję o pozyskaniu takich okrętów.

Z racji tego, że żadna z rosyjskich stoczni nie była w stanie zbudować okrętu pancernego, którego kadłub wykonany byłby z żelaza, należało zlecić budowę takiej jednostki zagranicznej stoczni. Na początku lat 60. XIX wieku tylko brytyjskie stocznie były w stanie opracować taki okręt i zbudować go w krótkim czasie.

Zamówienie na pierwszy rosyjskie okręt pancerny złożono 18 listopada 1861 roku w stocznie Thames Iron Works, Blackwall w Londynie. Stępkę położono w grudniu, a wodowanie okrętu miało miejsce 18 maja 1863 roku. Próby okrętu rozpoczęto w drugiej połowie roku. Po ich zakończeniu, w pełni wyposażony, ale pozbawiony uzbrojenia okręt wyruszył do Rosji w celu dokończenia prac.

Do Kronsztadu Pierwieniec dotarł 17 sierpnia 1863 roku, po czym rozpoczęto trwający prawie rok proces jego uzbrajania. Ostatecznie jednostka weszła do służby 28 lipca 1864 roku. Okręt miał 67 m długości i wyporność 3330 ton. Napęd stanowił silnik parowy o mocy 1000 ihp, zapewniający prędkość maksymalną 8 węzłów. Ponadto Pierwieniec posiadał ożaglowanie pomocnicze. Pancerz miał grubość 102-114 mm. Uzbrojenie w toku służby wielokrotnie zmieniało się, ale początkowo składało się z 26 dział kalibru 196 mm. Ponadto okręt posiadał taran na dziobie i drugi na rufie. Załoga liczyła 459 oficerów i marynarzy. Jako ciekawostkę można dodać, że do samej obsługi koła sterowego potrzebnych było aż 6 marynarzy.

Od początku służby Pierwieniec wykorzystywany był w dwóch celach. Po pierwsze jako jednostka broniąca wejścia do portu w Sankt Petersburgu, a po drugie do testowania uzbrojenia. Już w 1867 roku podjęto decyzję o wymianie części uzbrojenia, które okazało się mało skuteczne. 4 działa kalibru 196 mm zamieniono na 2 działa kalibru 203 mm. W 1869 roku usunięto dodatkowe działa, zachowując 24 działa kalibru 196 mm.

W 1874 roku usunięto stare działa, zamieniając je na 12 dział kalibru 203 mm oraz 2 czterolufowe działa kalibru 86,4 mm. Rok później dodano dwa działa kalibru 203 mm i dwa działa kalibru 86,4 mm. W 1880 roku zainstalowano kilka eksperymentalnych dział różnego rodzaju, w tym moździerz.

Z powodu słabej stabilności i problemów z manewrowaniem, Pierwieniec całą swoją służbę spędził w Flocie Bałtyckiej. Oprócz zmian uzbrojenia, okręt wielokrotnie modernizowano, głównie w celu testowania nowego wyposażenia dla innych jednostek. 13 lutego 1892 roku przeklasyfikowano go na okręt obrony wybrzeża, a 23 grudnia 1904 roku wycofano go do rezerwy. Ostatecznie 15 września 1905 roku skreślono go z listy floty i sprzedano 8 września 1908 władzom portu w Kronsztadzie.

Nowy właściciel wykorzystywał dawny okręt pancerny jako barkę transportową numer 1, aż do 30 czerwca 1922 roku, kiedy to został przejęty przez radzieckie władze, które wykorzystywały go do lat 50. jako barkę-transportowiec węgla. W tym czasie kilkukrotnie zmieniono jego nazwę – KP-3, K-41999 i VSN-491000. Pomimo wycofania z eksploatacji, barka została zezłomowana dopiero w latach 60. czyli 100 lat po zbudowaniu okrętu.

Pierwieniec nie odegrał znaczącej roli w historii rosyjskiej floty. Chociaż był pierwszym rosyjskim okrętem pancernym, traktowany był jako jednostka eksperymentalna i testowa. Nigdy nie został też wykorzystany bojowo. Na jego bazie zbudowano jeszcze dwa okręty pancerne. oszt budowy poszczególnych jednostek wynosił około 900 000 rubli.