Yamato
Pierwszym okrętem typu był Yamato. Stępkę pod niego położono 4 listopada 1937 roku w stoczni Marynarki Wojennej w Kure. Wodowanie miało miejsce 8 sierpnia 1940 roku, a próby rozpoczęto na przełomie października i listopada 1941 roku. Oficjalnie do służby Yamato wszedł kilka dni po ataku na Pearl Harbor, 16 grudnia 1941 roku.
Yamato podczas prób
Budowa pancernika od samego początku przebiegała w pełnej tajemnicy. Suchy dok w Kure musiał przejść przebudowę, aby pomieścić budowany okręt – pogłębiono go i przykryto dachem i siatkami maskującymi. W trakcie prac celowo podawano fałszywe dane na temat różnych parametrów, starając się ukryć zarówno wymiary okrętu jak i faktyczny kaliber dział, które oznaczano jako armaty kalibru 406 mm.
Służba pancernika Yamato przez długi czas nie owocowała w zbyt wiele ciekawych epizodów. Potężny pancernik od 12 lutego 1942 roku do 11 lutego 1943 roku pełnił rolę okrętu flagowego admirała Isoroku Yamamoto. W trakcie przegranej przez Japonię bitwy o Midway pancernik znajdował się zbyt daleko, aby wziąć udział w walkach.
Do grudnia 1943 roku pancernik wykonał tylko kilka rejsów, ale nie uczestniczył w żadnych działaniach bojowych. Na początku 1944 roku Yamato wraz z siostrzanym Musashi przebudowano tak, aby zwiększyć możliwość transportu żołnierzy. Do czerwca oba okręty wykorzystywano w nowej roli i kilkukrotnie zmodernizowano w trakcie pobytów w Kure.
Yamato
W trakcie bitwy na Morzu Filipińskim w czerwcu 1944 roku pancernik nie brał udziału w walkach. Dopiero w październiku Yamato po raz pierwszy wziął udział w operacji bojowej podczas bitwy w zatoce Layte w dniach 22-25 października. Była to największa bitwa powietrzno-morska w historii – uczestniczyło w niej łącznie około 200 okrętów różnego typu i ponad 1500 samolotów.
W trakcie bitwy, 23 października grupa bojowa w skład której wchodził Yamato została zaatakowana przez dwa okręty podwodne, które zatopiły dwa krążowniki i uszkodziły trzeci oraz lotnictwo. Pancernik został dwukrotnie trafiony bombami, a trzecia eksplodowała na tyle blisko kadłuba, że doprowadziła do jego rozszczelnienia i przecieków. 24 października Yamato stoczył pojedynek artyleryjski z kilkoma mniejszymi okrętami US Navy oraz lotnictwem.
Wynik bitwy był niekorzystny dla Japończyków, ale sam Yamato został tylko lekko uszkodzony – zginęło 17 marynarzy. Była to ostatnia operacja pancernika w 1944 roku. Aż do kwietnia 1945 roku okręt pozostawał w Kure, gdzie przeprowadzono na nim stosowne naprawy i kolejną modernizację uzbrojenia przeciwlotniczego.
Yamato
Pod koniec marca Japończycy wiedzieli, że w niedługim czasie rozpocznie się atak na Okinawę. Tym samym wojna niebezpiecznie zaczęła zbliżać się do centrum kurczącego się japońskiego mocarstwa. Sytuacja strategiczna była fatalna, w wyniku stoczonych pod koniec 1944 roku bitew Japońska Flota praktycznie przestała istnieć. Jej resztki ukrywały się w portach i nie stanowiły żadnego zagrożenia dla olbrzymiej floty US Navy.
W związku z tym podjęto wyjątkowo nietypową decyzję o wykorzystaniu największego pancernika na świecie w roli fortu artyleryjskiego na Okinawie. W ramach operacji Ten-go pancernik miał udać się w rejon wyspy a następnie kapitan miał go osadzić na plaży. W ten sposób pancernik mógłby stosunkowo długo wspierać obrońców wyspy swoją artylerią, bez obawy przed zatonięciem.
Ostatni, samobójczy rejs Yamato rozpoczął się 6 kwietnia 1945 roku. Pancernik w asyście lekkiego krążownika Yahagi i 8 niszczycieli opuścił port w Tokuyama, gdzie przeprowadzono przygotowania do misji i udał się na Okinawę. Niestety od samego początku Amerykanie wiedzieli o japońskich planach dzięki złamaniu szyfrów Marynarki Wojennej.
Yamato podczas ataku amerykańskiego lotnictwa – 26 października 1944 roku
Krótko po wyjściu z portu grupa została zauważona przez amerykańskie okręty podwodne USS Threadfin i USS Hackleback, które zaczęły śledzić japońskie okręty. Wczesnym rankiem 7 kwietnia załoga Yamato zdała sobie sprawę z rosnącego zagrożenia ze strony amerykańskiej floty i rozpoczęła przygotowania do walki. O 8.23 rano grupę namierzyły amerykańskie łodzie latające, które miały koordynować ataki lotnictwa.
Około godziny 11.00 nad zespołem pojawiły się amerykańskie myśliwce, które nie napotkawszy samolotów wroga odleciały. O 12.30 zespół został zaatakowany przez pierwszą falę amerykańskich bombowców nurkujących i torpedowych z lotniskowców US Navy znajdujących się wokół Okinawy. Lotnictwo rozpoczęło intensywne naloty. Pierwsze dwie bomby trafiły w Yamato o 12.41 niszcząc kilka stanowisk obrony przeciwlotniczej. Kolejne bomby uszkodziły kilka stanowisk dział kalibru 155 i 127 mm. O 12.45 pancernik został trafiony torpedą w prawą burtę.
Nalot zakończył się o 12.47, ale już o 13.00 nad zgrupowaniem pojawiły się kolejne samoloty. Kolejne trafienia bombami i torpedami doprowadziły do zniszczenia znacznej części działek przeciwlotniczych kalibru 25 mm, ujawniając ich olbrzymią wadę – stanowiska nie były osłonięte. Uszkodzenia zadane torpedami doprowadziły do przechyłu, który zniwelowano poprzez zalewanie pomieszczeń po przeciwnej stronie kadłuba. O 13.40 nastąpił trzeci, ostateczny atak amerykańskiego lotnictwa.
Yamato podczas ataku amerykańskiego lotnictwa – 26 października 1944 roku
Przez kilkanaście minut w pancernik trafiło kolejnych kilka bomb i torped które doprowadziły do uszkodzenia napędu i steru, przez co Yamato utracił możliwość manewrowania. Większość działek przeciwlotniczych została zniszczona, a szalejące na pokładzie pożary były nie do opanowania. O 14.05 został wydany rozkaz opuszczenia okrętu. Zniszczenia były jednak tak duże, że pozostała przy życiu załoga nie była w stanie opuścić pokładu.
Yamato zatonął około godziny 14.23. Krótko przed przewróceniem się na burtę eksplodował magazyn amunicji na dziobie. W wyniku wybuchu powstał grzyb mający wysokość aż 6 kilometrów. W trakcie bitwy zginęło 2055 z 2332 marynarzy znajdujących się na pokładzie. Ostatecznie Yamato został trafiony przez 11 lub 13 torped i 8 bomb. Zatonął również krążownik Yahagi i 4 niszczyciele. Co ciekawe, Amerykanie utracili w wyniku tej bitwy tylko 10 samolotów.
Tak zakończyła się historia największego japońskiego pancernika.
